Stanisława Nikodym

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisława Nikodym
Data i miejsce urodzenia

2 lipca 1897
Warszawa

Data śmierci

25 marca 1988

Miejsce spoczynku

Tykocin

Zawód, zajęcie

matematyczka

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor nauk matematycznych

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Uczelnia

Politechnika Warszawska, Kenyon College

Małżeństwo

Otton Nikodym

Stanisława Nikodym (z domu Liliental; ur. 2 lipca 1897 zm. 25 marca 1988) – polska matematyczka i artystka. Znana z wyników w teorii continuum. Jako pierwsza kobieta w Polsce uzyskała stopień doktora matematyki (1925)[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się w Warszawie jako córka Natana Nuchima Lilientala – współpracownika Banku Zachodniego SA w Warszawie oraz Gitli Reginy Eiger – badaczki i etnografki zwyczajów i kultury żydowskiej[1]. Miała młodszego brata Antoniego (ur. 1908). Uczęszczała do szkoły podstawowej Heleny Skłodowskiej-Szalay, a następnie do warszawskiej siedmioklasowej szkoły żeńskiej Kazimiery Kochanowskiej[2].

Maturę zdała w 1916 roku[1] i tego samego roku rozpoczęła studia na Wydziale Filozoficznym UW, studiując matematykę u Stefana Mazurkiewicza, Zygmunta Janiszewskiego i Wacława Sierpińskiego[3].

W latach 1918–1919, przerywając studia, uczyła matematyki na kursach dla żołnierzy w wojsku polskim[4].

W 1924 roku wyszła za mąż za matematyka Ottona M. Nikodyma. Pod kierunkiem S. Mazurkiewicza uzyskała w 1925 r. stopień naukowy doktora na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie pracy O rozcinaniu płaszczyzny przez zbiory spójne i continua[5].

W czerwcu 1926 roku Otto Nikodym i Stanisława Liliental pobrali się w obrządku rzymskokatolickim. Razem, w dniu 26 czerwca, odebrali swoje dyplomy doktorskie[2].

W 1926 roku dzięki stypendium rządowemu przez dwa lata studiowała wraz z mężem w Paryżu na Sorbonie. W 1930 po krótkim pobycie w Krakowie osiedli w Warszawie. Początkowo Stanisława została bibliotekarką w Gabinecie Matematycznym TNW kierowanym przez Samuela Dicksteina, a później asystentką prof. Franciszka Lei w Katedrze Matematyki na Politechnice Warszawskiej. Przed wojną opublikowała trzy książki i kilka artykułów[1].

Jej brat Antoni, chemik i oficer Wojska Polskiego, został zamordowany przez Rosjan podczas Zbrodni Katyńskiej w 1940 roku[5].

Podczas niemieckiej okupacji Nikodymowie prowadzili tajne nauczanie matematyki[6]. W Powstaniu Warszawskim stracili majątek oraz niepublikowane prace matematyczne. Po wojnie w 1946 roku wyjechali na kongres matematyków do Belgii, a następnie krótko tam mieszkali. Ostatecznie wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych, osiedlając się w Gambier w stanie Ohio. Uczyła tam matematyki w Kenyon College w Gambier w stanie Ohio, gdzie jej mąż był również członkiem wydziału[7].

W 1974 roku zmarł jej mąż Otto Nikodym. Zaprojektowała jego pomnik nagrobny na cmentarzu w Doylestown w Pensylwanii. Po śmierci męża w 1974 roku przekazała swoje dokumenty i obrazy Centrum Historii Amerykańskiej Briscoe na Uniwersytecie Teksasu w Austin[2]. Następnie wróciła do Warszawy, gdzie zmarła w 1988 roku. Została pochowana na cmentarzu parafialnym w Tykocinie, w woj. białostockim[8].

Dorobek naukowy[edytuj | edytuj kod]

Prowadziła prace badawcze w obszarze teorii continuum. Jest autorką kilku podręczników z zakresu wiedzy matematycznej.

Dorobek artystyczny[edytuj | edytuj kod]

Jako studentka Stanisława Liliental brała udział w plenerach malarskich w Sandomierzu. Od 1922 roku malowała w technice akwareli pejzaże miejskie. Swoje prace prezentowała na wystawie w 1933 roku. Akwarele przekazała Muzeum Okręgowemu w Sandomierzu, w którego zbiorach znajdują się do dziś. Pisała również wiersze i sztuki teatralne[9].

W 2021 roku odbyła się wirtualna wystawa 180 prac artystki (akwarele, rysunki i szkice węglem oraz prace w technice mieszanej) w bibliotece Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce[8].

Archiwum[edytuj | edytuj kod]

W amerykańskim archiwum PIASA (The Polish Institute of Arts and Sciences of America) znajduje się wiele dokumentów prywatnych, korespondencja, kopie artykułów naukowych, kolekcje pocztówek i fotografii, katalogów wystaw malarstwa, wiersze, Notatki do artykułów, esejów i opowiadań dla dzieci[10].

Wybrane prace naukowe[edytuj | edytuj kod]

  • 1925 Stanisława Nikodym O rozcinaniu płaszczyzny przez zbiory spójne i kontinua (Sur les coupures du plan faites par les ensembles connexes et les continus) Fundamenta Mathematicae 7 : 15–23
  • 1928 Sur une condition nécessaire et suffisante pour qu’un sous-continu jordanien et plan soit lui-même jordanien Volume 12 / 1928, ibidem 12 (1928), s. 160–187
  • 1928 Sur quelques propriétés des ensembles partout localement connexes, ibidem 12 (1928), s. 240–243
  • 1928 Komunikat z dziedziny topologii, Atti del Congr. Intern, dei Matem. Bologna 1928
  • 1930 Stanisława Nikodym, Sur la décomposition du cercle ouvert en arcs simples ouverts, „Fundamenta Mathematicae”, 15, 1930, s. 263–270, DOI: 10.4064/fm-15-1-263-270, ISSN 0016-2736 [dostęp 2023-03-24] (ang.).
  • 1930 Sur la décomposition du cercle ouvert en arcs simples ouverts, II, ibidem 16 (1930), s. 7–16
  • 1935 Une propriete topologiąue de la surface partout localement homeomorphe au plan euclidien, Mathematica Cluj 9 (1935), s. 103–109
  • 1954 (z O. Nikodymem) Sur Textension des corps algebriąues abstraits par un procede generalise de Cantor, Rendiconti dell’Accademia Nazionale dei Lincei (Classe di Scienze Fisiche, Matematiche e Naturali) 17 (1954), s. 334-339[11]
  • 1957 Otton Martin Nikodým, Stanislawa Nikodým, Some theorems on divisibility of infinite cardinals, „Archiv der Mathematik”, 8 (2), 1957, s. 96–103, DOI: 10.1007/BF01900432, ISSN 0003-889X [dostęp 2023-03-24] (ang.).

Galeria prac artystycznych[edytuj | edytuj kod]

Podręczniki[edytuj | edytuj kod]

  • 1936 Wybrane zadania z analizy matematycznej, 277 str., I wyd. Koło Chemików Studentów Polit. Warsz., Warszawa 1936; II wyd. Księgarnia Lingwistyczna, Kraków 1946.
  • 1936 Stanisława Nikodym, Otto Nikodym Wstęp do rachunku różniczkowego, 62 str., I wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 1936; II wyd. Księgarnia W. Wilaka, Poznań 1947
  • 1948 Wzory i krótkie repetitorium matematyki, 65 str., Księgarnia W. Wilaka, Poznań 1948

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Stanislawa Nikodym – Polskie Towarzystwo Kobiet w Matematyce [online] [dostęp 2023-03-24] (pol.).
  2. ↑ a b c Walerian Piotrowski, Jeszcze w sprawie biografii Ottona i Stanisławy Nikodymów, „Wiadomości Matematyczne”, 50 (1), 2015, DOI: 10.14708/wm.v50i1.653, ISSN 2543-991X [dostęp 2023-03-24].
  3. ↑ Danuta Ciesielska, Stanisława and Otton Nikodym, Cham: Springer International Publishing, 2020, s. 151–175, ISBN 978-3-030-47609-0 [dostęp 2023-03-24].
  4. ↑ Stanisław Domoradzki, Małgorzata Stawiska, Polish mathematicians and mathematics in World War I. Part II. Russian Empire, „Studia Historiae Scientiarum”, 18, 2019, s. 55–92, DOI: 10.4467/2543702XSHS.19.004.11010 [dostęp 2023-03-24].
  5. ↑ a b Tinne Hoff Kjeldsen, Nicola Oswald, Renate Tobies, Mini-Workshop: Women in Mathematics: Historical and Modern Perspectives, „Oberwolfach Reports”, 14 (1), 2018, s. 83–131, DOI: 10.4171/OWR/2017/2, ISSN 1660-8933 [dostęp 2023-03-24] (ang.).
  6. ↑ Karen V.H. Parshall, Years ago, „The Mathematical Intelligencer”, 12 (2), 1990, s. 27–31, DOI: 10.1007/bf03024001, ISSN 0343-6993 [dostęp 2023-03-24].
  7. ↑ Let Us Now Praise Not-So-Famous Women [online], Kenyon Alumni Magazine [dostęp 2023-03-24] (ang.).
  8. ↑ a b Stanisława Nikodym: matematyczka z artystyczną duszą [online], poland.us [dostęp 2023-03-24].
  9. ↑ Audycja z dn. 12.02.2017 r. [online], www.radiokrakow.pl [dostęp 2023-03-24] (pol.).
  10. ↑ Fonds No. 77: Stanisława and Otton Nikodym Papers – PIASA Archives [online], 25 sierpnia 2020 [dostęp 2023-03-24] (ang.).
  11. ↑ Spis prac Stanisławy Nikodymowej, „Wiadomości matematyczne” (TOM 25, NR 01 (1983), 87-88), styczeń 1983.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisława_Nikodym&oldid=72416249”