Stanisław Rospond (językoznawca)
.JPG)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy |
profesor |
| Alma Mater | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Jagielloński |
Stanisław Rospond (ur. 19 grudnia 1906 w Liszkach pod Krakowem, zm. 16 października 1982 we Wrocławiu) – polski językoznawca, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, autor wielu prac onomastycznych wykorzystujących materiał polski i słowiański. Twórca klasyfikacji strukturalnej antroponimów i toponimów, słowotwórstwa onomastycznego oraz prac z zakresu antroponimii i etymologii.
Życiorys
Wcześnie osierocony (ojciec Jan zginął w czasie I wojny światowej w 1916 r.), pozostawał pod opieką swego wuja, biskupa Stanisława Rosponda[1]. Absolwent gimnazjum św. Anny. Studiował slawistykę i polonistykę na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, kończąc ją w styczniu 1929 r., a w listopadzie tegoż roku broniąc doktorat[1]. W 1929 r. pracował jako asystent w UJ, w latach 1929-1931 wykładał język polski w Lyonie, po wyjeździe z Francji, do 1933 przebywał na stypendium w Jugosławii, następnie uczył w krakowskim gimnazjum Pijarów do 1936, w którym to roku został starszym asystentem na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie[1], gdzie jako docent pozostawał w latach 1939–1941. W 1937 r. habilitował się na tej uczelni[1]. Od 1941 r. do końca wojny mieszkał u swojej rodziny w Liszkach[1], gdzie przeżył pacyfikację tej wsi przez Niemców, którą opisał w książce "Zginęli na polu chwały" (wyd. 1946, 1993 i 2009). W listopadzie 1945 r. wrócił na Uniwersytet Jagielloński, jednak wkrótce potem przeniósł się do Wrocławia z zamiarem utworzenia Katedry Języka Polskiego na tamtejszym uniwersytecie, którą kierował do 1969 i gdzie uzyskał stopień profesora nadzwyczajnego w 1946 r. oraz pełnił funkcję dziekana Wydziału Filologicznego w latach 1958–1960[1]. W latach 1950–1954 był współzałożycielem i rektorem (1952-1954) Wyższej Szkoły Pedagogicznej we Wrocławiu, gdzie po przeniesieniu do Opola kierował jej Katedrą Języka Polskiego[1]. Był współzałożycielem Instytutu Śląskiego w Opolu[1], Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, kierownik sekcji naukowo-wydawniczej oddziału Komitetu Słowiańskiego we Wrocławiu.
Od 1945 przewodniczył podkomisji śląskiej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości. W 1946 zainicjował prace nad Słownikiem nazwisk śląskich, zaś w 1951 wydał dwutomowy Słownik nazw geograficznych Polski zachodniej i północnej. Był autorem i współautorem ponad sześciuset prac naukowych, w tym kilkunastu książek i wielu słowników, obejmujących zagadnienia slawistyczne, polonistyczne i śląskoznawcze (głównie z zakresu historii języka). Do najważniejszych prac należały: Gramatyka historyczna języka polskiego, Polszczyzna śląska, Dzieje polszczyzny śląskiej, Nazwiska Ślązaków, Nazwy patronimiczne na Śląsku. Wspólnie z Ludwikiem Musiołem wydał w 1972 Protokolarz miasta Woźnik z lat 1483–1598, będący najstarszą zachowaną księgą miejską w języku polskim, a także ważnym zabytkiem do badań dialektu śląskiego[2].
Pochowany na cmentarzu Grabiszyńskim[1].
Nagrody i upamiętnienie
- jugosłowiański Order św. Sawy (V klasa), lata 30[1].
- jest patronem szkoły podstawowej w Żyrowej[3] (od r. 1984[1]) oraz ulic w Opolu, Szczecinie i Wrocławiu, w 2006 r. na budynku filologii polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego odsłonięto dedykowaną mu tablicę pamiątkową[1].
Przypisy
Bibliografia
- Jan Miodek, Stanisław Rospond, [w:] Odpowiednie dać rzeczy słowo, Wrocław 1987 (za Wypowiedzi współpracowników o Stanisławie Rospondzie. ifp.uni.wroc.pl. [dostęp 2008-10-16].).
- Stanisław Rospond, Ludwik Musioł: Protokolarz miasta Woźnik. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
- Rospond Stanisław (ksiądz), 2009. Nota o autorze. W: Stanisław Rospond. Zginęli na polu chwały. Wydanie 3. Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, Kraków. ISBN 978-83-7216-787-3.
- Bogdan Siciński, Stanisław Rospond, [w:] Uczeni wrocławscy, Wrocław (za Wypowiedzi współpracowników o Stanisławie Rospondzie. ifp.uni.wroc.pl. [dostęp 2008-10-16].).