Uakari czerwono-biały
| Cacajao calvus | |||
| (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1847) | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Parvordo | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
uakari czerwono-biały | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Uakari czerwono-biały[4], uakari biały[5] (Cacajao calvus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny saki (Pitheciinae) w obrębie rodziny sakowatych (Pitheciidae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1847 roku francuski zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire nadając mu nazwę Brachyurus calvus[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Pará”[1], ograniczone w 1987 roku przez Philipa Hershkovitza do lewego brzegu rzeki Solimôes, naprzeciwko Fonte Boa, w Amazonii, w Brazylii[6][7][8]. Holotyp to zamontowana skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura MNHN-ZM-MO-1847-1667a) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; okaz podarował w marcu 1847 roku attache brazylijskiego poselstwa w Paryżu, Pedro d’Alcantara Lisboa[9][10][11].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznawali cztery podgatunki, ale ostatnie odkrycia nowych populacji zmieniły ten podział taksonomiczny, wyodrębniając taksony ucayalii, rubicundus i novaesi do rangi odrębnych gatunków[10].
Obecnie (2023) takson monotypowy[8].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Cacajao: port. cacajão „uakari”, od tupi cacajao lokalnej nazwa uakari czarnogłowego w niektórych częściach Brazylii i Wenezueli[12].
- calvus: łac. calvus „łysy”[13].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Uakari czerwono-biały występuje w brazylijskiej części Amazonii, ograniczony głównie do dużej wyspy rzecznej, graniczącej z rzekami Japurá, Auati-Paraná i Solimões[14][4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) samic 36–57 cm, samców 38–56 cm, długość ogona samic 14–17 cm, samców 14–19 cm; masa ciała samic 2,3–3 kg, samców 3–3,5 kg[15][16].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Żyją w stadach złożonych zwykle z 10-30, a czasem nawet 100 osobników. Żywią się owocami, liśćmi, nektarem i niektórymi owadami. Samica rodzi jedno młode. Dojrzałość płciową samice uzyskują w wieku 3 lat, natomiast samce w wieku 6 lat.
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c I. Geoffroy Saint-Hilaire. Note sur un Singe américain appartenant au genre Brachyure. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 24, s. 576, 1847. (fr.).
- ↑ H. Schlegel. Les Singes. Simiae. „Muséum d’Histoire Naturelle des Pays-Bas”. 7, s. 229, 1875. (fr.).
- ↑ R. Aquino i inni, Cacajao calvus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-13] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 41. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 108. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ Hershkovitz 1987 ↓, s. 44.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cacajao calvus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-13].
- ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cacajao calvus (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1847). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-14]. (ang.).
- ↑ Hershkovitz 1987 ↓, s. 43.
- ↑ a b F.E. Silva, J.V. do Amaral, Ch. Roos, M. Bowler, F. Röhe, R. Sampaio, M.C. Janiak, F. Bertuol, M.I. Santana, J. de Souza Silva Júnior, A.B. Rvlands, Ch. Gubili, T. Hrbek, A,D. McDevitt & J.P. Boubli. Molecular phylogeny and systematics of bald uakaris, genus Cacajao Lesson, 1840 (Primates: Pitheciidae), with the description of a new species. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 173, s. 107509, 2022. DOI: 10.1016/j.ympev.2022.107509. (ang.).
- ↑ MNHN-ZM-MO-1847-1667A, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-14] (fr. • ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 149, 1904. (ang.).
- ↑ calvus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-02-06] (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 210. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 481–482. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 136. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ L.M. Veiga i inni, Cacajao calvus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2008-12-01] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- P. Hershkovitz. Uacaries, New World monkeys of the genus Cacajao (Cebidae, Platyrrhini): a preliminary taxonomic review with the description of a new subspecies. „American Journal of Primatology”. 12 (1), s. 1–53, 1987. DOI: 10.1002/ajp.1350120102. (ang.).
- A. Felton-Church 2001.: "Cacajao calvus" (On-line), Animal Diversity Web.. [dostęp 2007-09-06]. (ang.).