Władysław Sak
| |
 chorąży
| |
| Data i miejsce urodzenia |
21 grudnia 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 lipca 1982 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1947 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca plutonu |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
.jpg){kind=small}
| |
| Odznaczenia | |
      
| |
Władysław Sak, ps. „Jan Sokół” (ur. 21 grudnia 1896 w Tarnowie, zm. 8 lipca 1982 tamże) – chorąży Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 21 grudnia 1896 w Tarnowie, w rodzinie Stanisława i Marii z domu Prząda[1][2]. Jego ojciec był kolejarzem. W 1913 ukończył cztery klasy w c. k. Gimnazjum I w Tarnowie[3][4][5]. W 1912 został członkiem Związku Strzeleckiego w Tarnowie i przybrał pseudonim „Jan Sokół”[6].
W sierpniu 1914 wraz z tarnowską kompanią wyjechał do Krakowa, gdzie 16 sierpnia został wcielony do 16. kompanii 2 pułku piechoty[7]. Pułk został wysłany na front w okolicach Marmaro-Sziget. 17 marca 1915 zwichnął nogę i został wysłany do szpitala w Segedynie[7]. Po wyzdrowieniu wrócił w szeregi Legionów i został przydzielony do 3. oddziału karabinów maszynowych 4 pułku piechoty[2]. 31 lipca 1915 został ranny w ramię prawe, w bitwie pod Jastkowem[8][9]. Do 17 września przebywał w szpitalu, a następnie w domu rekonwalescentów w Kamieńsku[9]. W 1915 był trzy razy awansowany na stopień: starszego legionisty (11 czerwca), kaprala (11 listopada) i plutonowego (21 grudnia)[7]. Następnie brał udział w bitwie pod Kostiuchnówką. 6 lipca 1916 ogniem km osłaniał odwrót III batalionu 4 pp pod Optową. Trwał na posterunku do samego końca, został otoczony i wzięty do niewoli przez Rosjan[10]. Zdaniem towarzyszy broni został zakuty bagnetami. 19 lutego 1918, po powrocie z niewoli, został internowany przez Austriaków w Witkowicach[11]. 17 kwietnia 1918 został wcielony do armii austro-węgierskiej[11].
W listopadzie 1918 wstąpił do tworzącego się Wojska Polskiego[2]. Otrzymał przydział do 20 pułku piechoty. Brał udział w walkach z Ukraińcami i w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wojnie pozostał w wojsku. W styczniu 1922 został przeniesiony do 39 pułku piechoty w Jarosławiu[12]. Awansował na starszego sierżanta, a po 1931 na chorążego. 27 lutego 1925 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza[12]. Służył kolejno w 14 batalionie granicznym w Borszczowie, 25 batalionie odwodowym w Czortkowie i batalionie KOP „Berezwecz” w Berezweczu[12]. W 1934 w Czortkowie uzupełnił wykształcenie w zakresie klasy szóstej gimnazjum[3]. W 1937 za postawę pod Optową odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. W marcu 1939 był dowódcą plutonu w szkolnej kompanii karabinów maszynowych batalionu KOP „Berezwecz”[13].
W trakcie kampanii wrześniowej walczył jako dowódca plutonu przeciwpancernego batalionu KOP „Berezwecz” w składzie Armii „Kraków”. Po kapitulacji oddziałów pod bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, uniknął niewoli. W trakcie próby przejścia do Generalnego Gubernatorstwa został aresztowany w Łapach przez NKWD i skazany na 5 lat łagrów. Po podpisaniu układu Sikorski-Majski wstąpił do Armii gen. Andersa. Otrzymał przydział do 14 wileńskiego batalionu strzelców. Uczestniczył w bitwie o Monte Casino.
W 1947 po demobilizacji powrócił do Polski. Był prześladowany przez tarnowski Urząd Bezpieczeństwa. Zatrudnił się jako robotnik magazynowy. Zmarł 8 lipca 1982 w Tarnowie i został pochowany na Starym Cmentarzu[2].
Był żonaty z Heleną Młodzińską, z którą miał syna Jerzego (ur. 23 lipca 1926) i córkę Halinę (ur. 6 listopada 1930)[2][3].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6287 – 17 maja 1922[14][15][16][2]
- Krzyż Niepodległości – 7 lipca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[17][18][2]
- Brązowy Krzyż Zasługi[19][2]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[19]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[19]
- Odznaka za Rany i Kontuzje z jedną gwiazdką[20]
- Krzyż Legionowy[20]
- Swastyka 4 Pułku Piechoty Legionów Polskich[20]
- Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino nr 16712[21]
Przypis[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1, 4, 11.
- ↑ a b c d e f g h Polak (red.) 1993 ↓, s. 186.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ Sprawozdanie 1910 ↓, s. 87.
- ↑ Sprawozdanie 1913 ↓, s. 62.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 3, 11.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 11.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 2, 11.
- ↑ a b III Lista strat 1915 ↓, s. 27.
- ↑ VII Lista strat 1916 ↓, s. 19.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 3, 4.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 4.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 928.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 18, jako ś.p. plut. LP Sak Jan.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1937, s. 56, sprostowanie.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 374.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 1 foto.
- ↑ 14 Wileński Batalion Strzelców "Żbików". Krzyż Monte Cassino. [dostęp 2023-02-03].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sak (Sajdak) Władysław (Jan). [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.59-5029 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-03].
- Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Tarnowie za rok szkolny 1909/10. Tarnów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1910.
- Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Tarnowie za rok szkolny 1912/13. Tarnów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1913.
- Lista strat Legionu Polskiego od lipca do października 1915. Piotrków: Centralny Oddział Ewidencyjny Departamentu Wojskowego NKN, 1915-10-01.
- VII Lista strat Legionów Polskich. Piotrków: Centralny Urząd Ewidencyjny Legionów Polskich przy Departamencie Wojskowym NKN, 1916-10-01.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Członkowie Związku Strzeleckiego (1910–1914)
- Ludzie urodzeni w Tarnowie
- Odznaczeni Brązowym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Krzyżem Legionowym
- Odznaczeni Odznaką za Rany i Kontuzje
- Pochowani na Starym Cmentarzu w Tarnowie
- Podoficerowie Korpusu Ochrony Pogranicza
- Podoficerowie piechoty II Rzeczypospolitej
- Podoficerowie piechoty Legionów Polskich
- Podoficerowie Polskich Sił Zbrojnych
- Polacy – uczestnicy kampanii włoskiej 1943–1945
- Uczestnicy bitwy pod Kostiuchnówką 1916
- Uczestnicy bitwy o Monte Cassino 1944
- Uczestnicy bitwy pod Tomaszowem Lubelskim (1939)
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Urodzeni w 1896
- Zmarli w 1982
- Żołnierze batalionu KOP „Borszczów”
- Żołnierze batalionu KOP „Czortków”
- Żołnierze II Brygady Legionów Polskich
- Żołnierze III Brygady Legionów Polskich
- Żołnierze Legionów Polskich 1914–1918 (Austro-Węgry) w niewoli rosyjskiej