Wideo na życzenie

Wideo na życzenie (skrót VoD lub VOD; ang. Video on Demand – wideo na żądanie), pot. także oglądanie na żądanie – usługa zezwalająca na oglądanie nadawanego materiału filmowego lub słuchanie nadawanego nagrania dźwiękowego w wybranym przez kogoś czasie, późniejszym niż czas emisji. Nadawana (także "na żywo") audycja może być dzięki temu przesunięta w odbiorze dla pojedynczego widza i słuchacza.

Oglądanie na żądanie jest możliwe od czasu pojawienia się magnetowidów, jednak wymagają one użycia wielu kaset wideo, a sam proces przewinięcia i wymiany kasety trwa wymierną ilość czasu i może być uznany za niewygodny. Popularność wideo na życzenie stała się możliwa dopiero w erze cyfryzacji sygnału audiowizualnego, gdyż dopiero to przyspieszyło przekaz, archiwizację i dostęp do danych. Prawdziwy boom na VoD rozpoczął się wraz z rozwojem szerokopasmowego dostępu do internetu oraz telefonii trzeciej generacji.

Dzięki rozwojowi technologicznemu pojawiły się cyfrowe odpowiedniki magnetowidu w postaci stacjonarnych nagrywarek wideo z dyskiem twardym (tzw. Personal Video Recorder). Urządzenia te mogą tworzyć prywatną bibliotekę wideo dzięki znacznie dłuższym maksymalnym czasom nagrywania, sięgającym obecnie setek godzin. Bieżące nagrywanie wszystkich audycji telewizyjnych przez urządzenia PVR (np. w ciągu jednej doby) umożliwia późniejsze odtworzenie tylko wybranych nagrań, o dowolnej porze, po upływie dowolnego czasu. Możliwe jest też jednoczesne nagrywanie tej samej audycji z opóźnionym odtwarzaniem (time shift).

Wideo na życzenie prawdopodobnie będzie standardową usługą udostępnianą przez samych dostawców sygnału telewizyjnego, gdyż przenosi tradycyjne wypożyczalnie kaset VHS i płyt DVD do prywatnych mieszkań, tak jak kino domowe stara się "konkurować" z kinem tradycyjnym.

VOD może dotyczyć wszystkich audycji nadawanych publicznie (bezpłatnie). Najczęściej operatorzy VOD dają możliwość zamówienia pojedynczej pozycji za pojedynczą opłatą (nVOD) lub oferują nieograniczony dostęp do określonej zawartości wideo całej kolekcji w ramach subskrypcji (sVOD) po wykupieniu abonamentu.

Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1414) zawiera regulacje prawne dotyczące audiowizualnych usług medialnych na żądanie.

Dostępność usług VOD

Obecnie usługi VOD świadczone są poprzez różne kanały dystrybucji:

• set-top-box,
• strony internetowe,
• telewizję hybrydową (Connected TV),
• aplikacje mobile (smartfony, tablety).

Rodzaje usług VOD

Near VOD

Near VOD (skrót nVOD, inna nazwa Pay-per-view, skrót PPV) – dosłowne tłumaczenie niemal na życzenie. W usłudze nVOD płaci się za obejrzenie konkretnej treści. Użytkownik otrzymuje uprawnienia do obejrzenia filmu dopiero po dokonaniu opłaty za pojedyncze wyświetlenie (np. sms, przelew itp.) lub doliczenie zamówionej pozycji do faktury. Najczęściej ten system emisji wykorzystuje metodę polegającą na transmisji tego samego filmu o różnych porach rozpoczęcia emisji na kilku kanałach telewizyjnych, dystrybuowanych przez telewizję kablową lub satelitę. Na poszczególnych kanałach filmy rozpoczynają się o różnych godzinach emisji, a niektóre zaczynają się nawet z różnicą co 10, 15 lub 30 min na różnych kanałach. Często poszczególne widowiska emitowane są w tym systemie okazjonalnie na specjalnie przygotowanym kanale o określonej porze emisji (np. gale sportowe).

Subscription VOD

Subscription Video on Demand (skrót sVOD) – subskrypcja wideo na żądanie. W odróżnieniu do Near VOD (PPV), gdzie operatorzy dają możliwość zamówienia pojedynczej pozycji za pojedynczą opłatą, sVOD polega na udostępnieniu nieograniczonego dostępu do określonej zawartości wideo całej kolekcji w ramach zamówionej subskrypcji za regularnie pobieraną opłatą (np. miesięczną).

Push VOD

Push VOD – to domowa wypożyczalnia filmów i programów, które widz może obejrzeć o dowolnej porze. Wykorzystuje on funkcję Personal Video Recorder umożliwiającą selekcjonowanie oraz nagrywanie wybranych programów na twardy dysk zainstalowany w dekoderze. Materiał oferowany w ramach Push VOD zapisany jest na specjalnie wydzielonej powierzchni dysku, a nie np. na centralnym serwerze. Po określonym czasie dane zostają wymienione (usunięte również z dysku po określonym czasie od wypożyczenia), a widz otrzymuje na dekoder nowy pakiet programowy.

Catch UP TV

Catch UP TV (inaczej Replay TV) – jest formą wideo na żądanie, która pozwala ona na oglądanie wybranych programów wyemitowanych już przez stacje telewizyjne. Programy te są dostępne przez okres kilkunastu dni po ich pierwotnej emisji. Usługa ta może być udostępniana odbiorcy zarówno poprzez STB lub na stronie internetowej danego operatora.

Po raz pierwszy usługa ta pojawiła się w Polsce 20 września 2010 r. w ofercie Telekomunikacji Polskiej (Orange). Obecnie oferuje ją m.in. Cyfrowy Polsat i sieć Toya.

Interactive VOD

Interactive VOD (skrót IVOD) – sposób dostarczania wideo na żądanie, w którym odbiorca może wpływać na sposób emisji wykorzystując następujące cechy:

1. Play/Resume – Uruchomienie program od początku albo wznowienie emisji po zatrzymaniu przekazu,
2. Stop – przerwanie na stałe lub czasowe emisji pokazu,
3. Pauza – zatrzymanie obrazu,
4. Skocz do przodu – przełączenie do danej chwili w prezentacji filmu w kierunku do przodu,
5. Skocz w tył – przesunięcie do danej chwili w prezentacji filmu w kierunku wstecznym,
6. Inne interaktywne funkcje, np. obejmujące możliwość unikania lub wybrania obejrzenia reklamy, udziału w badaniach dodatkowych, przeglądania, wyboru i zakupu towarów (te funkcje dostępne są m.in. w usługach wideo na żądanie dostępnych w telewizji hybrydowej).

Inne rodzaje usług VOD

Istnieje wiele innych usług określających sposób świadczenia usług VOD, np. EVOD (Exclusive VOD), FVOD (Free Video on Demand), IVOD (Impulse video on demand), QVOD (Quasi Video on Demand), TVOD (Transactional Video on Demand).

Podobne określenia

Terminu "wideo na życzenie" (VOD) nie należy mylić z podobnymi określeniami:

• płatna (szyfrowana) telewizja
• wypożyczalnia kaset lub płyt
• telewizja internetowa
• podcasting i vodcasting.

Internetowe platformy i usługi VOD

Internetowe serwisy Over-the-top (OTT, pol. więcej niż zwykle), niepodpięte pod żadnych operatorów płatnej telewizji, oferują dostęp do usług typu wideo na życzenie, najczęściej jako Catch Up TV (powtórki programów po emisji w telewizji). Tak rozumiana telewizja internetowa pozwala użytkownikom na wybór treści programu, filmu lub serialu, w każdym czasie z archiwum treści lub z katalogu kanałów. Obie formy oglądania telewizji internetowej pozwalają na strumieniowe oglądanie treści bezpośrednio z odtwarzacza multimedialnego lub na pobieranie nośnika do komputera użytkownika.

Platformy internetowe pozwalają na odbieranie treści na wszystkich urządzeniach, które pozwalają na korzystanie z Internetu, za pomocą prostych urządzeń terminalowych bez potrzeby instalowania specjalistycznego oprogramowania (np. telefony komórkowe, smartfony, tablety, palmtopy, laptopy z przystosowanym system operacyjnym, telewizory wyposażone w moduł Internetowy, konsole do gier) najczęściej za pomocą przygotowanych w tym celu aplikacji internetowych. Korzystanie z telewizji internetowej za pomocą usług informatycznych na urządzeniach mobilnych oparte jest o system cloud computing.

Zwykle są to serwisy oparte na stronach internetowych lub aplikacje mobilne oparte na systemie Windows, Mac, Linux, iOS, Android, aplikacje na konsolę, aplikacje telewizyjna, aplikacja na Set-top-boxa. Dostęp do nich dla użytkowników jest darmowy lub odpłatny.

Aplikacje i serwisy VOD w Polsce

Nazwa serwisu	Logo	Data startu	Operator	Typ	Dostępność	Odpłatość	Strona
Canal+ VOD		?	ITI Neovision	S-VOD	Aplikacja STB	Tak	[1]
seriale+		?	ITI Neovision	S-VOD	Aplikacja STB	Tak	[2]
PictureBox		?	SPI International Polska	S-VOD	Aplikacja STB	Tak	brak
Cineman		grudzień 2007	Cineman Sp. z o.o.	S-VOD	strona www, Aplikacja Smart TV	Tak	[3]
HBO On Demand		21 stycznia 2008/ 1 kwietnia 2010	HBO Central Europe	S-VOD	Aplikacja STB	Tak	n/d
VOD.pl		?	Ringier Axel Springer Polska	A-VOD, S-VOD	strona www, Aplikacja Windows, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB	Częściowo	[4]
ipla		26 września 2008	Cyfrowy Polsat	A-VOD, S-VOD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Częściowo	[5]
HBO GO		16 grudnia 2010	HBO Central Europe	S-VOD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Tak	[6]
Player		26 sierpnia 2011/ 24 lutego 2014	Grupa TVN	A-VOD, S-VOD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Częściowo	[7]
Telewizja Tu i Tam		?	Orange Polska	S-VOD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja STB	Tak	[8]
FilmBox Live		26 lipca 2012	SPI International Polska	S-VOD	strona www, Aplikacja Smart TV/STB	Tak	[9]
VOD.tvp.pl		grudzień 2012	TVP	A-VOD	strona www, Aplikacja Smart TV/STB	Nie	[10]
AXN Now		?	Sony Pictures Entertainment	S-VOD	Aplikacja STB	Tak	[11]
Nat Geo Play		sierpień 2013	Fox International Channels Polska	S-VOD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja STB	Nie	[12]
PlayPuls		7 sierpnia 2014	TV Puls	A-VOD	strona www	Nie	[13]
Chili.tv		styczeń 2015	Chili Spa	S-VOD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/konsola	Tak	[14]
Fox Play		czerwiec 2015	Fox International Channels Polska	S-VOD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja STB	Nie	[15]
Netflix		6 stycznia 2016	Netflix	S-VOD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Tak	[16]
Showmax		15 lutego 2017	Naspers	S-VOD	strona www, Aplikacja Windows, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB	Tak	[17]

Zobacz też

• Telewizja hybrydowa
• Internet Protocol Television
• Hybrid fibre-coaxial
• DVB-C
• DVB-S
• DVB-T
• DVB-H
• CATV