Waleń biskajski
| Eubalaena glacialis[1] | |||||
| (O.F. Müller, 1776) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Parvordo | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
waleń biskajski | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[19] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
| |||||
Waleń biskajski[20], wieloryb biskajski[21], wal biskajski[21] (Eubalaena glacialis) – gatunek ssaka z rodziny walowatych (Balaenidae).
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku duński botanik i zoolog Otto Friedrich Müller nadając mu nazwę Balaena glacialis[2]. Müller nie podał skąd pochodził holotyp[2]; opierał się na północnoatlantyckich „sild-qval”, „lille-hval” lub „Nord-Kaper”, opowieściach norweskich wielorybników i książki Des alten Grönlandes Naturellhistorie, Kopenhagen z 1742 roku[22]; miejsce typowe w ramach późniejszej desygnacji ustalono na Przylądek Północny, w Norwegii[23].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[24].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Eubalaena: gr. ευ eu „ładny, piękny”; rodzaj Balaena Linnaeus, 1758 (wal)[25].
- glacialis: łac. glacialis „lodowy”, od glacies „lód”[26].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Waleń biskajski występuje w północnym Oceanie Atlantyckim, począwszy od obszarów żerowania wykorzystywanych od wiosny do jesieni (w tym zatoka Maine, Zatoka Fundy i aż do Nowej Szkocji) do późnozimowych terenów rozrodczych wzdłuż południowo-wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej (poza Florydą i Georgią), oraz w Zatoce Meksykańskiej i Bermudach na południu; sporadyczne zapisy z Grenlandii, Islandii i Norwegii[24]. We wschodnim Oceanie Atlantyckim historyczne zapisy sięgają na południe do zatoki Chalidż as-Sintira (23°N) w Sahary Zachodniej[24].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 1500–1650 cm; masa ciała około 70000 kg[27]. Noworodki osiągają długość ciała 400–450 cm przy ciężarze około 800 kg[27]. Waleń biskajski ma 200–270 (średnio 250) fiszbinów, każdy długi na około 300 cm[27]; a ich ciała mogą zawierać nawet 5347 litrów oleju[28].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Po ok. 10-miesięcznej ciąży samica rodzi jedno młode. Wielkość noworodka to 4,5 do 6 m.
Status zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (ang. critically endangered „krytycznie zagrożony”)[19]. Obecna (2018) populacja szacowana jest na około 409 osobników, z których mniej niż 250 było dojrzałych[19].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Balaena Van Benediana Capellini, 1873.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Eubalaena glacialis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c O.F. Müller: Zoologiae Danicae prodromus: seu Animalium Daniae et Norvegiae indigenarum; characteres, nomina, et synonyma imprimis popularium. Havniae: typis Hallageriis, 1776, s. 7. (łac.).
- ↑ G.H. Borowski: Gemeinnüzzige Naturgeschichte des Thierreichs: darinn die merkwürdigsten und nüzlichsten Thiere in systematischer Ordnung beschrieben und alle Geschlechter in Abbildungen nach der Natur vorgestellet werden. T. 2. Cz. 1. Berlin: bei Gottlieb August Lange, 1781, s. 18. (niem.).
- ↑ J.F. Gmelin: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 13. Cz. 1. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer., 1788, s. 223. (łac.).
- ↑ J.P. Bonnaterre: Tableau encyclopédique et méthodique des trois regnes de la nature, Dédié et présenté a M. Necker, Ministre d’Etat, & Directeur Général des Finances. Cétologie. Paris: Chez Panckoucke, 1788, s. 3. (fr.).
- ↑ R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 357. (ang.).
- ↑ B.G. de Lacépède: Histoire naturelle des cétacées. Paris: Plassan, 1804, s. xxxvi, 103, ryc. 2, 3. (fr.).
- ↑ D.F. Eschricht. Mémoire sur les Baleines franches du golfe Biscayen. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2e série. 12, s. 229, 1860. (fr.).
- ↑ J.E. Gray. On the Cetacea which have been observed in the seas surrounding the British Islands. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 201, 1864. (ang.).
- ↑ E.D. Cope. Note on a Species of whale occurring on the coasts of the United States. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 17, s. 168, 1865. (ang.).
- ↑ Gray 1870 ↓, s. 198.
- ↑ Gray 1870 ↓, s. 200.
- ↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British museum. Supplement. London: The Trustees, 1871, s. 44. (ang.).
- ↑ G. Capellini. Sulla Balena etrusca. Caratteristiche della regione cervicale nelle Balene viventi. „Memorie della Reale Accademia delle Scienze dell’Istituto di Bologna, Classe di Scienze Fisiche”. Serie Terza. 3, s. 12 (przypis), 1873. (wł.).
- ↑ G. Capellini. Della balena di Taranto confrontata con quelle della Nuova Zelanda e con talune fossili del Belgio e della Toscana. „Memorie della Reale Accademia delle Scienze dell’Istituto di Bologna, Classe di Scienze Fisiche”. Serie Terza. 8, s. 3, 1873. (wł.).
- ↑ P. Fischer. Cetaces du sud-ouest de la France. „Actes de la Société linnéenne de Bordeaux”. Quatrième série. 35, s. 46, 1881. (fr.).
- ↑ Rial 1890 ↓, s. 47.
- ↑ Rial 1890 ↓, s. 90.
- ↑ a b c J.G. Cooke, Eubalaena glacialis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-20] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 186. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 409, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 191, 1966. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Eubalaena glacialis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-20].
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 272, 1904. (ang.).
- ↑ glacialis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-20] (ang.).
- ↑ a b c B. Curry & R. Brownell Jr: Family Balaenidae (Right and Bowhead Whales). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 209–210. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ North Atlantic Right Whale
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J.E. Gray. Observations on the whales described in the ‘Ostéographie des Cétacés’ of MM. Van Beneden and Gervais. „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 6 (33), s. 193–204, 1870. (ang.).
- C.R. Rial: La ballena euskara (Balaena euskariensis). Memoria del esqueleto de esta especie que existe en el Museo de Historia Natural del Instituto Provincial de Guipúzcoa. San Sebastián: Hijos de I. R. Baroja, 1890, s. 1–102. (hiszp.).