Zębalowa
 Widok z Lubonia Małego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
854 m n.p.m. |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
 49°42′34,5″N 19°54′29,5″E/49,709583 19,908194
| |
Zębalowa – rozległy szczyt (854 m) oraz masyw górski w Beskidzie Wyspowym[1], w polskich Beskidach Zachodnich.
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
W nazewnictwie miejscowej ludności góra ma wiele nazw. Mieszkańcy Łętowni nazywają ją Zębolową, mieszkańcy Tokarni – Golcem, zaś mieszkańcy Krzczonowa, Lubnia, Krzeczowa i Tenczyna – Klimasem. Nazwa Zębolowa pochodzi od roli Zębolowej, Golec – od wylesionych niegdyś stoków, a Klimas – prawdopodobnie od dość częstego w Lubniu nazwiska Klimas. Nazwę zniekształcili kartografowie austriaccy, nazywając główny wierzchołek Zembalową, a jeden z krótkich grzbietów – Cymbałową. Nazwę Klimas przenieśli na zakończenie głównego grzbietu, a Golec na północno-zachodni grzbiet[2].
Popularny przewodnik po Beskidach Władysława Krygowskiego stosował nazwę Zębalowa z wysokością 859 m. Autor zauważał tu, że „Nazwa szczytu wydaje się być przekręceniem nazwy Sobalowa, nawiązującej do nazwiska”[3]. Tę samą nazwę Zębalowa stosował nieco później w swych przewodnikach Andrzej Matuszczyk[4]. W najbardziej aktualnym przewodniku po Beskidzie Wyspowym autorstwa Dariusza Gacka występuje Zembolowa z kotą 858. Autor podaje, że „Używana w Łętowni nazwa Zembolowa pochodzi od roli (osiedla), na której gruntach leży główny wierzchołek”[5].
Dawniejsze mapy Państwowego Przedsiębiorstwa Wydawnictw Kartograficznych stosowały nazwę Zębalowa z kotą 860 m[6] lub Zębalowa z kotą 858 m[7]. Aktualna mapa Geoportalu podaje nazwę Zębalowa i wysokość 854,2 m[1], mapa Compassu nazwę Zębolowa i wysokość 858 m[8][9].
Topografia[edytuj | edytuj kod]
Masyw Zębalowej leży w północno-zachodniej części Beskidu Wyspowego. Tworzy wyraźną „wyspę”, otoczoną niemal całkowicie dolinami trzech rzek: Krzczonówki, Raby i Smugawki[8]. Jedynie po stronie południowo-zachodniej opada do płaskowyżu Naprawy. Masyw Zębalowej w większości porasta las, jedynie podnóża zajęte są pod pola uprawne i zabudowania. Zębalowa wznosi się nad miejscowościami: Krzczonów, Lubień, Krzeczów, Łętownia i Tokarnia[1].
W skład masywu Zębalowej wchodzą również m.in.: Leśniakówka (702 m), Cymbałowa (823 m), Urbania Góra (674 m), Pawlikowa (596 m), Cyrla (666 m), Surgowa (562 m), Chobocia Góra (579 m), Hola (666 m)[8].
W północno-zachodnich stokach Urbaniej Góry znajduje się Kalwaria Tokarska[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W okresie międzywojennym miejscowość Lubień była dość popularnym ośrodkiem wypoczynkowym i turystycznym. Turyści zwiedzający Zębalową znajdywali na kamieniach wyryte tajemnicze znaki. Uważano, że są to znaki dawnych poszukiwaczy skarbów. Naukowe badania przeprowadzone w latach 1930 przez Stanisława Leszczyckiego wykazały, że są to tylko znaki graniczne właścicieli gruntów. Znalazł 17 takich kamieni granicznych z wykutymi krzyżami, gwiazdkami, inicjałami i datami[2].
Piesze szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Lubień – Klimas – Zębalowa – Krzeczów. Czas przejścia: 3:40 h, ↓ 3:30 h
Tokarnia – Kalwaria Tokarska – Zębalowa. Czas przejścia: 1:45 h, ↓ 1:30 h[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna [online] [dostęp 2021-12-07].
- ↑ a b c Dariusz Dyląg, Piotr Sadowski, Beskid Myślenicki, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2008, ISBN 978-83-62460-50-2.
- ↑ Władysław Krygowski, Beskidy Śląski – Żywiecki – Mały i Makowski (część zachodnia), wyd. 2, Warszawa: Sport i Turystyka, 1974, s. 474.
- ↑ Andrzej Matuszczyk, Beskid Średni. Przewodnik turystyczny. Seria Górskie szlaki turystyczne PTTK, Warszawa – Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1984, 60, 62 i in., ISBN 83-7005-019-0.
- ↑ Gacek Dariusz, Beskid Wyspowy, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2012, ISBN 978-83-62460-25-0.
- ↑ Okolice Krakowa. Mapa turystyczna 1:200 000, Warszawa: PPWK, 1974.
- ↑ Beskid Wyspowy. Mapa turystyczna 1:125 000, Warszawa – Wrocław: PPWK, 1982.
- ↑ a b c d Beskid Wyspowy 1: 50000. Mapa turystyczna, Kraków: Compass, 2006, ISBN 83-89165-86-4.
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12479-2.
