Zlepieniec zygmuntowski
Zlepieniec zygmuntowski – zlepieniec (rzadko brekcja) występujący w Paśmie Bolechowickim Gór Świętokrzyskich, w powiecie kieleckim, województwie świętokrzyskim, w Polsce. Skała pochodzi z permu.
Wydobywany był w okolicach Czerwonej Góry.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa pochodzi od króla Polski i Szwecji Zygmunta III Wazy, gdyż z tej skały wykonany był pierwszy trzon kolumny Zygmunta w Warszawie (zastąpiony granitowym w 1887).
Spotykana jest również nazwa Zygmuntówka.
Geneza i skład[edytuj | edytuj kod]
Skała ma genezę terygeniczną. Powstała w klimacie suchym. Materiał klastyczny jest wieku dewońskiego i stanowią go głównie wapienie oraz rzadziej dolomity. Po przetransportowaniu na niewielkie odległości, był on akumulowany w postaci stożków napływowych w strefie transgredującego morza. Zlepieniec powstał w późnym permie, w dolnym cechsztynie.
Spoiwo ilasto-wapniste z domieszkami tlenków i wodorotlenków żelaza, które odpowiadają za czerwoną barwę. W niektórych miejscach spoiwo to zostało zastąpione kalcytem pochodzenia hydrotermalnego. Zlepieniec poprzecinany jest także żyłami kalcytowymi z kryształami galeny i barytu oraz strefami uskokowymi. W zlepieńcu uwidaczniają się także zjawiska krasowe.
Właściwości[edytuj | edytuj kod]
Zlepieniec zygmuntowski jest barwy czerwonej, z czerwonymi, szarymi i czarnymi klastami.
Cechy fizyczne[edytuj | edytuj kod]
- Gęstość 2,69–2,70 g/cm³
- Nasiąkliwość 0,13–0,20 %
- Wytrzymałość na ściskanie 19-98 MPa
- Ścieralność na tarczy Boehmego 0,57-1,50 cm
- Ścieralność w bębnie Devala 4,1–7,3%
- Mrozoodporność 25 cykli (całkowita)
Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
Zlepieniec zygmuntowski był eksploatowany od XVI w. do 1993. W ostatnich latach funkcjonowania kamieniołomu wydobywano 11 – 19 tys. ton materiału rocznie.
Obecnie nie prowadzi się eksploatacji zlepieńca zygmuntowskiego.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Zlepieniec zygmuntowski był popularną skałą stosowaną w budownictwie.
Przykłady zastosowania[edytuj | edytuj kod]
- Kraków:
- Zamek Królewski na Wawelu - parapety
- kaplica Zbaraskich w kościele Świętej Trójcy
- Dom Handlowy „Jubilat”
- budynki A-0 i D-10 Akademii Górniczo-Hutniczej
- Poznań
- hotele Novotel, Ikar, Olimp
- kościół św. Stanisława Kostki
- kościół Imienia Maryi
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy ul. Dąbrowskiego
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Walendowski. Zygmuntówka. „Nowy Kamieniarz”. 2 (38)/2009, 2009. ISSN 1899-3419.
- KAMIENIOŁOM W CZERWONEJ GÓRZE. Państwowy Instytut Geologiczny. [dostęp 2018-12-19]. (pol.).
- Zlepieniec zygmuntowski. Żywa Planeta. [dostęp 2018-12-19]. (pol.).