Zofia Gostomska-Zarzycka
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
Zofia Gostomska-Zarzycka (ur. 21 stycznia 1899 w Przemyślu, zm. 4 marca 1952 w Krakowie) – bibliotekarka, po II wojnie światowej współtwórczyni Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, jedyna kobieta w Grupie Naukowo-Kulturalnej, pierwszej pionierskiej we Wrocławiu[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się 21 stycznia 1899 w Przemyślu[2]. Po tym, jak w 1916 w Wiedniu zdała maturę, pracowała jako prywatna nauczycielka i dziennikarka. Znała niemiecki i francuski[3]. W 1921 została stypendystką w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. Rozpoczęła pracę w bibliotece Ossolineum[3].
W 1925 wyjechała do Kanady. Tam pracowała na farmach, a później w konsulacie RP m.in. w Montrealu. Była korespondentką kilku czasopism, m.in. dzienników "Słowo Polskie", "Kurier Lwowski" oraz "Ilustrowany Kurier Krakowski"[1][4]. Pisała artykuły podróżnicze i popularnonaukowe do wspomnianych dzienników[5]. Ukazywały się też w "Tęczy" i Ruchu Słowiańskim"[3]. Uczestniczyła w życiu emigracji polskiej i m.in. w pracach Polskiego Towarzystwa Pomocy Imigrantom w Winnipegu[1].
W 1930, po powrocie do Polski, wróciła do pracy w lwowskim Ossolineum, gdzie katalogowała i konserwowała zbiory[4]. Odpowiadała za dział wymiany książek z zagranicą[1]. Opublikowała wspomnienia z wyjazdu do Kanady w postaci książki. Pisała też o historii łowiectwa w Polsce[3].
W 1942 wyjechała ze Lwowa i przeprowadziła się do Krakowa. Mieszkała u siostry Aleksandry Brandysowej[3]. Do końca wojny pracowała w instytucjach prywatnych[5]. W 1945, po wyzwoleniu Krakowa, zgłosiła się do Biblioteki Jagiellońskiej, by pracować przy zabezpieczaniu porzuconych i zniszczonych księgozbiorów[1].
Krótko po tym zgłosiła się do pierwszej grupy pionierskiej, która miała pracować we Wrocławiu jako Grupa Naukowo-Kulturalna. Była w niej jedyną kobietą, co zawdzięczała doświadczeniu we władaniu bronią (zrujnowane miasto pełne było niewybuchów, ledwo co skończyła się wojna). Początkowo, od maja 1945, pracowała tylko w parze z dr. Antonim Knotem, późniejszym profesorem i wieloletnim dyrektorem Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Pozostałe osoby dołączyły w maju i czerwcu 1945. Zdaniem grupy było m.in. przygotowanie Biblioteki Uniwersyteckiej, która w sierpniu 1945 miała zacząć udostępniać swoje zbiory. Biblioteka miała być gotowa na inaugurację roku akademickiego 1945/1946[4]. Gostomska jeździła do różnych miejscowości w okolicy Wrocławia, szukając zbiorów ukrytych w kościołach, pałacach, magazynach itp.[4], potem je zabezpieczała i katalogowała. Następnie organizowała Gabinet Śląski (potem przemianowany na Gabinet Śląsko-Łużycki), którym kierowała do momentu odejścia z uczelni[5].
Gromadziła informacje o śląskich miastach, sztuce i folklorze[5]. Po 1945 współpracowała z wrocławską prasą. Pisała m.in. do "Słowa Polskiego", "Ilustrowanego Kuriera Codziennego" i "Śląskiego Kwartalnika Historycznego Sobótka". Napisała jeden z pierwszych powojennych przewodników po Wrocławiu[3]. Prowadziła kronikę Grupy Naukowo-Kulturalnej. W 1950 z okazji pięciolecia Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Politechniki Wrocławskiej napisała kronikę Delegatury Ministra Oświaty we Wrocławiu w 1945, bazując m.in. na własnych wspomnieniach[1].
W dniu 23 sierpnia 1947[3] wyszła za mąż za adiunkta Wydziału Rolnego Uniwersytetu Wrocławskiego dr. inż. Kazimierza Zarzyckiego[5]. W dniu 17 lutego 1951 mąż zmarł[3]. Zarzycka wyjechała do Krakowa, gdzie zaczęła pracę w Bibliotece Głównej Akademii Górniczo-Hutniczej[5]. Niebawem zmarła. Została pochowana na cmentarzu Rakowickim w grobowcu Zarzyckich, ale jej nazwisko nie jest wymienione na tablicy[6].
Wybrane prace[edytuj | edytuj kod]
- Z kanadyjskich szlaków, Lwów 1931
- Echa staropolskiej kniei. Z dziejów łowiectwa w Polsce, Lwów 1933
- Przewodnik po Wrocławiu, Wrocław 1946[3]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 2020 była jedną z bohaterek wystawy plenerowej we Wrocławiu "Powojenne wrocławianki i ich dzieła"[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Kamilla Jasińska, Pionierki. Cztery historie, „Pamięć i Przyszłość”, 31 (1), 2016, s. 32–34.
- ↑ Kamilla Jasińska, Kobieca twarz uczelni – pionierki, cz. 2, „Przegląd Uniwersytecki”, 21 (2), 2015, s. 28.
- ↑ a b c d e f g h i Aneta Firlej-Buzon, Intencje twórców kolekcji dokumentów ulotnych i okolicznościowych Gabinetu Śląskiego Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Bibliotekoznawstwo”, 30 (3392), 2011, s. 133–143.
- ↑ a b c d Iwona Zielińska-Adamczyk, Kobiety odważne, mądre, wyjątkowe... One były tu pierwsze [online], Plus.polskatimes.pl, 3 grudnia 2020 [dostęp 2021-06-08] (pol.).
- ↑ a b c d e f #75latUWr – kobiety na uczelni [online], Uniwersytet Wrocławski, 14 listopada 2020 [dostęp 2021-06-08] (pol.).
- ↑ Beata Maciejewska, Kobiety to ponad połowa mieszkańców Wrocławia, ale w historii tego nie widać [online], wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2021-06-08].
- ↑ Powojenne wrocławianki [online], wroclaw.gosc.pl, 29 stycznia 2020 [dostęp 2021-06-08].