Melbourne

Melbourne – stolica i największe miasto stanu Wiktoria oraz drugie pod względem wielkości miasto w Australii (po Sydney), zamieszkane przez 4 mln mieszkańców w obszarze aglomeracji Melbourne (2009). Melbourne było stolicą Australii od 1901 do 1927, kiedy przeniesiono stolicę zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami do Canberry. Melbourne za swoje walory było dwukrotnie uznane przez magazyn The Economist za Najlepsze miasto do życia na świecie, raz w roku 2002 i ponownie w roku 2004. Melbourne posiada największą liczbę zagranicznych studentów po takich miastach jak Londyn, Nowy Jork i Paryż. Jest największym skupiskiem polonijnym Australii (16 439 osób), dlatego Polska ma tu swój konsulat honorowy.

Etymologia nazwy

Nazwa miasta pochodzi od premiera Wielkiej Brytanii, Williama Lamba, wicehrabiego Melbourne, którego miejsce zamieszkania znajdowało się w pobliżu wsi Melbourne w hrabstwie Derbyshire w Wielkiej Brytanii.

Geografia

Melbourne położone jest w południowo-wschodniej części kontynentu australijskiego i jest najbardziej na południe wysuniętą stolicą kontynentu. Miasto położone jest nad zatoką Port Phillip u ujścia rzeki Yarra, której aborygeńska nazwa oznacza płynącą wodę. We wschodniej części miasta położone są Góry Dandenong.

Klimat

Klimat Melbourne charakteryzuje się, jako przejściowy morski z dobrze zauważalnymi wahaniami wilgotności - względnie dużymi opadami zimą (czerwiec-sierpień) i suchym latem (grudzień-luty). Powodem tego jest położenie Melbourne znajdującego się na pograniczu dwóch stref: gorącej śródlądowej i zimnej południowo-oceanicznej.

Dzienne różnice temperatur są najbardziej zauważalne wiosną i latem. Spowodowane jest to tworzeniem się wtedy chłodnych frontów atmosferycznych nadchodzących od strony morza. Są one przyczyną szeregu zjawisk takich jak: burze i wichury, duże zmiany temperatur oraz intensywne deszcze. Występują one przelotnie. Są często uciążliwe i znacznie obniżają temperaturę, ale też szybko mijają i bardzo szybko "rozpogadza się", rośnie nasłonecznienie i z tym temperatura, które szybko ustępują na rzecz wcześniejszych opadów. Takie wahania pogodowe zdarzają się wielokrotnie w ciągu dnia.

Melbourne zimą jest najchłodniejszą spośród wszystkich stolic stanów kontynentalnej Australii. Najniższą zanotowaną temperaturą była: -2,8 °C, z 4 lipca 1901 r. Jakkolwiek zima w Melbourne jest bogata w opady, to śnieg występuje tu niezwykle rzadko. Ostatni opad śniegu z deszczem wystąpił w centrum miasta 25 sierpnia 1986 r., zaś sam śnieg spadł po raz ostatni we wschodnich dzielnicach i Mount Dandenong 10 sierpnia 2005 r. Zjawisko to się powtarzało 15 października 2006 r., 25 grudnia 2006 r. i 10 sierpnia 2008 r.

Wiosną Melbourne zwykle należy do długiej pory wpółsuchej, ze skąpymi opadami deszczu i bezchmurnym niebem. Lato przypada na styczeń i luty, gdzie dzienny wzrost temperatury w porównaniu z Sydney jest podobny. Letnie dni w Melbourne są znacznie wydłużone i wyjątkowo gorące. Najwyższa zanotowana temperatura wyniosła 46,4°C (7 lutego 2009).

Historia

Najstarsza australijska stacja kolejowa Flinders Street przy skrzyżowaniu ulic Swanston (z lewej na prawą) i Flinders (po przekątnej). Zdjęcie z 1927

Melbourne zostało założone 8 czerwca 1835 przez grupę wolnych osadników pod przywództwem Jana Batmana, w przeciwieństwie do innych stolic Australii, które były z początku koloniami karnymi (wyjątkiem są również Adelajda i Perth). Odkrycie złota w środkowej Wiktorii w latach 50. XIX wieku zapoczątkowało gorączkę złota i Melbourne szybko rosło jako największe miasto portowe w regionie. W latach 80. XIX wieku Melbourne było drugim największym miastem Imperium Brytyjskiego i było znane jako Marvellous Melbourne (Wspaniałe Melbourne). Dzisiaj Melbourne posiada największą liczbę budowli ery wiktoriańskiej na świecie po Londynie.

Melbourne zostało pierwszą stolicą Federacji Australii 1 stycznia 1901 roku. Pierwszy federalny parlament został otwarty 9 maja 1901. Melbourne pozostało siedzibą rządu i stolicą do 9 maja 1927 kiedy otwarto parlament w nowo wybudowanej stolicy Canberra.

Melbourne było gospodarzem letnich Igrzysk Olimpijskich w 1956 roku. Były to pierwsze w historii igrzyska przeprowadzone na południowej półkuli (jedyne kolejne odbyły się w Sydney w 2000 roku).

Najważniejsze daty

• 1803 – kolonia karna założona przez kapitana Davida Collinsa w pobliżu Sorrento na Półwyspie Mornington. Opuszczona po 5 miesiącach.
• 1835 – założenie miasta na brzegu rzeki Yarra przez Johna Batmana i Johna Pascoe Fawknera.
• 1837 – wytyczenie planu centrum miasta przez Roberta Hoddle (tzw. Hoddle Grid).
• 1847 – nadanie praw miejskich
• 1851 – utworzenie kolonii Wiktoria i początek gorączki złota
• 1854 – pierwsza linia kolei parowej w Australii, łącząca Melbourne z Sandridge (Port Melbourne).
• 1861 – pierwsza gonitwa o Puchar Melbourne
• 1865 – Melbourne staje się największym miastem Australii, wyprzedzając Sydney.
• 1901 – utworzenie Federacji Australii. Melbourne zostaje pierwszą stolicą kraju.
• 1905 – pierwszy raz rozegrano Australian Open.
• 1927 – przeniesienie stolicy do Canberry.
• 1956 – Olimpiada w Melbourne

Zaludnienie

Ludność Melbourne
(1836-2009)

Rok	Ilość
1836	177
1851	20 000
1854	300 800
1860	500 000
1895	900 000
1956	~1 500 000
1981	2 806 000
1991	3 156 700
2001	3 366 542
2004	3 559 700
2007	3 720 000
2030	~4 500 000

Emigranci
(spoza Australii)

L.p.	Kraj pochodzenia	Ludność
1.	Wielka Brytania	156 457
2.	Włochy	73 801
3.	Wietnam	57 926
4.	Chiny (ChRL)	54 726
5.	Nowa Zelandia	52 453
6.	Grecja	52 279
7.	Indie	50 686
8.	Sri Lanka	30 594
9.	Malezja	29 174
10.	Filipiny	24 568
11.	Niemcy	21 182
12.	Malta	18 951
13.	RPA	17 317
14.	Macedonia	17 287
15.	Hongkong	16 917
16.	Polska	16 439
17.	Chorwacja	15 367
18.	Liban	14 645
19.	Holandia	14 581
20.	Turcja	14 124

Liczba ludności Melbourne rosła gwałtownie w czasie gorączki złota. W ciągu kilku lat z różnych krajów świata przybyło prawie 125 tys. ludzi. W kolejnych dekadach (1870, 1880) Melbourne było największym miastem Australii. W latach 90. XIX wieku Melbourne zostało dotknięte głębokim kryzysem gospodarczym i utraciło znaczną część populacji. Potrzeba zwiększenia zaludnienia i przyciągnięcia nowych rąk do pracy ściągnęła do Melbourne wielu imigrantów po roku 1945 z takich krajów jak Wielka Brytania, Jugosławia, Holandia, Niemcy, Polska, Grecja, Włochy. Dzisiaj Melbourne jest jednym z największych skupisk ludności greckiej poza Grecją. Lata 70. i 80. XX wieku to duży napływ ludności z Azji, szczególnie uchodźców z Kambodży i Wietnamu, jak również imigrantów z Indii, Filipin i Malezji.

Władze miejskie

Nie istnieje jednostka samorządowa zarządzająca całym obszarem aglomeracji Melbourne, która podzielona jest na 31 miast oraz hrabstw, a miasto Melbourne obejmuje tylko centralną część aglomeracji i przylegające dzielnice. Każde z miast posiada wybieraną Radę Miasta odpowiedzialną za szereg funkcji powierzonych jej przez rząd stanowy Wiktorii, m.in. planowanie, zbiórkę śmieci, plaże, parki i ogrody, przedszkola, lokalne wydarzenia kulturalne i festiwale, usługi dla osób w podeszłym wieku itp. Większość inicjatyw rządowych dla całego miasta jest kontrolowanych przez rząd stanowy. Obejmuje to transport publiczny, główne drogi, kontrolę ruchu, policję, szkoły oraz główne projekty związane z infrastrukturą.

Gospodarka i edukacja

Melbourne jest wielkim centrum handlowym i przemysłowym. Wiele z największych australijskich firm i międzynarodowych korporacji ma tutaj główne siedziby.

Melbourne posiada największy w Australii port morski i dużą część przemysłu samochodowego (w tym fabrykę silników Holden oraz fabryki samochodów marek Ford i Toyota) oraz wiele innych gałęzi przemysłu.

W Melbourne zlokalizowanych jest również kilka uniwersytetów (w tym University of Melbourne, Deakin University, La Trobe University, Monash University, RMIT University, Swinburne University of Technology oraz Victoria University of Technology.

Sport

W Melbourne ma siedzibę 9 z 16 drużyn ogólnokrajowej ligi futbolu australijskiego – Australian Football League (AFL), których mecze przyciągają co tydzień około 40 tys. widzów na pojedynczy mecz. To właśnie Melbourne jest miejscem narodzin futbolu australijskiego, obecnie najpopularniejszego sportu w całej Australii. Wielki finał (jedno z największych sportowych wydarzeń w Australii) rozgrywany jest w ostatnią sobotę września na stadionie MCG, który może pomieścić do 100 tys. widzów. Corocznie 25 kwietnia z okazji święta narodowego ANZAC Day na stadionie MCG odbywa się mecz ligowy między Collingwood FC a Essendon FC. Mecz ten noszący nazwę ANZAC Day Clash jest drugim najpopularniejszym (poza Wielkim Finałem) wydarzeniem w sezonowym kalendarzu AFL.

Mecz ligi AFL na stadionie Dockland

Kluby AFL z Melbourne:

• Carlton Football Club ("The Blues") – założony w 1864 roku, 16-krotny mistrz ligi.
• Collingwood Football Club ("The Magpies") – założony w 1892 roku, 14-krotny mistrz ligi.
• Essendon Football Club ("The Bombers") – założony w 1872 roku, 16-krotny mistrz ligi.
• Hawthorn Football Club ("The Hawks") – założony w 1902 roku, 10-krotny mistrz ligi.
• Melbourne Football Club ("The Demons") – założony w 1858 roku, 12-krotny mistrz ligi.
• North Melbourne Football Club ("The Kangaroos") – założony w 1869 roku, 4-krotny mistrz ligi.
• Richmond Football Club ("The Tigers") – założony w 1885 roku, 10-krotny mistrz ligi.
• Saint Kilda Football Club ("The Saints") – założony w 1873 roku, 1-krotny mistrz ligi.
• Western Bulldogs Football Club ("The Bulldogs) – założony w 1883 roku, 1-krotny mistrz ligi.

Inne ważne wydarzenia sportowe w Melbourne:

• Australian Open – jeden z czterech turniejów tenisowego Wielkiego Szlema
• Melbourne Cup – jeden z najbardziej prestiżowych wyścigów konnych na świecie – jest to publiczne święto wolne od pracy w stanie Wiktoria (zawsze w pierwszy wtorek listopada)
• Grand Prix Australii – eliminacja mistrzostw świata Formuły 1

Melbourne

• Boxing Day Test match – 26 grudnia każdego roku na MCG rozpoczyna się 5-dniowy krykietowy mecz międzypaństwowy z udziałem reprezentacji Australii.

Najważniejsze zespoły piłkarskie z Melbourne:

• Melbourne Victory- jedyny zespół, który reprezentuje Melbourne w najwyższej klasie rozgrywkowej, tj. A-League, dwukrotny mistrz kraju.
• Melbourne Heart FC- od sezonu 2010/11 będzie drugim zespołem z Melbourne, który będzie występował w A-league.
• Melbourne Knights- występuję w Victorian Premier League, dwukrotny mistrz kraju.
• South Melbourne FC- występuję w Victorian Premier League, czterokrotny mistrz kraju.

Panorama Melbourne

Ciekawe miejsca

Lista kilku najpopularniejszych miejsc obejmuje:

• stadion MCG (Melbourne Cricket Ground). Od kwietnia do września są tu rozgrywane jeden lub dwa mecze futbolu australijskiego w tygodniu. Latem rozgrywane są tu mecze krykieta. Stadion MCG po przebudowie w ramach przygotowań do Igrzysk Wspólnoty Brytyjskiej (ang. Commonwealth Games) Melbourne 2006 może pomieścić 105 tysięcy kibiców.
• platforma widokowa, umieszczona na wysokości 237 metrów na 55.tym piętrze wieżowca Rialto, oferująca spektakularny widok na miasto i okolice. Rialto jest drugim najwyższym w Melbourne (251 metrów) po ostatnio wybudowanej wieży Eureka (297 metrów).
• Melbourne Park, miejsce rozgrywania tenisowego turnieju Wielkiego Szlema: Australian Open (w styczniu każdego roku).
• Budynek Wystawy Królewskiej i Ogrody Carlton (wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO jako pierwszy na tej liście obiekt w Australii będący dziełem rąk ludzkich, 2004).
• Góry Dandenong – pasmo górskie leżące w granicach Melbourne (najwyższy szczyt 660 m n.p.m.), rejon lasów deszczowych porośniętych ogromnymi eukaliptusami oraz paprociami drzewiastymi. W górach zlokalizowana jest również wąskotorowa kolejka parowa Puffing Billy
• Półwysep Mornington – półwysep okalający zatokę Port Phillip od wschodu, rejon mieszczący wiele znakomitych winnic, kilka parków narodowych, znakomite plaże (zarówno nad oceanem jak i nad zatoką) oraz dzielnice Melbourne uznawane za najbogatsze dzielnice w całej Australii (Portsea, Sorrento).

Okolice Melbourne

• Dolina Yarry – region wspaniałych lasów deszczowych oraz produkcji doskonałej jakości wina.
• Great Ocean Road – malownicza droga wzdłuż wybrzeża oceanu na zachód od Melbourne, wraz z Dwunastoma Apostołami, grupą kolumn skalnych stojących w morzu w parku narodowym Port Campbell
• Góry Grampians – malownicze pasmo górskie położone ok. 300km na zachód od Melbourne. Najwyższy szczyt William (1166 m n.p.m.). Pasmo to jest południowo-zachodnim krańcem Wielkich Gór Wododziałowych
• Wisząca Skała – formacja skalna położona w pobliżu Mount Macedon na północ od Melbourne, rozsławiona w książce Piknik pod Wiszącą Skałą oraz późniejszym filmie Petera Weira nakręconym na jej podstawie.
• Ballarat, miasto (ok. 80 tys. mieszkańców w 2004 roku) będące centrum gorączki złota w latach 50. XIX w. oraz widownią zbrojnego powstania zbieraczy złota. Obecnie mieści się tu skansen będący repliką Ballarat z okresu gorączki złota (Sovereign Hill).
• Phillip Island, miejsce rozgrywania motocyklowych Grand Prix Australii oraz lokalizacja kolonii pingwinów małych.

Zobacz też

• Tramwaje w Melbourne

Linki zewnętrzne

• Polskojęzyczny portal poświęcony miastu Melbourne
• Przewodnik do Melbourne