Čertižné
 Widok na wieś z południa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Peter Tričák[1] |
| Powierzchnia |
23,73[2] km² |
| Wysokość |
438[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 57[3] |
| Kod pocztowy |
067 52[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ML |
Położenie na mapie kraju preszowskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 49°21′00″N 21°49′30″E/49,350000 21,825000 | |
| Strona internetowa | |
Čertižné (rusiń. Чертiжне, Czertiżne; węg. Nagycsertész) – wieś (obec) na Słowacji, w kraju preszowskim, w powiecie Medzilaborce.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś leży na północnym skraju historycznego kraju Zemplin. Położona jest w dolinie źródłowego toku rzeki Laborec, u południowych skłonów przełęczy Beskid nad Czeremchą.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Lokowana w roku 1431[6], należała przez długi czas do „państwa” feudalnego z siedzibą w Humennem. Była zamieszkana przez ludność rusińską, zajmującą się głównie hodowlą bydła i owiec oraz pracą w lesie. Zniszczona w czasie walk zimą 1915 r., ucierpiała ponownie w czasie wyzwalania spod okupacji niemieckiej jesienią 1944 r. Na początku XX w. i w latach międzywojennych znaczna część ludności zdecydowała się na emigrację. 14 marca 1935 r. miejscowi chłopi wzięli udział w strajku przeciw bezwzględnym wywłaszczeniom z ziemi zadłużonych rolników, który wybuchł w sąsiedniej wsi Habura (tzw. Haburska vzbura). Wydarzenia te upamiętnia tablica na budynku dawnego posterunku żandarmerii.
Obecnie wieś liczy 357 mieszkańców i 226 domów, z czego jednak ok. 40 jest niezamieszkanych (stan na 1 stycznia 2015)[7]. Posiada komunikację autobusową z Medzilaborcami. W miejscowości znajduje się cerkiew greckokatolicka p.w. Wniebowstąpienia Pana z 1928 r. (wewnątrz starsze wyposażenie z XVIII w.) i kilka kamiennych krzyży przydrożnych. Zachowało się zaledwie parę drewnianych zabudowań.
Čertižné było jedną z głównych wsi kształtowania się świadomości rusińskiej na terenie dzisiejszej Słowacji. Na miejscowym cmentarzu jest pochowanych kilku znanych rusińskich działaczy społecznych i kulturalnych, w tym tak wybitni jak Adolf Ivanovič Dobrianskyj[8] (1817–1901) czy Julij Stavrovskyj-Popradov (1850–1899).
Transport[edytuj | edytuj kod]
Z Čertižného przez położoną powyżej niego przełęcz Beskid nad Czeremchą (słow. Čertižské sedlo) przechodzi bita droga do Jaślisk (w Polsce).
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Wieś jest punktem wyjściowym dwóch znakowanych szlaków turystycznych: zielonego na przełęcz Beskid nad Czeremchą (1 godz. 05 min.) oraz czerwonego przez Mihucov kút i Klimov do Mikovej. Na jej terenie wyznakowano również kilka szlaków rowerowych oraz zimową trasę narciarską.
Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]
Znaczna część terenu katastralnego wsi leży w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Wschodnie Karpaty. Na południowym skraju wsi, u ujścia drobnego lewobrzeżnego dopływu Laborca, usytuowany jest niewielki rezerwat przyrody Čertižnianské lúky.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 23,73S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Čertižné - História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).
- ↑ O obci. [w:] Strona oficjalna wsi [on-line]. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).
- ↑ Pavol Uhrin: Literárny zemepis Slovenska. XVII časť. Severnou časťou Východoslovenského kraja [w:] "Krásy Slovenska" R. LIV, nr 10/1977, s. 441
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barański Mirosław J.: Niewydeptane szlaki Laboreckiej vrchoviny, w: „Gazeta Górska” R. XXIV, nr 2 (94), wiosna 2016, s. 36-39;
- Laborecká vrchovina. Dukla. Turistická mapa 1 : 50 000, 2. wyd.; VKÚ Harmanec 2004, ISBN 80-8042-181-1.
