49°42′45″N 21°03′02″E/49,712500 21,050556Łużna
| wieś | |
 Łużna, widok z północnej strony. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2015.01.05) |
3296[1] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
38-322[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KGR |
| SIMC |
0449800 |
Położenie na mapie gminy Łużna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  | |
| 49°42′45″N 21°03′02″E/49,712500 21,050556
| |
Łużna – wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim. Miejscowość, leżąca w dolinie Łużnianki, jest siedzibą gminy Łużna oraz parafii św. Marcina Biskupa. Przez Łużną przebiega droga wojewódzka nr 977.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wacław Potocki[edytuj | edytuj kod]
Właścicielem Łużnej był Wacław Potocki. Pierwotnie był arianinem, a po przejściu na katolicyzm zezwolił na wznowienie działalności parafii katolickiej oraz oddał jej kościół, który przez pewien okres był zborem braci polskich. Tu powstało wiele z jego dzieł. 9 lipca 1696 zmarł w ukochanej Łużnej.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z lat 80. XIX wieku podaje, że Łużna dzieliła się na Dolną i Górną. Samą wieś opisuje następująco: Ta ludna wieś (...) w okolicy podgórskiej (...) urozmaiconej niewielkiemi lasami i przerżniętej licznemi potokami, liczy 2194 mk (mieszkańców) (...) Dla rozległości zabudowań noszą części wsi osobne nazwy (...) (pisownia oryginalna). Istniały wtedy w Łużnej: parafia rzymskokatolicka, kościół parafialny, szkoła ludowa i karczma na Podlesiu. Autor wspomina również o warunkach rolnych wsi zauważając, że gleba jest średnio urodzajna, a lasy przeważnie jodłowe. W tym okresie duża część miejscowości należała do Juliana Skrzyńskiego, do którego należało łącznie 1555 morgów ziemi (na 3422 morgów).
Bitwa o wzgórze Pustki[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Łużnej odbyła się część Operacji Gorlickiej – Bitwa o wzgórze Pustki. Na Pustkach znajdowały się okopy rosyjskie. Ukryte w lesie przetrwały ogień artyleryjski i pozwoliły armii rosyjskiej stawić opór. Wojska austro-węgierskie i niemieckie zdobyły wzgórze, lecz poniosły duże straty w ludziach. W wyniku walk wieś została zniszczona.
Spis powszechny z 1921[edytuj | edytuj kod]
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30 września 1921 w Łużnej mieszkało 2298 osób (1045 mężczyzn i 1253 kobiet). 2297 osób deklarowało narodowość polską, a 1 narodowość inną niż 4 główne narodowości[a]. 2252 osoby były wyznania rzymskokatolickiego, 7 greckokatolickiego, 1 innego chrześcijańskiego[b] i 38 mojżeszowego. W Łużnej było wówczas 438 budynków mieszkalnych i 9 innych zamieszkałych budynków[3].
Przynależność państwowa i administracyjna[edytuj | edytuj kod]
Łużna należała:[4]
- XIV w[c] – 1772
I Rzeczpospolita, województwo krakowskie, powiat biecki[5] - 1772–1918
Monarchia Habsburgów (do 1867) 
Austro-Węgry, Królestwo Galicji i Lodomerii:
- 1773–1782 cyrkuł pilzneński, dystrykt Biecz (do 1777 lub 1782)
- 1782–1854 cyrkuł jasielski
- 1854–1918 powiat jasielski, następnie gorlicki
- od 1918
Polska:
- 1920–1945 województwo krakowskie, powiat gorlicki[d]
- 1945–1975 województwo rzeszowskie, powiat gorlicki (w latach 1954-1972 wieś była siedzibą gromady Łużna)
- 1975–1998 województwo nowosądeckie
- od 1999 województwo małopolskie, powiat gorlicki
Kościół św. Marcina 
Odbudowana kaplica na cmentarzu wojennym nr 123 
Cmentarz wojenny nr 120
.jpg)
_(HB1).jpg)
.jpg)
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[6]
- kościół parafialny pw. św. Marcina
- cmentarz wojenny nr 120 z czasów I wojny światowej
- cmentarz wojenny nr 122 z czasów I wojny światowej
- cmentarz wojenny nr 123 z czasów I wojny światowej – największy pod względem zajmowanej powierzchni cmentarz wojenny z I wojny światowej w Galicji Zachodniej. Na cmentarzu znajduje się drewniana kaplica z oryginalną architekturą góralską nawiązującą do stylu starosłowiańskiego. Od 2016 roku cmentarz posiada znak dziedzictwa europejskiego[7].
Inne:
- historyczne centrum wsi Łużna objęte jest strefą ochrony jako teren zabytkowych zespołów i obiektów kulturowych
- pomniki na nagrobkach na cmentarzu parafialnym
Szlaki piesze[edytuj | edytuj kod]
od szosy Gorlice – Tarnów do cmentarzy nr 122 i 123 na wzgórzu Pustki (szlak cmentarny)
Wydarzenia[edytuj | edytuj kod]
W Łużnej corocznie od 2010 roku odbywa się impreza w formie pikniku naukowego z oprawą artystyczną pod nazwą Pogórzańskie Atrakcje Naukowe[8]. Odbywa się ona we wrześniu w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 w Łużnej i na stadionie sportowym w centrum miejscowości. Patronat nad wydarzeniem objął wójt Gminy Łużna oraz rektorzy krakowskich uczelni publicznych. Od 2012 partnerem przedsięwzięcia jest Województwo Małopolskie.
Organizacje[edytuj | edytuj kod]
Organizacje państwowe[edytuj | edytuj kod]
W Łużnej siedzibę ma leśnictwo Łużna, należące do nadleśnictwa Gorlice. Leśnictwo Łużna zarządza lasami państwowymi w gminach Łużna i Moszczenica oraz w części gminy wiejskiej Gorlice i miasta Gorlice (na zachód od drogi krajowej nr 28 z wyłączeniem Szymbarku; w tym w Gorlicach granicę stanowi droga w jej starym przebiegu, przed oddaniem do użytku obwodnicy)[9].
Organizacje społeczne[edytuj | edytuj kod]
W Łużnej założono pierwszy na terenie powiatu gorlickiego i ówczesnego województwa rzeszowskiego (do którego wtedy administracyjnie należała Łużna) Klub Honorowych Dawców Krwi „Fratres”, istniejący do dziś[10].
W Łużnej działa klub sportowy LKS Łużna, którego piłkarze występują obecnie w lidzie okręgowej (grupa Nowy Sącz)[11]. W klubie istnieje również sekcja podnoszenia ciężarów.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| części wsi | Blich, Bołdówki, Dół, Górki, Granice, Krzysztosiówki, Lisiaki, Łąki, Podbrzezie, Poddaństwo, Pogwizdów, Podlesie, Pola, Pustki, Strzylawki, Wesołów, Wyszanka, Zaborówka, Zadziele |
Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- Wacław Potocki – podczaszy krakowski (1678–1685), jeden z głównych twórców barokowych w Polsce, właściciel Łużnej
- Edward Wójcikiewicz (1888–1958), porucznik artylerii Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ 4 główne narodowości podane w Skorowidzu to polska, rusińska, niemiecka i żydowska.
- ↑ Innego niż katolickie i ewangelickie.
- ↑ Tj. od momentu powstania.
- ↑ W latach 1939–1945 de facto Generalne Gubernatorstwo, dystrykt krakowski, powiat jasielski.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Urząd Gminy Łużna.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 754 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. Tom XII. Województwo Krakowskie, Śląsk Cieszyński. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 13.
- ↑ Dzieje Polski. Atlas ilustrowany. redakcja: dr Witold Sienkiewicz, Elżbieta Olczak.
- ↑ Instytut Historii PAN: Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008. ISBN 978-83-7543-071-4.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.
- ↑ zde.luzna.pl.
- ↑ Strona Główna.
- ↑ Mapa interaktywna. Bank Danych o Lasach. [dostęp 2019-11-15]. (pol.).
- ↑ Strona Główna Stowarzyszenia.
- ↑ Ludowy Klub Sportowy Łużna. 90 minut. [dostęp 2018-10-08]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Jan Klimek: Łużna i jej spółdzielczość (1938) w bibliotece Polona
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
