49°42′45″N 21°03′02″E/49,712500 21,050556Łużna
| ||||
| ||||
 Łużna, widok z północnej strony. | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  małopolskie
| |||
| Powiat | gorlicki | |||
| Gmina | Łużna | |||
| Liczba ludności (2015.01.05) | 3296[1] | |||
| Strefa numeracyjna | 18 | |||
| Kod pocztowy | 38-322[2] | |||
| Tablice rejestracyjne | KGR | |||
| SIMC | 0449800 | |||
Położenie na mapie gminy Łużna   Łużna | ||||
Położenie na mapie Polski  Łużna | ||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  Łużna | ||||
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  Łużna | ||||
| 49°42′45″N 21°03′02″E/49,712500 21,050556
| ||||
.jpg)
Łużna – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Łużna.
Miejscowość leży w dolinie Łużnianki i jest siedzibą gminy Łużna oraz parafii św. Marcina Biskupa. Przez Łużną przebiega droga wojewódzka nr 977.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| części wsi | Blich, Bołdówki, Dół, Górki, Granice, Krzysztosiówki, Lisiaki, Łąki, Podbrzezie, Poddaństwo, Podgwizdów, Podlesie, Pola, Pustki, Strzylawki, Wesołów, Wyszanka, Zaborówka, Zadziele |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wacław Potocki[edytuj | edytuj kod]
Właścicielem Łużnej był Wacław Potocki. Pierwotnie był arianinem, a po przejściu na katolicyzm zezwolił na wznowienie działalności parafii katolickiej oraz oddał jej kościół, który przez pewien okres był zborem braci polskich. Tu powstało wiele z jego dzieł. 9 lipca 1696 zmarł w ukochanej Łużnej.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego[edytuj | edytuj kod]
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z lat 80. XIX wieku podaje, że Łużna dzieliła się na Dolną i Górną. Samą wieś opisuje następująco: Ta ludna wieś (...) w okolicy podgórskiej (...) urozmaiconej niewielkiemi lasami i przerżniętej licznemi potokami, liczy 2194 mk (mieszkańców) (...) Dla rozległości zabudowań noszą części wsi osobne nazwy (...) (pisownia oryginalna). Istniały wtedy w Łużnej: parafia rzymskokatolicka, kościół parafialny, szkoła ludowa i karczma na Podlesiu. Autor wspomina również o warunkach rolnych wsi zauważając, że gleba jest średnio urodzajna, a lasy przeważnie jodłowe. W tym okresie duża część miejscowości należała do Juliana Skrzyńskiego, do którego należało łącznie 1555 morgów ziemi (na 3422 morgów).
Bitwa o wzgórze Pustki[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Łużnej odbyła się część Operacji Gorlickiej – Bitwa o wzgórze Pustki. Na Pustkach znajdowały się okopy rosyjskie. Ukryte w lesie przetrwały ogień artyleryjski i pozwoliły armii rosyjskiej stawić opór. Wojska austro-węgierskie i niemieckie zdobyły wzgórze, lecz poniosły duże straty w ludziach. W wyniku walk wieś została zniszczona.
Spis powszechny z 1921[edytuj | edytuj kod]
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30 września 1921 w Łużnej mieszkało 2298 osób (1045 mężczyzn i 1253 kobiet). 2297 osób deklarowało narodowość polską, a 1 narodowość inną niż 4 główne narodowości[a]. 2252 osoby były wyznania rzymskokatolickiego, 7 greckokatolickiego, 1 innego chrześcijańskiego[b] i 38 mojżeszowego. W Łużnej było wówczas 438 budynków mieszkalnych i 9 innych zamieszkałych budynków[5].
Przynależność państwowa i administracyjna Łużnej[6][edytuj | edytuj kod]
- XIV w[c] - 1772
I Rzeczpospolita, województwo krakowskie, powiat biecki[7] - 1772 - 1918
Monarchia Habsburgów (do 1867) 
Austro-Węgry, Królestwo Galicji i Lodomerii:
- 1773 - 1782 cyrkuł pilzneński, dystrykt Biecz (do 1777 lub 1782)
- 1782 - 1854 cyrkuł jasielski
- 1854 - 1918 powiat jasielski, następnie gorlicki
- od 1918
Polska:
- 1920 - 1945 województwo krakowskie, powiat gorlicki[d]
- 1945 - 1975 województwo rzeszowskie, powiat gorlicki
- 1975 - 1998 województwo nowosądeckie
- od 1999 województwo małopolskie, powiat gorlicki
Kościół św. Marcina 
Odbudowana kaplica na cmentarzu wojennym nr 123 
Cmentarz wojenny nr 120
.jpg)
_(HB1).jpg)
.jpg)
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8]
- kościół parafialny pw. św. Marcina
- cmentarz wojenny nr 120 z czasów I wojny światowej
- cmentarz wojenny nr 122 z czasów I wojny światowej
- cmentarz wojenny nr 123 z czasów I wojny światowej z drewnianą gontyną - największy pod względem zajmowanej powierzchni cmentarz wojenny z I wojny światowej w Galicji Zachodniej; w 2016 roku został dodany do obiektów historycznych na liście znaków dziedzictwa europejskiego. W Polsce są tylko 4 takie obiekty[9]
Pozostałe zabytki[edytuj | edytuj kod]
- historyczne centrum wsi Łużna objęte jest strefą ochrony jako teren zabytkowych zespołów i obiektów kulturowych
- pomniki na nagrobkach na cmentarzu parafialnym
Szlaki piesze[edytuj | edytuj kod]
od szosy Gorlice - Tarnów do cmentarzy nr 122 i 123 na wzgórzu Pustki (szlak cmentarny)
Organizacje[edytuj | edytuj kod]
Organizacje państwowe[edytuj | edytuj kod]
W Łużnej siedzibę ma leśnictwo Łużna, należące do nadleśnictwa Gorlice. Leśnictwo Łużna zarządza lasami państwowymi w gminach Łużna i Moszczenica oraz w części gminy wiejskiej Gorlice i miasta Gorlice (na zachód od drogi krajowej nr 28 z wyłączeniem Szymbarku; w tym w Gorlicach granicę stanowi droga w jej starym przebiegu, przed oddaniem do użytku obwodnicy)[10].
Organizacje społeczne[edytuj | edytuj kod]
W Łużnej założono pierwszy na terenie powiatu gorlickiego i ówczesnego województwa rzeszowskiego (do którego wtedy administracyjnie należała Łużna) Klub Honorowych Dawców Krwi „Fratres”, istniejący do dziś[11].
W Łużnej działa klub sportowy LKS Łużna, którego piłkarze występują obecnie w lidzie okręgowej (grupa Nowy Sącz)[12]. W klubie istnieje również sekcja podnoszenia ciężarów.
Wydarzenia[edytuj | edytuj kod]
W Łużnej corocznie od 2010 roku odbywa się impreza w formie pikniku naukowego z oprawą artystyczną pod nazwą Pogórzańskie Atrakcje Naukowe[13]. Odbywa się ona we wrześniu w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 w Łużnej i na stadionie sportowym w centrum miejscowości. Patronat nad wydarzeniem objął wójt Gminy Łużna oraz rektorzy krakowskich uczelni publicznych. Od 2012 partnerem przedsięwzięcia jest Województwo Małopolskie.
Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- Wacław Potocki - podczaszy krakowski (1678–1685), jeden z głównych twórców barokowych w Polsce, właściciel Łużnej
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ 4 główne narodowości podane w Skorowidzu to polska, rusińska, niemiecka i żydowska
- ↑ innego niż katolickie i ewangelickie
- ↑ tj. od momentu powstania
- ↑ w latach 1939 - 1945 de facto Generalne Gubernatorstwo, dystrykt krakowski, powiat jasielski
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Urząd Gminy Łużna[1]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014–03–09].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014–03–09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. Tom XII. Województwo Krakowskie, Śląsk Cieszyński. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 13.
- ↑ Dzieje Polski. Atlas ilustrowany. redakcja: dr Witold Sienkiewicz, Elżbieta Olczak.
- ↑ Instytut Historii PAN: Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008. ISBN 978-83-7543-071-4.
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2019-12-31.
- ↑ zde.luzna.pl
- ↑ Mapa interaktywna (pol.). Bank Danych o Lasach. [dostęp 2019-11-15].
- ↑ Strona Główna Stowarzyszenia
- ↑ Ludowy Klub Sportowy Łużna (pol.). 90 minut. [dostęp 2018-10-08].
- ↑ Strona Główna
| |||||||||||
