Żarnowiec (województwo podkarpackie)
49°41′39″N 21°39′45″E/49,694167 21,662500
| wieś | |
 Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2019) |
1094[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-460[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RKR |
| SIMC |
0353856[4] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Jedlicze  | |
| 49°41′39″N 21°39′45″E/49,694167 21,662500[1]
| |
Żarnowiec – wieś w Polsce nad rzeką Jasiołką położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Jedlicze[4][5].
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0353862 | Dół | część wsi |
| 0353879 | Góra | część wsi |
| 0353885 | Górka | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]_(cropped).jpg)
Żarnowiec wymieniany jest w dokumentach z 1340 r.gdy stanowił parafię. Była to wieś ludna i dobrze zagospodarowana oraz osada rycerska. Pierwszymi dziedzicami w XIV i XV wieku byli Stefan Płaz, Pakosz, Szymek, Piotr, Wojciech, Mikołaj. Zapewne wszyscy tego samego rodu Płazów[6]. W 1435 r. Piotr z Żarnowca otrzymał miejscowość Długie na własność i następnie odstąpił część miejscowości z czterema gospodarstwami kmiecymi Mikołajowi Krasnopolskiemu Z dokumentów, pochodzących z 1388 roku wiadomo, że stanowiła własność dziedzica Żarnowca Piotra Płazy, tak jak i Chlebna.
W XV i XVI wieku jakieś części Żarnowca posiadał Michał Uchacz, Janusz z Żarnowca, Mikołaj Mleczko z Jedlicza, Stanisław, a później w dzierżawie jego syn Jerzy Żarnowiecki. W 1492 r. - właścicielem Polanki został Mikołaj z Żarnowca (wieś odziedziczył po swoim ojcu Stanisławie). W 1496 r.- synowie Stanisława, dokonali podziału dóbr i Mikołaj Żarnowiecki zatrzymał; Żarnowiec, Polankę i Turaszówkę, które zaraz zastawił bratu Jerzemu za 300 florenów węgierskich, i jako jej dziedzic figuruje do roku 1536. W 1536 - Żarnowiec i Polankę wymienia się jako wieś szlachecką w parafii Jedlicze, własność Mikołaja Żarnowieckiego.
Żarnowiec należał do rodów o tradycjach rycerskich do; Żarnowieckich (Mikołaja Żarnowieckiego), a u schyłku XVI stulecia Chrząstowskich (Andrzeja Chrząstowskiego), Rogoyskich (do Andrzeja Rogoyskiego), Mierów, Biechońskich (do Jadwigi Biechońskiej z domu Czeczel).
W Żarnowcu urodzony Jędrzej Rogoyski (1815–1862), autor pamiętnika ("Pamiętniki moje" o życiu szlachty podkarpackiej w połowie XIX w.), zapisał Żarnowiec jako wiano córce Ludmile Rogoyskiej - Mier, żonie hrabiego kpt. Tytusa Miera (1810-1850), h. Mier - oficera austriackiego, który miał córkę Henrykę[7].
Kolejnymi właścicielami majątku żarnowieckiego byli Biechońscy, którzy nabyli majątek od Mierów. Była to rodzina patriotyczna. Nabywca majątku w Żarnowcu Stanisław Biechoński był weteranem powstania styczniowego 1863 roku. Od czasu zamieszkania Biechońskich dworek żarnowiecki często odwiedzany był przez byłych powstańców, działaczy społecznych i politycznych, a także ludzi literatury. Dworek w Żarnowcu, po mężu posiadała z parkiem Jadwiga Biechońska z Czeczelów, (córka Jakuba Czeczeli h. Jelita - powstańca styczniowego zabitego przez chłopów w 1863 r.).
Dworek ten z XVIII-XIX w. i XIX-wieczny park nad rzeką, wykupiono w 1903 r. od Jadwigi z Czeczelów Biechońskiej i jako dar społeczeństwa przekazano Marii Konopnickiej[8]. Poetka przyjechała do Żarnowca wraz z przyjaciółką, malarką Marią Dulębianką.
W dworku przebywali; Henryk Sienkiewicz, Stanisław Wyspiański, Włodzimierz Tetmajer i Lucjan Rydel. Poetka mieszkała tu z przerwami przez 7 lat, do 1910 r., kiedy to nie powróciła ze swej ostatniej podróży do Lwowa, gdzie zmarła.
W czasie okupacji mieściła się tu komenda obwodu krośnieńskiego ZWZ AK.
Do 1956 r. dworek pozostawał w posiadaniu rodziny Konopnickiej. W tymże roku córka poetki Zofia Mickiewiczowa przekazała dworek państwu. W dworku od 15 września 1960 r. mieści się Muzeum Marii Konopnickiej. W jego zbiorach można znaleźć liczne pamiątki po poetce, m.in. pierwodruki oraz reedycje jej dzieł. We wnętrzach można obejrzeć także meble i wyposażenie wnętrz - z czasów życia pisarki.
Żarnowiec podobnie jak okoliczne miejscowości nawiedzały epidemie morowego powietrza, klęski żywiołowe, szczególnie wylewy Jasiołki. Nade wszystko niszczyły go jednak najazdy wojsk obcych: tatarskich w 1624 r., szwedzkich w 1655 r., węgierskich w 1657 r., rosyjskich w 1769 r., austriackich w 1772 r. oraz niemieckich w czasie okupacji w latach 1939-1944.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Zabytki według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[9]:
- Szkoła Ludowa z 1886 roku
- Zespół dworku Marii Konopnickiej z 1901 roku
- Chałupy nr 130, 131, 132 z XIX/XX wieku
We wsi znajduje się:
- Kościół (nowy)
- Szkoła fundacji Polonii Amerykańskiej
- Dom Ludowy
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 163279
- ↑ Raport o stanie gminy. stan ludności w dn 31.12.2019 s. 15. [dostęp 2022-01-07]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1619 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 18, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-24].
- ↑ Dwór, Żarnowiec - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2020-12-19] (pol.).
- ↑ Żarnowiec | Gmina Jedlicze [online], www.jedlicze.pl [dostęp 2020-12-19] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-01].
- ↑ O Muzeum – MKŻ [online], muzeumzarnowiec.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Żarnowiec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 743.
- Wirtualny spacer 3D po dworze Marii Konopnickiej w Żarnowcu
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
