49°43′24″N 21°41′12″E/49,723333 21,686667Potok (województwo podkarpackie)
 |
Ten artykuł należy dopracować: od 2010-04 → zweryfikować treść i dodać przypisy, → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
|
||
 |
||
| Państwo |  Polska |
|
| Województwo | podkarpackie | |
| Powiat | krośnieński | |
| Gmina | Jedlicze | |
| Liczba ludności (2013) | 1753[1] | |
| Strefa numeracyjna | (+48) 13 | |
| Kod pocztowy | 38-400[2] | |
| Tablice rejestracyjne | RKR | |
| SIMC | 0353780 | |
|
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
 Potok
|
||
|
Położenie na mapie Polski
Potok
|
||
| 49°43′24″N 21°41′12″E/49,723333 21,686667 |
||
Potok – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Jedlicze.
Jest to duża podmiejska miejscowość, leżąca przy drodze Krosno - Jasło, od wschodu granicząca z dzielnicą Krosna Turaszówką. Miejscowość o obszarze 750 ha liczy ponad 460 numerów i zamieszkana jest przez ok. 1800 osób. W miejscowości znajduje się Dom Ludowy, Kopalnia Ropy Naftowej „Potok”, Oddział Geriatryczno-Rehabilitacyjny Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Krośnie, Zakłady Remontowe Służby Zdrowia i Zespół Szkół Podstawowej i gimnazjum. Na gruntach Potoka znajdują się też znane od dawna wody mineralne, solanki jodowo-bromowe i wody siarczkowe. Teren dzisiejszego Potoka zamieszkany był już w czasach starożytnych. Świadczą o tym trzy odkrycia archeologiczne. Odkryte tu znaleziska pochodzą z okresu epoki brązu i wczesnego średniowiecza, w tym jedno dotyczące epoki brązu jest bardzo cenne.W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim. Na wschód i północ od miejscowości znajdują się nieduże kompleksy leśne. Wśród występujących tu pagórków liczne szyby wydobywcze ropy naftowej. Świadczą one o ponad wiekowej już historii przemysłu naftowego na tym terenie. Liczne maszty, trójnogi, kiwony, sterczące wśród pól i lasów, stanowią charakterystyczny rys w miejscowym krajobrazie.
Części wsi[edytuj]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0353796 | Dół | część wsi |
| 0353804 | Góry | część wsi |
| 0353810 | W Zaworach | część wsi |
| 0353827 | Za Lasem | część wsi |
| 0353833 | Zapłocie | część wsi |
| 0353840 | Za Torem | część wsi |
Historia Potoka[edytuj]
W roku 1390, Król Władysław II Jagiełło, pismem datowanym w Skokach, w święto Franciszka (5 X), podejmuje decyzję o przeniesieniu Czadorowi z Potoka wsi Prochnya, Wuzne, Babice, Slunki, Minussiznow, Lustscha, Domaradz in Sandomiriensi, Sadowe, Potok et Blynow z prawa polskiego na magdeburskie. Decyzja przez tegoż Króla została zatwierdzona w Krakowie w wigilię Tomasza apostoła (20 X) na prośbę Stanisława Procheńskiego z rodu Gryfitów. Żył tu też Gryfita Czador z Potoka, który pismem datowanym na < ... quarta feria post festum Pasche sub anno Domini millesimo ccc nonagesimo secundo >, ( w środę po święcie Paschy - 17 kwietnia 1392) powierzył swemu zaufanemu Mikołajowi Besseger ulepszenie dziedzictwa (stanu posiadania) we wsi Lutcza nad rzeką Stobnycza. Historyczny Potok swoimi początkami w dokumentach sięga 1415 r. Chociaż wcześniej, w XIV w. istniał tu na pagórku zamek obronny wraz z osadą. W początkach XV stulecia prawdopodobnie była tu druga faza osadnictwa na prawie magdeburskim. W tym czasie miejscowość stanowiła własność Mikołaja syna Zawiszy z Łęk. Końcem XV i początkiem XVI stulecia (ok. 1581 r.),miejscowość stanowiła dziedzictwo Jana Giebultowskiego z Koziegłów herbu Lis (z zamku Mirów dziedzic zamku i miasta Koziegłowy), a w drugiej połowie XVI wieku rodziny Lubomirskich. Jan Jędrzejowski, (którego nagrobek jest w świątyni franciszkańskiej w Krośnie), w roku 1590, figuruje w aktach, jako dziedzic wsi Potok. Ten właściciel zmarł bezpotomnie, a spadkobiercami wsi, zostali bracia jego stryjeczni, Wojciech, Bartłomiej i Maciej Jędrzejowscy. W 1602 r. skarżą oni Jadwigę ze Stadnickich Tarłową, chorążynę sandomierska, o zwrot wsi Potoka, którą ona gwałtem zajęła. Tarłowa utrzymała się jednak w posiadaniu Potoka i przekazała go w spadku swej córce Jadwidze, żonie Jerzego Mniszcha - ojcu carowej Maryny. Orszak weselny Maryny Mniszech, (po zawartym z przebywającym wtedy w Moskwie carem Dymitrem Samozwańcem, ślubie per procura - w Krakowie 22 września 1605 r.), zatrzymał się w Potoku, a potem udał się przez Krosno do Sambora.
W tych czasach miejscowość była dobrze zagospodarowana. Posiadała dwór Mniszchów, folwark, karczmę, stawy, las i obszerne łąki. Były też dwa warsztaty rzemieślnicze. Gospodarowało tu 36 kmieci, nie licząc zagrodników i komorników.
W XVII wieku Jerzy Mniszech w testamencie zapisał Potok Florianowi Oświęcimowi z Kunowy na Siedliskach Oświęcimowi. W 1613 r., czyli po śmierci Jerzego Mniszcha, dziedzicami wsi byli Oświęcimowie z Kunowej. Między innymi dziedzicem był Florian Oświęcim, który osiadł w Potoku, ojciec Stanisława Oświęcima – dworzanina i posła króla Władysława IV oraz brata Anny. Po 1614 r., rodzice – Florian i Regina, przenieśli się do majątku Potok. Miejscowość tą Stanisław później otrzymał w spadku wraz z Turaszówką i powrócił do Potoka, u schyłku życia, jako do ulubionego miejsca swojego pobytu. Miał on przyrodnią siostrę Annę, która tu mieszkała. Z tym przyrodnim rodzeństwem, pochowanym w krośnieńskim kościele Franciszkanów, tzw. kaplicy Oświęcimów, związanych jest wiele legend. Według legendy w 1656 r. przybywał w Potoku, zaprzyjaźniony na dworze królewskim ze Stanisławem Oświęcimem, św. Andrzej Bobola, (którego w XX w. wybrano patronem parafii).
Miejscowość była wielokrotnie niszczona przez obce wojska w XVII i XIII stuleciu. Najbardziej dotknął ją najazd Rakoczego, 16 marca 1657 roku. Nie zdołał Potoku odbudować Stanisław Oświęcim, ponieważ zmarł we wrześniu 1657 r.
W XIX wieku wieś należała do rodziny Stojowskich. W latach poprzedzających Wiosnę Ludów Adam Stojowski, dziedzic Potoka, Jedlicza i Chlebnej, wspierał działalność emisariuszy Edwarda Dembowskiego w 1848 roku, wchodząc w skład Rady Narodowej Obwodu Krośnieńskiego. Był też jednym z organizatorów Gwardii Narodowej, do której tłumnie garnęła młodzież szlachecka i mieszczańska.
W drugiej połowie XIX wieku, na skutek rozwoju przemysłu naftowego w okolicy, nastąpiło ożywienie gospodarcze w Potoku. Powstały tu w 1891 r. kopalnie ropy naftowej. Wydobywano tu 100 ton ropy na dobę. W sąsiedniej Jaszczwi Jordan Stojowski (s. Adama) również dokonywał odwiertów w celu w poszukiwaniu ropy naftowej.
Wtedy to rozpoczął się dynamiczny rozwój miejscowości, związany z pracami poszukiwawczymi za ropą naftową. Okres rozwoju przypadł na ostatnie dziesięciolecia ubiegłego wieku.
W Potoku wierciły wówczas za ropą następujące firmy: Hannowersko - Galicyjskie Gwarectwo Naftowe, Bergheim et. Mac Garvey, Perkins, Klobassa-Zrencki, firma Sroczyński i Mikulski, Franciszek Perzyński i Józef Wiktor. Okres największego wydobycia przypadła na lata dziewięćdziesiąte XIX w..
W czasie I wojny światowej 6-8 maja 1915 austriacka 12 dywizja piechoty atakowała tu linię Jaszczew-Potok, odnosząc zwycięstwo nad wojskami rosyjskimi i otwierając drogę do Krosna.
Na przełomie ubiegłego i obecnego stulecia Potok liczył 670 mieszkańców, a po włączeniu do gminy Jedlicze w 1934 roku 1330.
Po II wojnie znacznie zmieniło się oblicze miejscowości. Pobudowano tu liczne nowe domy i osiedla.
Związani z Potokiem[edytuj]
- Jan Giebułtowski z Koziegłów, herbu Lis – najstarszy syn rycerza – właściciela z zamku w Mirów Jan I, odziedziczył zamek i miasto Koziegłowy w 1470 r., oraz Potok.
- Jan Jędrzejowski (1550-1597) – herbu Jastrzębiec, dow. oddziału rycerskiego.
- Jerzy Mniszech – ojciec carowej Maryny Mniszchówny, bohater wyprawy na Moskwę.
- Lubomirscy
- Stanisław Oświęcim – dworzanin królewski, o którym powstały legendy.
- Jan Hempel – generał, zginął śmiercią samobójczą w czasie polowania w Potoku 22 września 1932 roku. Podejrzewano też wypadek albo zabójstwo.
- Maria Łozińska-Hempel – ur. w Potoku , przyjaźniła się z W. Kossakiem, Witkacym, K. Szymanowskim, autorka Z łańcucha wspomnień i okolicznościowych wierszy, m.in. poświęconych Łukasiewiczowi i Julii Krzyżanowskiej, śpiewaczce, żonie pisarza Jerzego Kossowskiego.
- Florentyna Madejewska – ps. „Antonina”, „Łukaszowa”, łączniczka AK, z d. Buszyńska. Ur. w 1897 r. w Potoku w rodzinie nafciarzy, przybyłych z Kanady. Zamordowana przez Niemców w Warzycach w 1944 r. za pomoc jasielskim więźniom. Honorowa Obywatelka Jasła.
- Stanisław Magura – żołnierz AK „Drzazga” „Paw”, ur. w 1922 r. w Potoku, syn Jana Bronisława i Stanisławy z domu Blachaczek. Dzieciństwie spędził w Potoku do 1929.
- Jan Magura – „Koliber”, „Pirat” (brat bliźniaczy Stanisława) – harcerz i żołnierz AK,
- Piotr Stańczak – polski geolog, zamordowany przez talibów w Pakistanie. Urodzony w Potoku.
- Jan Szczepanik – nauczyciel w Potoku, zwany polski Edisonem, wynalazca
Linki zewnętrzne[edytuj]
- Potok w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VIII: Perepiatycha – Pożajście. Warszawa, 1887.
Przypisy
- ↑ Strona gminy - demografia. [dostęp 2014-11-18].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2014–03–09]. s. według wyboru.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014–03–09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 18.11.2015].
|
||||||||||||||
