(514107) Kaʻepaokaʻawela

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(514107) Kaʻepaokaʻawela
Ilustracja
Diagram orbity
Odkrywca

Pan-STARRS

Data odkrycia

26 listopada 2014[1]

Numer kolejny

514107

Oznaczenie tymczasowe

2015 BZ509

Charakterystyka orbity (J2000)
Przynależność
obiektu

wsteczny obiekt koorbitalny[2][3][4]

Półoś wielka

5,1316[1] au

Mimośród

0,3778[1]

Peryhelium

3,1929[1] au

Aphelium

7,0703[1] au

Okres obiegu
wokół Słońca

11[1] lat 228[1] dni 5[1] godzin

Inklinacja

163,13[1]°

Charakterystyka fizyczna
Średnica

ok. 3[5] km

Jasność absolutna

ok. 16,0[1]m

Satelity naturalne

0

Multimedia w Wikimedia Commons

(514107) Kaʻepaokaʻawela /kəˌɛpə.oʊkə.ɑ:Vɛlə/[6], tymczasowo oznaczona 2015 BZ509 – niewielka planetoida o średnicy około 3 km[5], koorbitalna względem Jowisza[2].

Okrąża ona Słońce ruchem wstecznym, przeciwnie do większości innych ciał w Układzie Słonecznym[3]. Została odkryta 26 listopada 2014 r. przez astronomów z przeglądu Pan-STARRS z Obserwatorium Haleakala na wyspie Maui na Hawajach[7]. Jest to pierwsza znana planetoida na orbicie wstecznej w rezonansie 1:1 z planetą[4]. Może to być międzygwiezdna planetoida przechwycona 4,5 miliarda lat temu na orbitę wokół Słońca.

Orbita[edytuj | edytuj kod]

Diagram orbity w układzie obracającym się z Jowiszem, widok z północnego bieguna ekliptyki. Punkt w środku to Słońce, a zielony okrąg to orbita Ziemi. Czarny okrąg pokazuje rozmiar orbity Jowisza, ale w tym układzie odniesienia Jowisz (czerwony punkt) pozostaje prawie nieruchomy. Niebieska część orbity planetoidy jest powyżej płaszczyzny orbity Jowisza, a różowa poniżej płaszczyzny orbity Jowisza[2].
Orbita planetoidy względem Jowisza, widok w płaszczyźnie orbity planety.

Kaʻepaokaʻawela krąży wokół Słońca w odległości 3,2–7,1 au, obiegając je raz na 11 lat i 7 miesięcy (4246 dni; wielka półoś 5,13 au). Jej orbita ma mimośród 0,38 i nachylenie 163° w stosunku do ekliptyki[1].

Jej okres obiegu jest bliski okresu obiegu Jowisza (11,86 roku). W ciągu jednego obiegu Jowisza planeta zakreśla kąt 360° wokół Słońca, natomiast Kaʻepaokaʻawela porusza się o 366,3° w przeciwnym kierunku. Mimośród orbity pozwala jej naprzemiennie przechodzić wewnątrz i na zewnątrz orbity Jowisza przy największym zbliżeniu na odległość 176 milionów kilometrów. Za każdym razem, gdy planetoida przechodzi w pobliżu Jowisza, jej elementy orbitalne, w tym okres obiegu, ulegają nieznacznym zmianom. Przez tysiące lat różnica długości peryhelium planetoidy i Jowisza oscyluje wokół zera, z okresem około 660 lat i amplitudą około 125°, chociaż czasami różnica ta zmienia się o całe 360°[2].

Perturbacje wywoływane grawitacją Jowisza utrzymują stabilność tej orbity przez miliony lat. Symulacje pokazują, że planetoida pozostawała w relacji koorbitalnej z Jowiszem przez co najmniej milion lat i pozostanie w niej przez co najmniej kolejny milion lat. Nie wiadomo, w jaki sposób ta planetoida (lub kometa) dostała się na tę orbitę, ale istnieje hipoteza, że w odległej przeszłości trafiła na orbitę przypominającą obecną poprzez oddziaływanie z Saturnem, a następnie jej orbita została zmieniona do obecnego stanu[2]. W dalekiej przyszłości może ponownie zbliżyć się do Saturna i zostać wyrzucona z obecnego związku z Jowiszem.

Kaʻepaokaʻawela wykazuje pozorny ruch wsteczny na niebie, gdy znajduje się blisko koniunkcji ze Słońcem, a nie w opozycji do Słońca.

Numer i nazwa[edytuj | edytuj kod]

Planetoida początkowo, w dniach 16–31 stycznia 2015 r., otrzymała tymczasowe oznaczenie 2015 BZ509, ponieważ był to 12 750 obiekt zaobserwowany po raz pierwszy w tym okresie[7][8]. Po dostatecznie dokładnym określeniu orbity, 2 marca 2018 r. uzyskała ona numer 514107 w katalogu małych ciał Układu Słonecznego prowadzonym przez Minor Planet Center[9].

Nazwa Kaʻepaokaʻāwela została stworzona przez A Hua He Inoa, hawajski program zajmujący się nazywaniem obiektów odkrytych przez przegląd nieba Pan-STARRS[10]. Nazwa składa się z przedimka określonego ka, przymiotnika ʻepa: „zdradliwy” lub „figlarny”, co odnosi się do jego wstecznej orbity i rzeczownika z partykułą o Kaʻāwela: „Jowisza”[6][11]. Program A Hua He Inoa tworzą eksperci języka hawajskiego i astronomowie z Imiloa Astronomy Center of Hawaii[1]. Nazwa została zatwierdzona przez Międzynarodową Unię Astronomiczną 9 kwietnia 2019 r.

Możliwe pochodzenie międzygwiezdne[edytuj | edytuj kod]

W 2018 roku badanie Fathi Namouni i Heleny Morais zidentyfikowało 27 spośród miliona próbnych orbit, podobnych do orbity Kaʻepaokaʻawela, które były stabilne przez 4,5 miliarda lat, okres istnienia Układu Słonecznego. Korzystając z tego wyniku, autorzy doszli do wniosku, że Kaʻepaokaʻawela znajduje się w rezonansie z Jowiszem praktycznie od czasu powstania Układu Słonecznego, w zgodzie z zasadą kopernikańską, a nie jest obserwowany w szczególnym momencie, gdy chwilowo przebywającym na takiej orbicie[12][13]. Ponieważ jej ruch jest przeciwny do obiegu ciał, które uformowały się we wczesnym Układzie Słonecznym, autorzy sugerują, że Kaʻepaokaʻawela ma pochodzenie międzygwiezdne[14]. Jeśli to się potwierdzi, odkrycie będzie miało wpływ na współczesne teorie, w tym czas i mechanikę powstawania planet i mechanizm dostarczania wody i materii organicznej na Ziemię[12]. Inni sugerują, że Kaʻepaokaʻawela powstała w Obłoku Oorta, lub że uzyskała wsteczną orbitę w wyniku oddziaływania z hipotetyczną dziewiątą planetą i tylko chwilowo znajduje się w obecnym rezonansie[12].


Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l (514107) Kaʻepaokaʻawela w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
  2. ↑ a b c d e Wiegert, Paul; Connors, Martin; Veillet, Christian. A retrograde co-orbital asteroid of Jupiter. „Nature”. 543 (7647), s. 687–689, 2017. DOI: 10.1038/nature22029. PMID: 28358083. Bibcode: 2017Natur.543..687W. 
  3. ↑ a b Plait, Phil: Meet Jupiter’s backwards little friend: Asteroid 2015 BZ509. SyFy Wire, 2017-03-30.
  4. ↑ a b Wiegert, Paul: The first retrograde co-orbital asteroid: 2015 BZ509 – a Trojan in retreat”. Uniwersytet Zachodniego Ontario, 2017-03-30.
  5. ↑ a b Discovery of the first body in the Solar System with an extrasolar origin. CNRS, 2018-05-22.
  6. ↑ a b A Hua He Inoa. 'Imiloa Astronomy Center. [dostęp 2019-09-17].
  7. ↑ a b (514107) Kaʻepaokaʻawela w bazie Minor Planet Center (ang.)
  8. ↑ New- And Old-Style Minor Planet Designations. Minor Planet Center.
  9. ↑ MPC/MPO/MPS Archive. Minor Planet Center.
  10. ↑ Callis, Tom: Astronomers giving more Hawaiian names. The Garden Island, 2019-01-30.
  11. ↑ Ulukau HAWAIIAN ELECTRONIC LIBRARY.
  12. ↑ a b c Billings, Lee. Astronomers Spot Potential „Interstellar” Asteroid Orbiting Backward around the Sun. „Scientific American”, 2018-05-21. 
  13. ↑ Namouni, Fathi; Morais, Maria Helena Moreira. An interstellar origin for Jupiter’s retrograde co-orbital asteroid. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters”. 477 (1), s. L117–L121, 2018-05-21. DOI: 10.1093/mnrasl/sly057. arXiv:1805.09013. Bibcode: 2018MNRAS.477L.117N. ISSN 1745-3925, ISSN 1745-3925. 
  14. ↑ Halton, Mary: Permanent’ interstellar visitor found. BBC News, 2018-05-21.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=(514107)_Kaʻepaokaʻawela&oldid=70911858”