(514107) Kaʻepaokaʻawela
Diagram orbity | |
Odkrywca |
Pan-STARRS |
---|---|
Data odkrycia |
26 listopada 2014[1] |
Numer kolejny |
514107 |
Oznaczenie tymczasowe |
2015 BZ509 |
Charakterystyka orbity (J2000) | |
Przynależność obiektu |
|
Półoś wielka | |
Mimośród |
0,3778[1] |
Peryhelium | |
Aphelium | |
Okres obiegu wokół Słońca |
|
Inklinacja |
163,13[1]° |
Charakterystyka fizyczna | |
Średnica |
ok. 3[5] km |
Jasność absolutna | |
Satelity naturalne |
0 |
(514107) Kaʻepaokaʻawela /kəˌɛpə.oʊkə.ɑ:Vɛlə/[6], tymczasowo oznaczona 2015 BZ509 – niewielka planetoida o średnicy około 3 km[5], koorbitalna względem Jowisza[2].
Okrąża ona Słońce ruchem wstecznym, przeciwnie do większości innych ciał w Układzie Słonecznym[3]. Została odkryta 26 listopada 2014 r. przez astronomów z przeglądu Pan-STARRS z Obserwatorium Haleakala na wyspie Maui na Hawajach[7]. Jest to pierwsza znana planetoida na orbicie wstecznej w rezonansie 1:1 z planetą[4]. Może to być międzygwiezdna planetoida przechwycona 4,5 miliarda lat temu na orbitę wokół Słońca.
Orbita
[edytuj | edytuj kod]Kaʻepaokaʻawela krąży wokół Słońca w odległości 3,2–7,1 au, obiegając je raz na 11 lat i 7 miesięcy (4246 dni; wielka półoś 5,13 au). Jej orbita ma mimośród 0,38 i nachylenie 163° w stosunku do ekliptyki[1].
Jej okres obiegu jest bliski okresu obiegu Jowisza (11,86 roku). W ciągu jednego obiegu Jowisza planeta zakreśla kąt 360° wokół Słońca, natomiast Kaʻepaokaʻawela porusza się o 366,3° w przeciwnym kierunku. Mimośród orbity pozwala jej naprzemiennie przechodzić wewnątrz i na zewnątrz orbity Jowisza przy największym zbliżeniu na odległość 176 milionów kilometrów. Za każdym razem, gdy planetoida przechodzi w pobliżu Jowisza, jej elementy orbitalne, w tym okres obiegu, ulegają nieznacznym zmianom. Przez tysiące lat różnica długości peryhelium planetoidy i Jowisza oscyluje wokół zera, z okresem około 660 lat i amplitudą około 125°, chociaż czasami różnica ta zmienia się o całe 360°[2].
Perturbacje wywoływane grawitacją Jowisza utrzymują stabilność tej orbity przez miliony lat. Symulacje pokazują, że planetoida pozostawała w relacji koorbitalnej z Jowiszem przez co najmniej milion lat i pozostanie w niej przez co najmniej kolejny milion lat. Nie wiadomo, w jaki sposób ta planetoida (lub kometa) dostała się na tę orbitę, ale istnieje hipoteza, że w odległej przeszłości trafiła na orbitę przypominającą obecną poprzez oddziaływanie z Saturnem, a następnie jej orbita została zmieniona do obecnego stanu[2]. W dalekiej przyszłości może ponownie zbliżyć się do Saturna i zostać wyrzucona z obecnego związku z Jowiszem.
Numer i nazwa
[edytuj | edytuj kod]Planetoida początkowo, w dniach 16–31 stycznia 2015 r., otrzymała tymczasowe oznaczenie 2015 BZ509, ponieważ był to 12 750 obiekt zaobserwowany po raz pierwszy w tym okresie[7][8]. Po dostatecznie dokładnym określeniu orbity, 2 marca 2018 r. uzyskała ona numer 514107 w katalogu małych ciał Układu Słonecznego prowadzonym przez Minor Planet Center[9].
Nazwa Kaʻepaokaʻāwela została stworzona przez A Hua He Inoa, hawajski program zajmujący się nazywaniem obiektów odkrytych przez przegląd nieba Pan-STARRS[10]. Nazwa składa się z przedimka określonego ka, przymiotnika ʻepa: „zdradliwy” lub „figlarny”, co odnosi się do jego wstecznej orbity i rzeczownika z partykułą o Kaʻāwela: „Jowisza”[6][11]. Program A Hua He Inoa tworzą eksperci języka hawajskiego i astronomowie z Imiloa Astronomy Center of Hawaii[1]. Nazwa została zatwierdzona przez Międzynarodową Unię Astronomiczną 9 kwietnia 2019 r.
Możliwe pochodzenie międzygwiezdne
[edytuj | edytuj kod]W 2018 roku badanie Fathi Namouni i Heleny Morais zidentyfikowało 27 spośród miliona próbnych orbit, podobnych do orbity Kaʻepaokaʻawela, które były stabilne przez 4,5 miliarda lat, okres istnienia Układu Słonecznego. Korzystając z tego wyniku, autorzy doszli do wniosku, że Kaʻepaokaʻawela znajduje się w rezonansie z Jowiszem praktycznie od czasu powstania Układu Słonecznego, w zgodzie z zasadą kopernikańską, a nie jest obserwowany w szczególnym momencie, gdy chwilowo przebywającym na takiej orbicie[12][13]. Ponieważ jej ruch jest przeciwny do obiegu ciał, które uformowały się we wczesnym Układzie Słonecznym, autorzy sugerują, że Kaʻepaokaʻawela ma pochodzenie międzygwiezdne[14]. Jeśli to się potwierdzi, odkrycie będzie miało wpływ na współczesne teorie, w tym czas i mechanikę powstawania planet i mechanizm dostarczania wody i materii organicznej na Ziemię[12]. Inni sugerują, że Kaʻepaokaʻawela powstała w Obłoku Oorta, lub że uzyskała wsteczną orbitę w wyniku oddziaływania z hipotetyczną dziewiątą planetą i tylko chwilowo znajduje się w obecnym rezonansie[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- lista niesklasyfikowanych planetoid
- 1I/ʻOumuamua, kometa hiperboliczna, obiekt międzygwiezdny
- 2I/Borisov, kometa hiperboliczna, obiekt międzygwiezdny
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l (514107) Kaʻepaokaʻawela w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
- ↑ a b c d e Wiegert, Paul; Connors, Martin; Veillet, Christian. A retrograde co-orbital asteroid of Jupiter. „Nature”. 543 (7647), s. 687–689, 2017. DOI: 10.1038/nature22029. PMID: 28358083. Bibcode: 2017Natur.543..687W.
- ↑ a b Plait, Phil: Meet Jupiter’s backwards little friend: Asteroid 2015 BZ509. SyFy Wire, 2017-03-30.
- ↑ a b Wiegert, Paul: The first retrograde co-orbital asteroid: 2015 BZ509 – a Trojan in retreat”. Uniwersytet Zachodniego Ontario, 2017-03-30.
- ↑ a b Discovery of the first body in the Solar System with an extrasolar origin. CNRS, 2018-05-22.
- ↑ a b A Hua He Inoa. 'Imiloa Astronomy Center. [dostęp 2019-09-17].
- ↑ a b (514107) Kaʻepaokaʻawela w bazie Minor Planet Center (ang.)
- ↑ New- And Old-Style Minor Planet Designations. Minor Planet Center.
- ↑ MPC/MPO/MPS Archive. Minor Planet Center.
- ↑ Callis, Tom: Astronomers giving more Hawaiian names. The Garden Island, 2019-01-30.
- ↑ Ulukau HAWAIIAN ELECTRONIC LIBRARY.
- ↑ a b c Billings, Lee. Astronomers Spot Potential „Interstellar” Asteroid Orbiting Backward around the Sun. „Scientific American”, 2018-05-21.
- ↑ Namouni, Fathi; Morais, Maria Helena Moreira. An interstellar origin for Jupiter’s retrograde co-orbital asteroid. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters”. 477 (1), s. L117–L121, 2018-05-21. DOI: 10.1093/mnrasl/sly057. arXiv:1805.09013. Bibcode: 2018MNRAS.477L.117N. ISSN 1745-3925, ISSN 1745-3925.
- ↑ Halton, Mary: Permanent’ interstellar visitor found. BBC News, 2018-05-21.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Diagram orbity (514107) Kaʻepaokaʻawela w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
- Efemeryda (514107) Kaʻepaokaʻawela na Horizons (ang.)
- The first retrograde co-orbital asteroid: 2015 BZ509 w serwisie YouTube, Scientias.nl (0:52 min)
- Animacja orbity (514107) Kaʻepaokaʻawela w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia