9K720 Iskander
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Inne nazwy |
9K720, SS-26, Stone |
| Typ | |
| Przeznaczenie | |
| Wyrzutnia |
mobilny-drogowy |
| Status |
aktywny |
| Długość |
7,3 m |
| Średnica |
0,92 m |
| Masa startowa |
3,75-3,8 t |
| Napęd |
jednostopniowy silnik rakietowy (Iskander-M, E) |
| Paliwo |
paliwo stałe |
| Prędkość |
~2100 m/s |
| Zasięg |
• minimalny: 50 km |
| Udźwig |
do 780 kg |
| Naprowadzanie |
bezwładnościowe, |
| Celność | |
| Głowica |
• kasetowa, |
Iskander (Kod NATO: SS-26 Stone) – lądowy pocisk balistyczny krótkiego zasięgu (SRBM) na mobilnej platformie samochodowej z wyrzutnią typu TEL. Iskander przeznaczony jest do wykonywania uderzeń na ważne cele lądowe, znajdujące się w strefie operacyjno-taktycznej ugrupowania wojsk przeciwnika (środki ogniowe, samoloty i śmigłowce na lotniskach, węzły łączności, stanowiska dowodzenia itp.) oraz obiekty infrastruktury cywilnej np. elektrownie.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Na skutek wprowadzenia przez zawarty 8 grudnia 1987 Traktat INF zakazu posiadania i używania przez Stany Zjednoczone Ameryki i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich pocisków balistycznych o zasięgu 500–5500 km (średniego MRBM oraz pośredniego zasięgu IRBM), Związek Radziecki zmuszony został do likwidacji najnowszego typu pocisku balistycznego SS-23, stanowiącego pierwszą ówcześnie próbę zastąpienia przestarzałych pocisków Scud. Ustami najwyższych przedstawicieli Ministerstwa Obrony i wojska, zwłaszcza w świetle narastającej niepewności politycznej i militarnej u południowych granic Rosji i na terenie Bliskiego Wschodu, Rosja wielokrotnie wyrażała opinię, że likwidacja pocisków SS-23 była błędem. Wraz ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki były jedynymi państwami objętymi zakazem posiadania pocisków średniego zasięgu (konkurująca z nimi ChRL rozwijała taką broń). Spowodowało to dążenie obu sygnatariuszy by wycofać się z traktatu INF. Rosja podjęła działanie zastąpienia zlikwidowanej broni, a zarazem przestarzałych pocisków Scud, tworząc system Iskander-M.
Pierwsze próby pojedynczych elementów nowego systemu przeprowadzono w latach 1989–1990 na poligonie nr 4 w miejscowości Kapustin Jar, pierwszy start prototypu pocisku wykonano w 1991 r., pierwszy start pocisku systemu Iskander-M miał miejsce 25 października 1995 roku. Pierwotnie system nazywano na Zachodzie SS-21 Scarab mod.C, czyli jako kolejny wariant SS-21. Po pewnym czasie Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego zorientowała się, że to nowa broń. Nadano jej określenie, ówcześnie dla broni próbowanej SS-X-26 Stone. Próby państwowe zostały zakończone w 2004 roku i w 2007 r. Iskander-M wszedł do arsenału Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.
31 grudnia 2010 prezydent Federacji Rosyjskiej zatwierdził Państwowy Program Zbrojeniowy do realizacji do 2020 roku. W ramach rozwoju środków precyzyjnego rażenia do wojsk przewidziano wyposażenie w wyrzutnie Iskander-M dziesięciu brygad rakiet operacyjno-taktycznych. W sierpniu 2011 roku Minister Obrony Federacji Rosyjskiej zatwierdził plan zakupu do 180 zestawów rakiet operacyjno-taktycznych SS-26[2].
Charakterystyka systemu Iskander[edytuj | edytuj kod]
Iskander-M używa pocisków balistycznych o długości 7,3 m, średnicy 0,92 m i masie startowej od 3800 kg do 4020 kg, w zależności od ładunku. Wysoka prędkość pozwala mu przełamać obronę przeciwlotniczą, przeciwrakietową. Pocisk systemu SS-26 porusza się po spłaszczonej trajektorii poniżej wysokości 50 km. Potrafi wykonywać manewry z przeciążeniem 30 G w fazie końcowej, utrudniając przechwycenie przez systemy obronne. System Iskander-M może przenosić głowice konwencjonalne o masie od 480 kg do 720 kg. Głowice bojowe z ładunkami termojądrowymi o skalowanej mocy także są w arsenale Rosji. Taka broń ma dalszy zasięg niż z głowicami z materiału wybuchowego. System naprowadzania zapewnia celność CEP: 10-30 metrów (wersja Iskander-E)[3]. Pocisk przewożony jest i wystrzeliwany z samochodowej dwuprowadnicowej wyrzutni typu TEL 9P78, zaprojektowanej przez Centralne Biuro Konstrukcyjne Titan w Wołgogradzie.
System w wersji eksportowej Iskander-E ma zubożone możliwości, w szczególności w zakresie możliwości wykonywania manewrów przez pociski, które nie posiadają tak zaawansowanego systemu sterów gazodynamicznych[4].
Iskander-M ma zasięg szacowany na 700 km dla wersji z ładunkiem konwencjonalnym i około 1100 km dla ładunku termojądrowego.
Rozszerzenie możliwości systemu o pociski manewrujące dalekiego zasięgu[edytuj | edytuj kod]
Federacja głosi, że nazwa Iskander jest szersza niż dawniej przyjmowano i odnosi się bardziej do systemu kierowania i wskazywania celów oraz ruchomych wyrzutni, niż zastosowanych na nich rakiet. W szczególności, system można wykorzystać także dla pocisków manewrujących rodziny Kalibr, o zasięgu do 2500 km[5].
Wersje[edytuj | edytuj kod]
- Iskander-M – wersja dla Sił Zbrojnych FR z pociskami m.in. 9M723 o zasięgu >500 km
- Iskander-E – wersja eksportowa z pociskiem 9M720-E o zasięgu 280 km.
- Iskander-K – wersja dla SZ FR z pociskiem manewrującymi 9M729, 9M728 o zasięgu głoszonym przez USA >500 km, które są na uzbrojeniu Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. USA twierdzą, że pocisk łamał postanowienia Traktatu INF, gdyż w 2014 roku został przetestowany w locie o długości 2500 kilometrów (z równoważnikiem masowym głowicy termojądrowej), co było zakazane traktatem. Pociski różnią się zasięgiem, jeden ma ok. 2500 km (głowica termojądrowa), drugi 1500 km (głowica konwencjonalna).
Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]
Zestawy Iskander-E kupiła Armenia w 2015 roku – prawdopodobnie jedynie ujawnione publicznie w 2016 roku dwie wyrzutnie z czterema pociskami[10]. Przynajmniej dwa pociski z głowicami kasetowymi zostały użyte przez Armenię w ostatnim dniu działań podczas konfliktu o Górski Karabach w 2020 roku, przeciwko siłom azerskim w zdobytym mieście Şuşa, bez istotnych efektów[10][4]. Władze armeńskie krytykowały po tej wojnie skuteczność Iskanderów, natomiast Rosja początkowo dementowała ich użycie przez Armenię[10].
Potencjalni nabywcy[edytuj | edytuj kod]
Syria[11]
Indie, 
Malezja, 
Zjednoczone Emiraty Arabskie[12]
Algieria, 
Korea Południowa, 
Kuwejt, 
Singapur, 
Wietnam[13]
Użycie bojowe[edytuj | edytuj kod]
Rosyjskie pociski Iskander-M zadebiutowały bojowo 12 sierpnia 2008 roku podczas wojny z Gruzją, ostrzeliwując miasto Gori[10]. Rosja zaprzeczyła tym informacjom, lecz ujawniono w mieście szczątki pocisku z głowicą kasetową, przy braku w okolicy celów o znaczeniu militarnym[10]. Informacje o ostrzale nimi innych celów w Gruzji nie zostały obiektywnie potwierdzone[10].
Rosja następnie używała pocisków Iskander-M podczas interwencji w wojnie domowej w Syrii. W 2021 roku Rosja ujawniła film z ich użycia, z którego wynikało, że został rażony między innymi w lutym 2016 roku cywilny cel w postaci szpitala w mieście Azaz, co w tamtym czasie dementowano[10].
Systemy bojowe Iskander-M i Iskander-K zostały użyte przez Rosję w czasie wojny z Ukrainą. Wystrzelone je m.in. z terytorium Białorusi podczas inwazji w lutym 2022 r.[14]
Iskandery w kulturze masowej[edytuj | edytuj kod]
Użycie bojowe Iskanderów w wojnie rosyjsko-gruzińskiej w zbeletryzowanej formie zawarte zostało w technothrillerze Kaukaskie epicentrum (M. Gawęda, wyd. Ender – WarBook, 2010).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Russia’s Iskander-E missile systems see strong foreign demand, RIA Novosti 1 października 2008, [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Potrzuski i Całkowski (prom.) 2014 ↓, s. 175.
- ↑ Mikhail Barabanov, Iskander the Great, Moscow Defense Brief 4 (14), 2008 [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ a b Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – uzupełnienie. „Wojsko i Technika”. Nr 4/2021. s. 50–51. Warszawa. ISSN 2450-1301.
- ↑ Kalibry odpalane z wyrzutni Iskanderów? Rosja złamała traktat INF. [dostęp 2016-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].
- ↑ 9K720 Iskander-M (SS-26 Stone) – Program GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Andrzej Pawłowski, Łukasz Golowanow, Iskandery w wojnie w Górskim Karabachu. Paszinian krytykuje, Rosja chwali się… atakiem na szpital [online], 28 lutego 2021 [dostęp 2021-02-28].
- ↑ Białoruska armia rozpoczęła użytkowanie systemu Iskander przekazanego przez Rosję [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2023-05-17] (pol.).
- ↑ Białoruś. Armia rozpoczęła użytkowanie systemu Iskander [online], belsat.eu [dostęp 2023-05-17].
- ↑ a b c d e f g Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – strzał w stopę. „Wojsko i Technika”. Nr 3/2021. s. 30–36. Warszawa. ISSN 2450-1301.
- ↑ Kremlin balks at missiles for Syria Financial Times [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Russia May Deliver Missiles to India, Syria, Interfax Reports. Bloomberg. [dostęp 2009-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-01)]. (ang.).
- ↑ Iskander-E (SS-26 Stone) GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Rosja wystrzeliła rakiety Iskander z terytorium Białorusi w kierunku Ukrainy. Dziennik Gazeta Prawna, 2022-02-27. [dostęp 2022-02-27]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Potrzuski, Tomasz Całkowski (prom.): Wojska rakietowe we współczesnych operacjach. W: Andrzej Polak (red.): Wybrane zagadnienia z teorii i praktyki obronności. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2014.
- Weapons of Mass Destruction (WMD): Iskander / SS-26 (ang.)
- Aleksandr Karpenko. Operacyjno-taktyczny system rakietowy Iskander. „Nowa Technika Wojskowa”. Październik 2007. 10/2007.
- https://web.archive.org/web/20090714152047/http://mdb.cast.ru/mdb/4-2008/item1/article1/
