9K720 Iskander
 |
Ten artykuł wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji. |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Inne nazwy |
9K720, SS-26, Stone |
| Typ | |
| Przeznaczenie | |
| Wyrzutnia |
mobilny-drogowy |
| Status |
aktywny |
| Długość |
7,3 m |
| Średnica |
0,92 m |
| Masa startowa |
3,75-3,8 t |
| Napęd |
jednostopniowy silnik rakietowy (Iskander-M, E) |
| Paliwo |
paliwo stałe |
| Prędkość |
~2100 m/s |
| Zasięg |
• minimalny: 50 km |
| Udźwig |
do 780 kg |
| Naprowadzanie |
bezwładnościowe, |
| Celność | |
| Głowica |
• kasetowa, |
Iskander (NATO: SS-26 Stone) – lądowy pocisk balistyczny krótkiego zasięgu (SRBM) na mobilnej platformie samochodowej z wyrzutnią typu TEL. Iskander przeznaczony jest do wykonywania uderzeń na ważne cele lądowe, znajdujące się w strefie operacyjno-taktycznej ugrupowania wojsk przeciwnika (środki ogniowe, samoloty i śmigłowce na lotniskach, węzły łączności, stanowiska dowodzenia itp.) oraz obiekty infrastruktury cywilnej.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Na skutek wprowadzenia przez zawarty 8 grudnia 1987 traktat INF zakazu posiadania i używania przez Stany Zjednoczone i Związek Radziecki pocisków balistycznych o zasięgu 500–5500 km (średniego MRBM oraz pośredniego zasięgu IRBM), Związek Radziecki zmuszony został do likwidacji najnowszego typu pocisku balistycznego Oka SS-23 Spider, stanowiącego pierwszą ówcześnie próbę zastąpienia przestarzałych pocisków Scud. Ustami najwyższych przedstawicieli Ministerstwa Obrony i armii, zwłaszcza w świetle narastającej niepewności politycznej i militarnej u południowych granic Rosji i na terenie Bliskiego Wschodu, Rosja wielokrotnie wyrażała opinię, że likwidacja pocisków Oka SS-23 Spider była błędem, zaś wraz ze Stanami Zjednoczonymi są jedynymi państwami na świecie objętymi zakazem posiadania pocisków średniego zasięgu. Spowodowało to z jednej strony aktualne dziś dążenie Rosji do wycofania się z traktatu INF (co spotyka się z niezbyt stanowczym, oficjalnym jedynie, sprzeciwem Stanów Zjednoczonych, a nieoficjalnie nawet ze zrozumieniem), z drugiej zaś strony spowodowało podjęcie kolejnej próby zastąpienia pocisków Scud, tym razem za pomocą pocisków krótkiego zasięgu Iskander.
Pierwsze próby pojedynczych elementów nowego systemu przeprowadzono w latach 1989–1990 na poligonie nr 4 pod Kapustin Jarem, pierwszy start technologiczny prototypu pocisku wykonano w 1991 r., zaś pierwszy start doświadczalny pocisku systemu Iskander miał miejsce 25 października 1995 roku. Pierwotnie system ten nazywano na Zachodzie SS-21 Scarab mod.C, czyli jako kolejną wersję Toczki, dopiero po pewnym czasie przypisano mu nowe oznaczenie SS-X-26 Stone. Próby państwowe zostały zakończone w 2004 roku i w 2007 Iskander formalnie wszedł na uzbrojenie rosyjskich sił zbrojnych. Do 2015 Rosja planuje wyprodukować 60 seryjnych wyrzutni Iskander.
Charakterystyka systemu Iskander[edytuj | edytuj kod]
Iskander jest pociskiem balistycznym o długości 7,3 m, średnicy 0,92 m i masie startowej od 3800 kg do 4020 kg, w zależności od ładunku. Wysoka prędkość pozwala mu przełamywać obronę antyrakietową. Iskander porusza się po spłaszczonej trajektorii lotu poniżej wysokości 50 km. Potrafi wykonywać manewry z przeciążeniem 30 g w fazie końcowej (terminal phase), utrudniając przechwycenie przez systemy obronne. Iskander może przenosić głowice konwencjonalne o masie od 480 kg do 720 kg. Może też prawdopodobnie przenosić głowice termojądrowe, jednak jawnie nie zostało to potwierdzone. System naprowadzania zapewnia mu celność CEP: 10-30 metrów (wersja Iskander-E)[2]. Pocisk przewożony jest i wystrzeliwany z samochodowej dwuprowadnicowej wyrzutni typu TEL 9P78, zaprojektowanej przez Centralne Biuro Konstrukcyjne Titan w Wołgogradzie.
System w wersji eksportowej Iskander-E ma zubożone możliwości, w szczególności w zakresie możliwości wykonywania manewrów przez pociski, które nie posiadają tak zaawansowanego systemu sterów gazodynamicznych[3].
Rozszerzenie możliwości systemu o pociski manewrujące dalekiego zasięgu[edytuj | edytuj kod]
Federacja głosi, że nazwa Iskander jest wiele szersza niż dawniej przyjmowano i odnosi się bardziej do systemu kierowania i wskazywania celów oraz ruchomych wyrzutni, niż zastosowanych na nich rakiet. W szczególności, system można wykorzystać także dla pocisków manewrujących rodziny Kalibr, o zasięgu 2000 km[4].
Wersje[edytuj | edytuj kod]
- Iskander-M – wersja dla rosyjskich sił zbrojnych z pociskami m.in. 9M723 o zasięgu co najmniej 500 km
- Iskander-E – wersja eksportowa z pociskiem 9M720-E o zasięgu 280 km.
- Iskander-K – wersja z pociskiem manewrującym 9M729 o zasięgu co najmniej 500 km, która jest na uzbrojeniu Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. USA twierdzi, że ten pocisk łamie postanowienia traktatu INF, gdyż w 2014 roku został przetestowany w locie o długości 2500 kilometrów, co jest zakazane traktatem.
Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]
Rosyjskie pociski Iskander-M zadebiutowały bojowo 12 sierpnia 2008 roku podczas wojny z Gruzją, ostrzeliwując miasto Gori[7]. Rosja zaprzeczyła tym informacjom, lecz ujawniono w mieście szczątki pocisku z głowicą kasetową, przy braku w okolicy celów o znaczeniu militarnym[7]. Informacje o ostrzale nimi innych celów w Gruzji nie zostały obiektywnie potwierdzone[7].
Rosja następnie używała pocisków Iskander-M podczas interwencji w wojnie domowej w Syrii. W 2021 roku Rosja ujawniła film z ich użycia, z którego wynikało, że ostrzelany został między innymi w lutym 2016 roku cywilny cel w postaci szpitala w mieście Azaz, co w tamtym czasie dementowano[7].
Zestawy Iskander-E zakupiła Armenia w 2015 roku – prawdopodobnie jedynie ujawnione publicznie w 2016 roku dwie wyrzutnie z czterema pociskami[7]. Przynajmniej dwa pociski z głowicami kasetowymi zostały użyte przez Armenię w ostatnim dniu działań podczas konfliktu o Górski Karabach w 2020 roku, przeciwko siłom azerskim w zdobytym mieście Şuşa, bez istotnych efektów[7][3]. Władze armeńskie krytykowały po tej wojnie skuteczność Iskanderów, natomiast Rosja początkowo dementowała ich użycie przez Armenię[7].
Rakiety Iskander zostały też użyte (wystrzelone z terytorium Białorusi) przez Rosję przeciw Ukrainie podczas inwazji w lutym 2022 r.[8]
Potencjalni nabywcy[edytuj | edytuj kod]
Białoruś[9][10][11]
Syria[12]
Indie, 
Malezja, 
Zjednoczone Emiraty Arabskie[13]
Algieria, 
Korea Południowa, 
Kuwejt, 
Singapur, 
Wietnam[14]
Iskandery w kulturze masowej[edytuj | edytuj kod]
Użycie bojowe Iskanderów w wojnie rosyjsko-gruzińskiej w zbeletryzowanej formie zawarte zostało w technothrillerze Kaukaskie epicentrum (M. Gawęda, wyd. Ender – WarBook, 2010).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Russia’s Iskander-E missile systems see strong foreign demand, RIA Novosti 1 października 2008, [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Mikhail Barabanov, Iskander the Great, Moscow Defense Brief 4 (14), 2008 [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ a b Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – uzupełnienie. „Wojsko i Technika”. Nr 4/2021. s. 50–51. Warszawa. ISSN 2450-1301.
- ↑ Kalibry odpalane z wyrzutni Iskanderów? Rosja złamała traktat INF. [dostęp 2016-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].
- ↑ 9K720 Iskander-M (SS-26 Stone) – Program GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Andrzej Pawłowski, Łukasz Golowanow, Iskandery w wojnie w Górskim Karabachu. Paszinian krytykuje, Rosja chwali się… atakiem na szpital, 28 lutego 2021 [dostęp 2021-02-28].
- ↑ a b c d e f g Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – strzał w stopę. „Wojsko i Technika”. Nr 3/2021. s. 30–36. Warszawa. ISSN 2450-1301.
- ↑ Rosja wystrzeliła rakiety Iskander z terytorium Białorusi w kierunku Ukrainy (pol.). Dziennik Gazeta Prawna, 2022-02-27. [dostęp 2022-02-27].
- ↑ Belarus buys missile systems Iskander [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Russia to deliver Iskander missile systems to Belarus [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Belarus Not Planning to Deploy Russian Missiles to Counter U.S. Bloomberg [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Kremlin balks at missiles for Syria Financial Times [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
- ↑ Russia May Deliver Missiles to India, Syria, Interfax Reports (ang.). Bloomberg. [dostęp 2009-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-01)].
- ↑ Iskander-E (SS-26 Stone) GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Weapons of Mass Destruction (WMD): Iskander / SS-26 (ang.)
- Aleksandr Karpenko. Operacyjno-taktyczny system rakietowy Iskander. „Nowa Technika Wojskowa”. Październik 2007. 10/2007.
- https://web.archive.org/web/20090714152047/http://mdb.cast.ru/mdb/4-2008/item1/article1/
