9K720 Iskander

Iskander
Państwo	Rosja
Inne nazwy	9K720, SS-26, Stone
Typ	SRBM
Przeznaczenie	taktyczny pocisk balistyczny
Wyrzutnia	mobilny-drogowy
Status	aktywny
Długość	7,3 m
Średnica	0,92 m
Masa startowa	3,75-3,8 t
Napęd	jednostopniowy silnik rakietowy (Iskander-M, E)
Paliwo	paliwo stałe
Prędkość	~2100 m/s
Zasięg	• minimalny: 50 km; • Iskander-M: 380–499 km (zakładając ograniczenie INF); • Iskander-E: 280 km
Udźwig	do 780 kg
Naprowadzanie	bezwładnościowe,; z naprowadzaniem optycznym; w fazie terminalnej
Celność	CEP: 30 m
Głowica	• kasetowa,; • odłamkowo-burząca,; • termobaryczna,; • penetrująca,; • termojądrowa,; • elektromagnetyczna
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg pocisków dla wersji Iskander-E w przypadku rozmieszczenia (dwa miejsca) na terenie Obwodu kaliningradzkiego FR

Iskander (NATO: SS-26 Stone) – lądowy pocisk balistyczny krótkiego zasięgu (SRBM) na mobilnej platformie samochodowej z wyrzutnią typu TEL. Iskander przeznaczony jest do wykonywania uderzeń na ważne cele lądowe, znajdujące się w strefie operacyjno-taktycznej ugrupowania wojsk przeciwnika (środki ogniowe, samoloty i śmigłowce na lotniskach, węzły łączności, stanowiska dowodzenia itp.) oraz obiekty infrastruktury cywilnej.

Geneza[edytuj | edytuj kod]

Na skutek wprowadzenia przez zawarty 8 grudnia 1987 Traktat INF zakazu posiadania i używania przez Stany Zjednoczone i Związek Radziecki pocisków balistycznych o zasięgu 500–5500 km (średniego MRBM oraz pośredniego zasięgu IRBM), Związek Radziecki zmuszony został do likwidacji najnowszego typu pocisku balistycznego Oka SS-23 Spider, stanowiącego pierwszą ówcześnie próbę zastąpienia przestarzałych pocisków Scud. Ustami najwyższych przedstawicieli Ministerstwa Obrony i armii, zwłaszcza w świetle narastającej niepewności politycznej i militarnej u południowych granic Rosji i na terenie Bliskiego Wschodu, Rosja wielokrotnie wyrażała opinię, że likwidacja pocisków Oka SS-23 Spider była błędem, zaś wraz ze Stanami Zjednoczonymi są jedynymi państwami na świecie objętymi zakazem posiadania pocisków średniego zasięgu. Spowodowało to z jednej strony aktualne dziś dążenie Rosji do wycofania się z traktatu INF (co spotyka się z niezbyt stanowczym, oficjalnym jedynie, sprzeciwem Stanów Zjednoczonych, a nieoficjalnie nawet ze zrozumieniem), z drugiej zaś strony spowodowało podjęcie kolejnej próby zastąpienia pocisków Scud, tym razem za pomocą pocisków krótkiego zasięgu Iskander.

Pierwsze próby pojedynczych elementów nowego systemu przeprowadzono w latach 1989–1990 na poligonie nr 4 pod Kapustin Jarem, pierwszy start technologiczny prototypu pocisku wykonano w 1991 r., zaś pierwszy start doświadczalny pocisku systemu Iskander miał miejsce 25 października 1995 roku. Pierwotnie system ten nazywano na Zachodzie SS-21 Scarab mod.C, czyli jako kolejną wersję Toczki, dopiero po pewnym czasie przypisano mu nowe oznaczenie SS-X-26 Stone. Próby państwowe zostały zakończone w 2004 roku i w 2007 Iskander formalnie wszedł na uzbrojenie rosyjskich sił zbrojnych.
31 grudnia 2010 prezydent Federacji Rosyjskiej zatwierdził Państwowy Program Zbrojeniowy do realizacji do 2020. W ramach rozwoju środków precyzyjnego rażenia do wojsk przewidziano przekazanie wyrzutni Iskander dla dziesięciu brygad rakiet operacyjno-taktycznych. W sierpniu 2011 roku minister obrony Federacji Rosyjskiej zatwierdził plan zakupu do 180 zestawów rakiet operacyjno-taktycznych SS-26 Iskander^[2].

Charakterystyka systemu Iskander[edytuj | edytuj kod]

Iskander jest pociskiem balistycznym o długości 7,3 m, średnicy 0,92 m i masie startowej od 3800 kg do 4020 kg, w zależności od ładunku. Wysoka prędkość pozwala mu przełamywać obronę antyrakietową. Iskander porusza się po spłaszczonej trajektorii lotu poniżej wysokości 50 km. Potrafi wykonywać manewry z przeciążeniem 30 g w fazie końcowej (terminal phase), utrudniając przechwycenie przez systemy obronne. Iskander może przenosić głowice konwencjonalne o masie od 480 kg do 720 kg. Może też prawdopodobnie przenosić głowice termojądrowe, jednak jawnie nie zostało to potwierdzone. System naprowadzania zapewnia mu celność CEP: 10-30 metrów (wersja Iskander-E)^[3]. Pocisk przewożony jest i wystrzeliwany z samochodowej dwuprowadnicowej wyrzutni typu TEL 9P78, zaprojektowanej przez Centralne Biuro Konstrukcyjne Titan w Wołgogradzie.

System w wersji eksportowej Iskander-E ma zubożone możliwości, w szczególności w zakresie możliwości wykonywania manewrów przez pociski, które nie posiadają tak zaawansowanego systemu sterów gazodynamicznych^[4].

Rozszerzenie możliwości systemu o pociski manewrujące dalekiego zasięgu[edytuj | edytuj kod]

Federacja głosi, że nazwa Iskander jest wiele szersza niż dawniej przyjmowano i odnosi się bardziej do systemu kierowania i wskazywania celów oraz ruchomych wyrzutni, niż zastosowanych na nich rakiet. W szczególności, system można wykorzystać także dla pocisków manewrujących rodziny Kalibr, o zasięgu 2000 km^[5].

Wersje[edytuj | edytuj kod]

Iskander-M – wersja dla rosyjskich sił zbrojnych z pociskami m.in. 9M723 o zasięgu co najmniej 500 km
Iskander-E – wersja eksportowa z pociskiem 9M720-E o zasięgu 280 km.
Iskander-K – wersja z pociskiem manewrującym 9M729 o zasięgu co najmniej 500 km, która jest na uzbrojeniu Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. USA twierdzi, że ten pocisk łamie postanowienia Traktatu INF, gdyż w 2014 roku został przetestowany w locie o długości 2500 kilometrów, co jest zakazane traktatem.

Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]

Rosja^[6]
Armenia^[7] (Iskander-E)

Rosyjskie pociski Iskander-M zadebiutowały bojowo 12 sierpnia 2008 roku podczas wojny z Gruzją, ostrzeliwując miasto Gori^[8]. Rosja zaprzeczyła tym informacjom, lecz ujawniono w mieście szczątki pocisku z głowicą kasetową, przy braku w okolicy celów o znaczeniu militarnym^[8]. Informacje o ostrzale nimi innych celów w Gruzji nie zostały obiektywnie potwierdzone^[8].

Rosja następnie używała pocisków Iskander-M podczas interwencji w wojnie domowej w Syrii. W 2021 roku Rosja ujawniła film z ich użycia, z którego wynikało, że ostrzelany został między innymi w lutym 2016 roku cywilny cel w postaci szpitala w mieście Azaz, co w tamtym czasie dementowano^[8].

Zestawy Iskander-E zakupiła Armenia w 2015 roku – prawdopodobnie jedynie ujawnione publicznie w 2016 roku dwie wyrzutnie z czterema pociskami^[8]. Przynajmniej dwa pociski z głowicami kasetowymi zostały użyte przez Armenię w ostatnim dniu działań podczas konfliktu o Górski Karabach w 2020 roku, przeciwko siłom azerskim w zdobytym mieście Şuşa, bez istotnych efektów^[8]^[4]. Władze armeńskie krytykowały po tej wojnie skuteczność Iskanderów, natomiast Rosja początkowo dementowała ich użycie przez Armenię^[8].

Rakiety Iskander zostały też użyte (wystrzelone z terytorium Białorusi) przez Rosję przeciw Ukrainie podczas inwazji w lutym 2022 r.^[9]

Potencjalni nabywcy[edytuj | edytuj kod]

Białoruś^[10]^[11]^[12]
Syria^[13]
Indie, Malezja, Zjednoczone Emiraty Arabskie^[14]
Algieria, Korea Południowa, Kuwejt, Singapur, Wietnam^[15]

Iskandery w kulturze masowej[edytuj | edytuj kod]

Użycie bojowe Iskanderów w wojnie rosyjsko-gruzińskiej w zbeletryzowanej formie zawarte zostało w technothrillerze Kaukaskie epicentrum (M. Gawęda, wyd. Ender – WarBook, 2010).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Russia’s Iskander-E missile systems see strong foreign demand, RIA Novosti 1 października 2008, [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
↑ Potrzuski i Całkowski (prom.) 2014 ↓, s. 175.
↑ Mikhail Barabanov, Iskander the Great, Moscow Defense Brief 4 (14), 2008 [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
↑ ^a ^b Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – uzupełnienie. „Wojsko i Technika”. Nr 4/2021. s. 50–51. Warszawa. ISSN 2450-1301.
↑ Kalibry odpalane z wyrzutni Iskanderów? Rosja złamała traktat INF. [dostęp 2016-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].
↑ 9K720 Iskander-M (SS-26 Stone) – Program GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
↑ AndrzejA. Pawłowski AndrzejA., ŁukaszŁ. Golowanow ŁukaszŁ., Iskandery w wojnie w Górskim Karabachu. Paszinian krytykuje, Rosja chwali się… atakiem na szpital, 28 lutego 2021 [dostęp 2021-02-28] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – strzał w stopę. „Wojsko i Technika”. Nr 3/2021. s. 30–36. Warszawa. ISSN 2450-1301.
↑ Rosja wystrzeliła rakiety Iskander z terytorium Białorusi w kierunku Ukrainy. Dziennik Gazeta Prawna, 2022-02-27. [dostęp 2022-02-27]. (pol.).
↑ Belarus buys missile systems Iskander [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
↑ Russia to deliver Iskander missile systems to Belarus [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
↑ Belarus Not Planning to Deploy Russian Missiles to Counter U.S.. bloomberg.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-01)]. Bloomberg [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
↑ Kremlin balks at missiles for Syria Financial Times [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
↑ Russia May Deliver Missiles to India, Syria, Interfax Reports. Bloomberg. [dostęp 2009-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-01)]. (ang.).
↑ Iskander-E (SS-26 Stone) GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Grzegorz Potrzuski, Tomasz Całkowski (prom.): Wojska rakietowe we współczesnych operacjach. W: Andrzej Polak (red.): Wybrane zagadnienia z teorii i praktyki obronności. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2014.
Weapons of Mass Destruction (WMD): Iskander / SS-26 (ang.)
Aleksandr Karpenko. Operacyjno-taktyczny system rakietowy Iskander. „Nowa Technika Wojskowa”. Październik 2007. 10/2007.
https://web.archive.org/web/20090714152047/http://mdb.cast.ru/mdb/4-2008/item1/article1/

[1] Russia’s Iskander-E missile systems see strong foreign demand, RIA Novosti 1 października 2008, [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).

[CITEREFPotrzuskiCałkowski_(prom.)2014175-2] Potrzuski i Całkowski (prom.) 2014 ↓, s. 175.

[3] Mikhail Barabanov, Iskander the Great, Moscow Defense Brief 4 (14), 2008 [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).

[wit4-21-4] Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – uzupełnienie. „Wojsko i Technika”. Nr 4/2021. s. 50–51. Warszawa. ISSN 2450-1301.

[5] Kalibry odpalane z wyrzutni Iskanderów? Rosja złamała traktat INF. [dostęp 2016-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].

[6] 9K720 Iskander-M (SS-26 Stone) – Program GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).

[7] AndrzejA. Pawłowski AndrzejA., ŁukaszŁ. Golowanow ŁukaszŁ., Iskandery w wojnie w Górskim Karabachu. Paszinian krytykuje, Rosja chwali się… atakiem na szpital, 28 lutego 2021 [dostęp 2021-02-28] .

[wit3-21-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – strzał w stopę. „Wojsko i Technika”. Nr 3/2021. s. 30–36. Warszawa. ISSN 2450-1301.

[Ukr-9] Rosja wystrzeliła rakiety Iskander z terytorium Białorusi w kierunku Ukrainy. Dziennik Gazeta Prawna, 2022-02-27. [dostęp 2022-02-27]. (pol.).

[10] Belarus buys missile systems Iskander [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).

[11] Russia to deliver Iskander missile systems to Belarus [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).

[12] Belarus Not Planning to Deploy Russian Missiles to Counter U.S.. bloomberg.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-01)]. Bloomberg [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).

[13] Kremlin balks at missiles for Syria Financial Times [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).

[14] Russia May Deliver Missiles to India, Syria, Interfax Reports. Bloomberg. [dostęp 2009-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-01)]. (ang.).

[15] Iskander-E (SS-26 Stone) GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

ICBM	R-7 R-9A R-16 Temp-2S RT-2 UR-200 R-36 R-36M RS-20B R-36M2 MR UR-100 RS-18A RS-18B RT-23 Topol RS-12M1 Topol-M RS-12M2 Topol-M RS-24 Jars
SLBM	R-11FM R-13 R-21 R-21A R-27 R-27U R-27K R-29 R-29D R-29R R-29RM R-31 R-39 R-29RMU R-30 Buława
IRBM	Pionier R-14
MRBM	R-12 Dwina
SRBM	R-1 R-2 R-5M R-11 R-17 Elbrus R-300 Toczka Iskander