Gęś zbożowa
(Przekierowano z Anser fabalis)
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| ||
| Anser fabalis[1] | ||
| (Latham, 1787) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | blaszkodziobe | |
| Rodzina | kaczkowate | |
| Rodzaj | Anser | |
| Gatunek | gęś zbożowa | |
| Synonimy | ||
| ||
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 Zasięg występowania według IUCN (uwzględnione podgatunki sporne) lęgowiska przeloty zimowiska | ||
Gęś zbożowa, posiewnica[4] (Anser fabalis) – gatunek dużego wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae).
Systematyka i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Systematyka tego gatunku od dawna jest kwestią sporną[5]. Obecnie wyróżnia się od 3 do 5 podgatunków A. fabalis[6][7][8]:
- A. fabalis fabalis – gęś zbożowa – pas tajgi od Półwyspu Skandynawskiego po Ural
- A. fabalis johanseni – tajga i lasotundra od Uralu po Bajkał
- A. fabalis middendorffii – gęś tajgowa – azjatycka tajga na wschód od Bajkału
Podgatunki sporne wydzielone przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) w osobny gatunek Anser serrirostris (gęś tundrowa)[5][6]:
- A. fabalis serrirostris – gęś tundrowa[7] – tundra północno-wschodniej Syberii[8]
- A. fabalis rossicus – tundra północnej Rosji i północno-zachodniej Syberii[8].
Niektórzy ornitolodzy zaliczali też do podgatunku gęś krótkodziobą (A. brachyrhynchus), która w odróżnieniu od zbożowej ma krótki różowo-czarny dziób i różowe łapy.
Zimują w pasie od północno-zachodniej Europy po Japonię. W przypadku cięższych zim przenoszą się na południe, wyjątkowo docierając do północnej Afryki. Jesienią pojawia się w dużych stadach liczących dziesiątki tysięcy osobników, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i nad Dunajem, na Węgrzech tysiące osobników.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Cechy gatunku
- Samiec i samica, a także osobniki młodociane ubarwione są jednakowo. Ogólnie ubarwiona szarobrązowo, na grzbiecie i bokach poprzeczne jasne prążki. Podogonie i ogon biały. Łapy pomarańczowe, dziób czarny u nasady i końcu z pomarańczowymi (ich wielkość zależy od podgatunku) plamami. W locie widać z przodu ciemnoszare skrzydła (gęgawa ma je jasne). Podobna do gęgawy, ale jest ciemniejsza i widać różnice po głowie. Wydaje czyste dźwięki „ang ang kaiak”.
- Wymiary średnie[9]
- Długość ciała ok. 75 cm
- Długość skrzydła 44–50 cm
- Rozpiętość skrzydeł 160 cm
- Masa ciała ok. 1,7–3,6 kg.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Tundra i tajga. Zimuje na terenach pokrytych niską roślinnością zielną szukając nieużytków, odludnych wybrzeży, rozległych pól i pastwisk, jak i wód otwartych. Trudno zbliżyć się do takich stad, bo są bardzo czujne i wśród nich znajdują się strażnicy obserwujący nieustannie najbliższe otoczenie.
- Gniazdo
- To zagłębienia w ziemi wysłane puchem z dodatkiem mchu i trawy w pobliżu wody w odosobnionych miejscach na wybrzeżach jezior i rzek, wysepkach lub bagnach.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu – czerwcu 3 do 8 białawych jaj. Jaja w kolorze od białego do bladozielonkawego o wymiarach 84 x 55,5 mm.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 25–30 dni przez samicę. Gęsiory jednak znajdują się w pobliżu i opiekują młodymi. Pisklęta usamodzielniają się po 40–50 dniach. Gąsięta po 2 miesiąca potrafią już latać i na przełomie sierpnia i września opuszczają tereny lęgowe. Mają matowe upierzenie o piórach z brązową obwódką.
- Pożywienie
- Rośliny, które zbiera głównie na lądzie – trawy i rośliny wodne.
- Ochrona
- Gatunek łowny od 1 września do 21 grudnia, a na terenie województw: dolnośląskiego, lubuskiego, wielkopolskiego, zachodniopomorskiego do 31 stycznia[10].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Anser fabalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Carboneras 1992 ↓, s. 581.
- ↑ Anser fabalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ posiewnica, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2013-11-17].
- ↑ a b T. Stawarczyk. Zmiany taksonomiczne na liście ptaków krajowych według taksonomii IOC. „Ornis Polonica”. 59, s. 71–77, 2018.
- ↑ a b Frank Gill, David Donsker (red.): Screamers, ducks, geese, swans (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-10-15].
- ↑ a b Nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825. W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-10-15].
- ↑ a b c Carboneras, C. & Kirwan, G.M.: Bean Goose (Anser fabalis). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
- ↑ Busse i in. 1991 ↓, s. 175.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz.U. z 2005 r. nr 48, poz. 459)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)
- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Anser fabalis (Gęś zbożowa). W: M. Gromadzki (red).: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 106–110. ISBN 83-86564-43-1.
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-10].
| ||||||||||