Attalos I

Attalos I
	Władca Pergamonu
Okres	od 241 p.n.e.; (od ok. 236 p.n.e. król); do 197 p.n.e.
	Dane biograficzne
Dynastia	Attalidzi
Data urodzenia	269 p.n.e.
Data śmierci	197 p.n.e.
Ojciec	Attalos
Matka	Antiochis
Żona	Appolonis
Dzieci	Eumenes II; Attalos II
	Multimedia w Wikimedia Commons

Attalos I Soter (Ἄτταλος Α΄ Σωτήρ^[1], ur. 269 p.n.e., zm. 197 p.n.e.) – władca Pergamonu z dynastii Attalidów, panujący od 241 p.n.e., z tytułem królewskim (basileus) od około 236 p.n.e., założyciel słynnej w świecie hellenistycznym Biblioteki Pergamońskiej.

Rodzina

Był bratankiem i adoptowanym synem Eumenesa I. Jego ojcem był Attalos, matką – księżniczka syryjska o imieniu Antiochis, z dynastii Seleucydów. Żoną Attalosa była Appolonis, a synowie to Eumenes II i Attalos II Filadelfos.

Rządy

Wojny z Galatami i Seleukidami

Attalos panował po Eumenesie I. Prowadził z wielką determinacją walkę z Galatami – małoazjatyckimi Celtami (był pierwszym władcą, który odmówił im płacenia trybutu). W 240 p.n.e. odparł galacki najazd, pokonując najeźdźców w bitwie u źródeł rzeki Kaikos, i przybrał przydomek „Soter” (z gr. Zbawca). Pokonani Galaci wezwali na pomoc Antiocha Hieraksa. Attalos zadał im klęskę pod murami miasta i zdobył opinię wyzwoliciela miast greckich od barbarzyńskiego niebezpieczeństwa. Potem jeszcze trzy razy rozbił Hieraksa i zapanował nad terytorium na północ od Taurusu, poszerzając granice swego państwa (około 230-228 p.n.e.) o małoazjatyckie posiadłości Seleukidów, z których część odzyskał Achajos. W 216-215 p.n.e. wspomagał Antiocha III Wielkiego w walce z Achajosem.

Wojny z Macedonią

Attalos, zaniepokojony rosnącą potęgą Macedonii, opowiedział się po stronie Rzymian przeciw Filipowi V podczas I wojny macedońskiej (211-205 p.n.e.). Gdy Filip ze swoją armią wkroczył w 201 p.n.e. do Azji Mniejszej i zajął kilka miast nad Bosforem, Attalos zawiązał (z inicjatywy Rodos) sojusz z Rodyjczykami oraz Bizantionem i musiał stawić czoło Filipowi, który dążył do opanowania wysp egejskich oraz portów małoazjatyckich. Attalosowi udało się nawet pokonać, wespół z Rodyjczykami, flotę Filipa pod Chios, ale nie przeszkodziło to królowi macedońskiemu podejść pod mury Pergamonu. W związku z tym wyruszył wraz z rodyjskimi posłami do Rzymu, prosząc o wsparcie i ochronę przed Filipem V i jego sojusznikiem Antiochem III. Od tej chwili podstawą polityki Attalidów stał się przede wszystkim sojusz z Rzymem. Rzymianie uchwalili wojnę z Filipem (II wojna macedońska, 200-197 p.n.e.), w której Attalos czynnie uczestniczył. Jak pisał o nim Polibiusz w swoich „Dziejach”: „Król ten z początku nie miał żadnej podpory zewnętrznej do uzyskania tronu, miał tylko bogactwo. ... Toteż godna podziwu była wielkoduszność Attalosa, że bogactw postanowił użyć ... do zdobycia władzy królewskiej. A podstawy tego przedsięwzięcia oparł nie tylko na hojności i życzliwości wobec przyjaciół, ale także na czynach wojennych: ... Zdobywszy sobie tę godność panował czterdzieści cztery lata, a dożył siedemdziesięciu dwu, żyjąc w największej uczciwości i godności wobec żony i dzieci...”.

Attalos I a kultura helleńska

Attalos I Soter doceniał ogromną rolę propagandy, którą rozwijał m.in. poprzez sponsorowanie wspaniałych dzieł sztuki, które rozsławiły jego imię bardziej niż sukcesy polityczne, Pergamon zaś postawiły w rzędzie najpiękniejszych i najsławniejszych centrów kultury helleńskiej.

Z jego polecenia i na podstawie jego wskazówek rzeźbiarze odlali w brązie pomnik zwycięstwa nad Galatami, który stanął na tarasie świątyni Ateny na pergamońskim akropolu, a który znany jest z marmurowych kopii rzymskich dwóch posągów, odkrytych w 1623: „Gal zabijający swoją żonę” (aby nie dostała się w ręce wroga; posąg inaczej zwany „Gal Ludovisi”) oraz „Umierający Gal”.

Jak wielu innych władców hellenistycznych Attalos I sponsorował także tworzenie pomników architektury w samej Grecji. W Delfach wzniósł monumentalny kompleks obejmujący posąg i stoę, udekorował również wspaniale akropol w Atenach, które jako centrum kultury greckiej były mu szczególnie bliskie. Ufundował tam grupę rzeźbiarską, upamiętniającą swoje zwycięstwo nad Galatami.

W 204 p.n.e. przyjął delegację rzymską i wydał jej czarny kamień (meteoryt) czczony w sanktuarium w Pesynuncie, a uważany za wcielenie bogini Wielkiej Macierzy, czczonej we Frygii pod imieniem Kybele. Relikwia została wywieziona do Rzymu, co dało początek rzymskiemu kultowi Kybele, szczególnie popularnemu w okresie cesarstwa.

Bibliografia

publikacje:
- Iwaszkiewicz P., Łoś W., Stępień M. – „Władcy i wodzowie starożytności. Słownik”, WSiP, Warszawa 1998, s. 70-71, ISBN 83-02-06971-X.
- Jaczynowska M. (red.) – „Historia starożytna”, wyd. TRIO, Warszawa 2007, s. 491, ISBN 978-83-7436-109-5.
- Łoposzko T. – „Starożytne bitwy morskie”, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1992, s. 294-295, ISBN 83-215-3281-0.
- Praca zbiorowa pod redakcją Aleksandra Krawczuka – „Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych”, Oficyna Wydawnicza FOGRA, Warszawa 2005, s. 131, 251-253, 259, 274, 275, ISBN 83-85719-84-9.
- Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 177, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF)
strony WWW:
- Attalos I i inni władcy hellenistyczni (ang.)

Przypisy

↑ Greek Epigraphical Index, „Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens”, 60 (4), 1991, s. 529–532, ISSN 0018-098X, JSTOR: 148272 [dostęp 2020-11-04] .

[1] Greek Epigraphical Index, „Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens”, 60 (4), 1991, s. 529–532, ISSN 0018-098X, JSTOR: 148272 [dostęp 2020-11-04] .

[1]