Bogusza (wieś)

Bogusza

wieś
Zabytkowa cerkiew drewniana
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Kamionka Wielka
Wysokość	515 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	686
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-334
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0434307
Położenie na mapie gminy Kamionka Wielka Bogusza
Położenie na mapie Polski Bogusza
Położenie na mapie województwa małopolskiego Bogusza
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Bogusza
49°34′02″N 20°53′18″E

Bogusza (łem. Боґуша) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Kamionka Wielka.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie

Bogusza to niewielka wieś położona 515 m n.p.m. w Beskidzie Niskim, w dolinie potoku Królówka na północno-zachodniej rubieży dawnego zasiedlenia łemkowskiego. Z obu stron dolinę ujmują zalesione pasma górskie stanowiące część składową tzw. Gór Grybowskich. Od północy pasmo Postawne – Jaworze (882 m n.p.m.), a od południa pasmo Tokarni – Czerszli (871 m n.p.m.). Bogusza skupiona jest wzdłuż drogi wiodącej z Nowego Sącza i Kamionki Wielkiej do Florynki, a dalej do Grybowa.

We wsi znajdują się dwie dawne cerkwie, obecnie kościoły: greckokatolicka drewniana z 1856 roku, z bardzo cennym wyposażeniem i prawosławna z lat 1932–1937.

Historia

Pierwsza wzmianka o Boguszy pojawiła się w piśmie z roku 1460 wystawionym przez podkomorzego krakowskiego Mikołaja Pieniążka. Bogusza wymieniona jest tu wraz z sąsiednią Binczarową w związku z nadaniem mieszkańcom obu wsi prawa wyrębu drzewa i wypasu trzody w lasach na południe od wsi. Z pisma wynika także, że obie wsie należą do starostwa niegrodowego w Grybowie, będącego dzierżawą królewską. Po raz kolejny informacje o Boguszy spotkać można w królewskim dokumencie z roku 1526, gdy wraz z innymi wsiami starostwa grybowskiego (Gródek, Biała Niżna, Biała Wyżna, Siołkowa, Kąclowa i Binczarowa) przeszła w ręce Jana Buczyńskiego z Olszyn.

W roku 1529 dzierżawę grybowską wykupił od Buczyńskiego dworzanin królewski Stanisław Pieniążek z Iwanowic, w 1544 nadał Boguszy prawo wołoskie, a sołectwo w Boguszy sprzedał Iwanowi Radzowi. Potomkowie Iwana Radza byli sołtysami wsi aż do XVIII w. Po Pieniążkach całe starostwo przeszło w ręce wojewody i starosty krakowskiego Stanisława Lubomirskiego, który przyczynił się do powstania w 1627 roku parafii i budowy cerkwi św. Dymitra w Boguszy. Pod koniec XVII wieku we wsi znajdowało się 9 gospodarstw, funkcjonował tu młyn wodny. Później starostwo obejmowali kolejno Grodzieńscy, Denhoffowie, Tarkowscy i Wodziccy. W roku 1785 dzierżawa grybowska została włączona przez rząd austriacki do tzw. dóbr kameralnych. W 1828 część byłego starostwa wraz z Boguszą sprzedano na licytacji Józefowi Boschowi. Boschowie uciekli na Węgry podczas rzezi galicyjskiej w 1846 roku. W 1880 roku wieś liczyła 87 domów.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• Cerkiew św. Dymitra, obecnie kościół filialny pw. św. Dymitra.

• 
  Dawna cerkiew prawosławna
• 
  Wieża widokowa na Jaworzu

Ludność

Pierwotnymi mieszkańcami nowych wsi, powstających na terenie Kotliny Sądeckiej (prawdopodobnie także Boguszy) i na północnych stokach Karpat w XIV i XV w. byli osadnicy polscy. Polska jest również nazwa miejscowości, pochodząca od imienia Bogusz (w XVII w. spotyka się też formę Bogusze i Boguszowa). Nazwa ta nie została zmieniona także w następnych wiekach, gdy wieś zamieszkiwali Łemkowie. Etnograf Roman Reinfuss zalicza mieszkańców tej części Łemkowszczyzny do tzw. Torokarów. Odrębność tej grupy wyrażała się w głównie w stroju; noszono tu czuhy, które na kołnierzu i na rękawach miały dwa lub trzy białe, tkane pasy oraz rząd białych lub czarnych frędzli, zwanych toroky.

Ochotnicza Straż Pożarna

W Boguszy działa jednostka Ochotniczej straży pożarnej, która została założona w 1948 roku, zaś od dnia 11 marca 2001 roku znajduje się w krajowym systemem ratowniczo-gaśniczym. OSP posiada w swoim wyposażeniu dwa samochody bojowe – GBARt Iveco Eurocargo i GLM Fiat Ducato.

Turystyka

Z Boguszy z Przełęczy nad Bacówką prowadzi niebieski szlak turystyczny do otwartej w 2005 roku wieży widokowej na szczycie Jaworze 882 m.

Linki zewnętrzne

• Archiwalna strona wsi
• Boguszówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 282 .