Clyde Tombaugh
| Odkryte planetoidy: 15 | |
|---|---|
| (2839) Annette | 5 października 1929 |
| (2941) Alden | 24 grudnia 1930 |
| (3310) Patsy | 9 października 1931 |
| (3583) Burdett | 5 października 1929 |
| (3754) Kathleen | 16 marca 1931 |
| (3775) Ellenbeth | 6 października 1931 |
| (3824) Brendalee | 5 października 1929 |
| (4510) Shawna | 13 grudnia 1930 |
| (4755) Nicky | 6 października 1931 |
| (5701) Baltuck | 3 listopada 1929 |
| (6618) Jimsimons | 16 września 1936 |
| (7101) Haritina | 17 października 1930 |
| (7150) McKellar | 11 października 1929 |
| (8778) 1931 TD3 | 10 października 1931 |
| (134340) Pluton | 18 lutego 1930 |
Clyde William Tombaugh ([ˈtɒmbaʊ], ur. 4 lutego 1906 w Streator, Illinois, zm. 17 stycznia 1997 w Las Cruces, Nowy Meksyk) – amerykański astronom, odkrywca w 1930 roku planety karłowatej Pluton, przez długi czas uważanej za dziewiątą planetę Układu Słonecznego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Początkowo miłośnik astronomii i obserwator planet Marsa i Jowisza[1]. Pracował w Lowell Observatory jako technik-fotograf nieba w 1929 roku. W kwietniu 1929 roku zaczął zbierać i porównywać zdjęcia przy użyciu aparatu do porównywania fotografii zwanego komparatorem błyskowym (Blink-Comparator). W odróżnieniu od Gallego, który znalazł Neptuna od razu, Tombaugh odbył prawdziwy maraton. Wreszcie w styczniu 1930 roku poinformował dyrektora obserwatorium V.M. Sliphera, że odkrył od dawna poszukiwaną planetę[1]. Przez następne trzynaście lat zajmował się poszukiwaniem prawdziwej planety X. W końcu doszedł do wniosku, że planeta X nie istnieje[1]. Dopiero w 1932 r., po odkryciu Plutona, podjął studia na Uniwersytecie Kansas, które ukończył w 1936 r.
W latach 1943–1945 wykładał nawigację w college’u arizońskim we Flagstaff (obecnie Northern Arizona University), a po wojnie do 1946 astronomię na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles[2].
Od 1946 r. pracował w Aberdeenskim Laboratorium Balistycznym w Las Cruces (Nowy Meksyk), a od 1955 aż do przejścia na emeryturę w 1973 – na New Mexico State University w tym samym mieście.
18 lutego 1930 r., mierząc klisze z 23 i 29 stycznia 1930 r., znalazł obiekt zmieniający swoje położenie, w odległości 6 stopni od przepowiedzianej przez Lowella pozycji. Początkowo nie wierzył w poprawność przewidywań Percivala Lowella, ale 13 marca 1930 r., w 75. rocznicę urodzin Lowella, ogłoszono odkrycie planety, którą nazwano Pluton. Zdecydowano się na nią, aby kontynuować tradycję nazywania planet imionami bogów rzymskich. W tym przypadku boga świata podziemia. Poza tym dwie pierwsze litery nazwy, stanowiące część astronomicznego symbolu planety, posłużyły jako stosowne uwiecznienie wkładu Percivala Lowella.
Clyde Tombaugh odkrył poza tym kometę 274P/Tombaugh-Tenagra, 5 gromad otwartych (np. Tombaugh 4), gromadę kulistą, supergromadę galaktyk oraz 14 innych planetoid (w sumie obserwował ich 775)[3].
Pod koniec swojej aktywności zawodowej (1973) zorganizował ośrodek astronomiczny na Uniwersytecie Stanu Nowy Meksyk. Program Tombaugh Scholars, który ustanowił, kontynuuje jego prace szkoląc kolejne pokolenia astronomów[1].
Po przejściu na emeryturę pozostał aktywny w środowisku astronomów. Choć formalnie nie uczestniczył już w obserwacjach teleskopowych, chętnie odpowiadał na pytania związane z odkryciem Plutona. Szczególnie z dużą przyjemnością zaspokajał ciekawość dzieci dotyczącą odkrycia planety[1].
Nagrody i upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 1931 r. otrzymał Medal Jackson-Gwilt[4].
Jego prochy zostały umieszczone na pokładzie sondy New Horizons.
Na cześć uczonego jedna z planetoid otrzymała nazwę (1604) Tombaugh[5]. Jego imieniem nazwano też krater na Marsie[6] i strukturę Tombaugh Regio na Plutonie[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Paul Halpern: Łowcy planet. Tropem Wolszczana w poszukiwaniu planet w naszej Galaktyce. Warszawa: Wydawnictwo Amber Sp. z o.o., 2000, s. 77-81, 100, seria: Tajemnice Nauki. ISBN 83-7245-468-X.
- ↑ Clyde W. Tombaugh. [w:] International Space Hall of Fame [on-line]. New Mexico Museum of Space History. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-19)]. (ang.).
- ↑ Biogramy astronomów. W: Tadeusz Zbigniew Dworak, Jerzy Marek Kreiner: Odległe planety w Układzie Słonecznym. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 113. ISBN 83-01-13164-0.
- ↑ Jackson-Gwilt Medal Winners. Royal Astronomical Society. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (ang.).
- ↑ (1604) Tombaugh w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
- ↑ Tombaugh on Mars. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-08-30]. (ang.).
- ↑ Tombaugh Regio on Pluto. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-08-30]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Biografia Clyde’a Tombaugha. [w:] Academy of Achievement [on-line]. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-26)]. (ang.).