Clyde Tombaugh
Clyde William Tombaugh ([ˈtɒmbaʊ], ur. 4 lutego 1906 w Streator, Illinois, zm. 17 stycznia 1997 w Las Cruces, Nowy Meksyk) – amerykański astronom, odkrywca w 1930 roku planety karłowatej Pluton, przez długi czas uważanej za dziewiątą planetę Układu Słonecznego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Początkowo miłośnik astronomii i obserwator planet Marsa i Jowisza[1]. Pracował w Lowell Observatory jako technik-fotograf nieba w 1929 roku. W kwietniu 1929 roku zaczął zbierać i porównywać zdjęcia przy użyciu aparatu do porównywania fotografii zwanego komparatorem błyskowym (Blink-Comparator). W odróżnieniu od Gallego, który znalazł Neptuna od razu, Tombaugh odbył prawdziwy maraton. Wreszcie w styczniu 1930 roku poinformował dyrektora obserwatorium V.M. Sliphera, że odkrył od dawna poszukiwaną planetę[1]. Przez następne trzynaście lat zajmował się poszukiwaniem prawdziwej planety X. W końcu doszedł do wniosku, że planeta X nie istnieje[1]. Dopiero w 1932 r., po odkryciu Plutona, podjął studia w University of Kansas, które ukończył w 1936 r.
W latach 1943–1945 wykładał nawigację w college’u arizońskim we Flagstaff (obecnie Northern Arizona University), a po wojnie do 1946 astronomię na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles[2].
Od 1946 r. pracował w Aberdeenskim Laboratorium Balistycznym w Las Cruces (Nowy Meksyk), a od 1955 aż do przejścia na emeryturę w 1973 – na New Mexico State University w tym samym mieście.
18 lutego 1930 r., mierząc klisze z 23 i 29 stycznia 1930 r., znalazł obiekt zmieniający swoje położenie, w odległości 6 stopni od przepowiedzianej przez Lowella pozycji. Początkowo nie wierzył w poprawność przewidywań Percivala Lowella, ale 13 marca 1930 r., w 75. rocznicę urodzin Lowella, ogłoszono odkrycie planety, którą nazwano Pluton. Zdecydowano się na nią, aby kontynuować tradycję nazywania planet imionami bogów rzymskich. W tym przypadku boga świata podziemia. Poza tym dwie pierwsze litery nazwy, stanowiące część astronomicznego symbolu planety, posłużyły jako stosowne uwiecznienie wkładu Percivala Lowella.
Clyde Tombaugh odkrył poza tym kometę 274P/Tombaugh-Tenagra, 5 gromad otwartych (np. Tombaugh 4), gromadę kulistą, supergromadę galaktyk oraz 14 innych planetoid (w sumie obserwował ich 775)[3].
Pod koniec swojej aktywności zawodowej (1973) zorganizował ośrodek astronomiczny na Uniwersytecie Stanu Nowy Meksyk. Program Tombaugh Scholars, który ustanowił, kontynuuje jego prace szkoląc kolejne pokolenia astronomów[1].
Po przejściu na emeryturę pozostał aktywny w środowisku astronomów. Choć formalnie nie uczestniczył już w obserwacjach teleskopowych, chętnie odpowiadał na pytania związane z odkryciem Plutona. Szczególnie z dużą przyjemnością zaspokajał ciekawość dzieci dotyczącą odkrycia planety[1].
Jego prochy zostały umieszczone na pokładzie sondy New Horizons.
Na cześć uczonego jedna z planetoid otrzymała nazwę (1604) Tombaugh[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Paul Halpern: Łowcy planet. Tropem Wolszczana w poszukiwaniu planet w naszej Galaktyce. Warszawa: Wydawnictwo Amber Sp. z o.o., 2000, s. 77-81, 100, seria: Tajemnice Nauki. ISBN 83-7245-468-X.
- ↑ Clyde W. Tombaugh (ang.). W: International Space Hall of Fame [on-line]. New Mexico Museum of Space History. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-19)].
- ↑ Biogramy astronomów. W: Tadeusz Zbigniew Dworak, Jerzy Marek Kreiner: Odległe planety w Układzie Słonecznym. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 113. ISBN 83-01-13164-0.
- ↑ 1604 Tombaugh (1931 FH) (ang.). W: JPL Small-Body Database Browser [on-line]. Jet Propulsion Laboratory, 2007-10-23. [dostęp 2015-05-31].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Biografia Clyde’a Tombaugha (ang.). W: Academy of Achievement [on-line]. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-26)].
