Cmentarz żydowski w Zabrzu
 nr rej. :- A/1500/92 z 18 września 1982 (woj. katowickie)[1] - A/1052/22 z 7 października 2022 (woj. śląskie)[2] | |
 Brama cmentarna | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Cmentarna 15 |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie |
judaizm |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Powierzchnia cmentarza |
ok. 2,2 ha |
| Liczba kwater cmentarnych |
14 |
| Data otwarcia |
1872 |
| Data ostatniego pochówku |
1954 |
Położenie na mapie Zabrza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°18′28,30″N 18°47′42,44″E/50,307861 18,795122
| |
Cmentarz żydowski w Zabrzu – cmentarz żydowski w Zabrzu w dzielnicy Zandka położony przy ul. Cmentarnej[3]. Kirkut ten został założony w 1872[4]. Powodem jego założenia było powstanie gminy żydowskiej w Zabrzu oraz utrudnienia w grzebaniu zmarłych, gdyż najbliższe kirkuty znajdowały się wówczas w Bytomiu i Gliwicach. Działka na cmentarz została podarowana gminie żydowskiej przez księcia Guidona Henckla von Donnersmarcka. Większością spraw związanych z uroczystościami pogrzebowymi zajmowało się Święte Bractwo "Chewra Kadisza"[5]. Wyjątkowość tego kirkutu wynika z zestawienia w jednym miejscu skromnych macew z monumentalnymi grobowcami rodzinnymi, które należy uznać za symbol częściowej asymilacji społeczności żydowskiej z pruską. Cmentarz zajmuje powierzchnię ok. 2,2 ha[6].
Pogrzeby odbywały się tutaj od roku 1872 do 1954, w którym to zaprzestano grzebania zmarłych na tym cmentarzu. W 14 kwaterach pochowany zostało ponad 678 osób. Na cmentarzu zachowało się około 500 nagrobków. Najstarszymi nagrobkami są nagrobki Moritza Adlera oraz Johanny Friedmann, obojga zmarłych w 1872 r.
W przeszłości cmentarz był pozbawiony opieki, co przyśpieszyło jego dewastację, a wiele marmurowych i granitowych nagrobków zostało skradzionych. W latach 1991-1992 dwukrotnie zniszczono cmentarz. Od 1989 r. opiekę nad cmentarzem sprawuje Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzem Żydowskim w Zabrzu. Na terenie cmentarza rośnie 266 drzew 13 gatunków[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 7 października 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-10-14]
- ↑ Burchard podaje adres ul. Hanki Sawickiej
- ↑ Burchard podaje datę powstania cmentarza jako 1871
- ↑ a b Cmentarz żydowski – Zabrze. [dostęp 2006-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-24)].
- ↑ Tak: Internetowy serwis map UM Zabrze, natomiast Burchard podaje powierzchnię ok. 1,5 ha
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 193-194.
- Wykaz zabytków nieruchomych woj. śląskiego wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 grudnia 2010 r.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Artykuł "Zabrzański Dom Życia". gornoslaskie-dziedzictwo.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-18)].
- Artykuł o cmentarzu. zabrze.aplus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-17)].
- Wywiad z Dariuszem Walerjańskim na temat kirkutu
- Cmentarz żydowski w Zabrzu w portalu kirkuty.xip.pl
- Cmentarz żydowski w Zabrzu na portalu Wirtualny Sztetl
