Domecko
50°37′05″N 17°51′40″E/50,618056 17,861111| wieś | |
 Fragment miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1247[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
46-070[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OPO |
| SIMC |
0496797 |
Położenie na mapie gminy Komprachcice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |
| 50°37′05″N 17°51′40″E/50,618056 17,861111[1]
| |
| Strona internetowa | |
Domecko (dodatkowa nazwa w j. niem. Dometzko) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Komprachcice.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Na przestrzeni lat dokumenty odnotowywały następujące nazwy miejscowości: Domeczco (ok. 1300), Domeczko (1466), Dometsko (1466), Dometzky (1532), Dometzko (1564), Dometzke (1736), Dometzko (1742), Dometzgo (1743), Domezko (1784), Domeczko i Domeczek[4]
W roku 1295 (albo 1305 – data jest niepewna) w księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest w formie Domeczco jako wieś założona na prawie polskim - iure polonico - we fragmencie: Domeczco decima more polonico[5]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Domecko oraz nazwą niemiecką Dometzko[6]. W 1896 r. polską nazwę Domeczko oraz niemiecką nazwę Dometzko wymienia śląski pisarz Konstanty Damrot[7]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1906 notuje miejscowość pod polską nazwą Domecko oraz niemiecką Dometzko[8].
Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości należy do grupy nazw patronomicznych i pochodzi od staropolskiego imienia założyciela oraz pierwszego właściciela Domasława[9]. Złożone jest ono z dwóch członów Doma- - "dom"; psł. *domъ - "pomieszczenie, gdzie człowiek żyje ze swoją rodziną" oraz "sław" - "sławić". Imię to oznacza sławiącego swój dom lub przynoszącego swojemu domowi sławę. W swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu Adamy wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Domechzo podając jej znaczenie Dorf des Domeslaw czyli po polsku Wieś Domasława[9].
Konstanty Damrot w swojej publikacji (1896) wywodzi nazwę miejscowości od zdrobnienia „domeczek” słowa „dom”[7]. Z kolei słownik Nazwy geograficzne Śląska (1985) pod redakcją Stanisława Rosponda określa nazwę jako toponim z charakterystycznym dla słowiańskich nazw miejscowych przyrostkiem -sko (domek – domeczsko – domecko), mający znaczenie kulturowe albo dzierżawcze („własność Domka”), przy czym jako bardziej prawdopodobny podaje wariant drugi, argumentując, że wyrazy pospolite „dom”, „domek” nie są notowane w starszej toponimii[4].
Ze względu na polskie pochodzenie nazwy 19 maja 1936 r. w miejsce nazwy zgermanizowanej nazistowska administracja III Rzeszy wprowadziła nową, całkowicie niemiecką nazwę - Althaus[10]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Domecko[11].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarsze znane wzmianki o miejscowości pochodzą z ok. 1300 roku – miejscowość miała wówczas płacić biskupowi wrocławskiemu dziesięcinę w wysokości kilku skojców, co wskazuje, że Domecko było małą miejscowością. Pierwotnie wieś Domeczco była założona na prawie polskim - iure polonico - wspomina o tym łaciński dokument we fragmencie Domeczco decima more polonico[5].
W 1443 r. właścicielem Domecka był niejaki Erenberg, a w XVI w. rodzina Buchtów. W 1723 r. w miejscowości działała kuźnia. W efekcie wojen śląskich pomiędzy Austrią i Prusami, miejscowość wraz z całym Śląskiem znalazła się w granicach Prus. Około roku 1800 wzniesiono dwór w stylu klasycystycznym (mocno przebudowany istnieje do dnia dzisiejszego) oraz zabudowania gospodarcze (dziś w ruinie). Po 1801 roku, kiedy w Prusach wprowadzono ustawy szkolne, w Domecku powstał pierwsza szkoła rządowa. W 1861 r. uczęszczało do niej 224 uczniów.
Na początku XX w. Pucnik był przysiółkiem Domecka. Do głosowania podczas plebiscytu uprawnionych było w Domecku 700 osób, z czego 587, ok. 83,9%, stanowili mieszkańcy (w tym 574, 82,0% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 688 głosów (ok. 98,3% uprawnionych), w tym 687 (ok. 99,9%) ważnych; za Niemcami głosowało 467 osób (ok. 67,9%), a za Polską 220 osób (ok. 32,0%)[12]. Pod koniec lat 20. XX w. właścicielem folwarku był Richard Neugebauer.
W latach 1957–1961 wybudowano w Domecku kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny. W 1980 r. erygowano w miejscowości parafię (wcześniej Domecko należało do parafii w Chrząszczycach).
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Domecko, po jej zniesieniu w gromadzie Komprachcice.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[13]:
- zespół dworski, z 1800 r., poł. XIX w.:
- dwór,
- park.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
W 1865 r. w Domecku mieszkało 247 osób. Na przełomie XIX i XX w. nastąpił wzrost ludności i w 1910 r. Domecko miało 966 mieszkańców w 157 domach. Pod koniec lat 20. XX w. w miejscowości mieszkało 1132 katolików i 13 ewangelików. W 1933 r. Domecko miało 1251 mieszkańców, a w 1939 r. – 1332[10] (wraz z Pucnikiem). Po II wojnie światowej liczba mieszkańców wahała się w granicach 1300–1400 osób.
Herb[edytuj | edytuj kod]
Domecko używa herbu gminy Komprachcice, ale na dawnych pieczęciach gminnych miejscowość miała własny herb. Przedstawiał on postać, prawdopodobnie kobietę, trzymającą prawdopodobnie łopatę. Po prawej stronie znajduje się też ptak w locie, a po lewej niezidentyfikowany przedmiot. Być może herb ten nawiązywał do folwarku, funkcjonującego kiedyś w Domecku. Symbol ten znajduje się również w rozbudowanym herbie gminy, wśród innych dawnych herbów miejscowości wchodzących w skład gminy Komprachcice.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Domecku działa drużyna futsalu – Warriors Domecko.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 25830
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 234 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Stanisław Rospond, Henryk Borek, Monika Choroś, Łucja Jarczak, Andrzej Larysz, Róża Okos: Nazwy geograficzne Śląska. T. 2: C — E. Warszawa, Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Polska Akademia Nauk, Komitet Językoznawstwa; Instytut Śląski, Instytut Naukowo-Badawczy w Opolu, 1985. ISBN 83-01-05425-5. (pol.).
- ↑ a b Registrum Wyasdense. W: H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae. T. XIV: Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: 1889. [dostęp 2012-10-20]. (łac.).
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 118.
- ↑ a b Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung : mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen : Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 127.
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. II. Warszawa: nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1881, s. 117. [dostęp 2012-10-20]. (pol.).
- ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 15, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ a b Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln. 2006. [dostęp 2012-05-12]. (niem.).
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in Karlsruhe. [dostęp 2012-10-20]. (niem.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 94. [dostęp 2013-01-02].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona internetowa miejscowości. domecko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-20)].
