Dzielnica rządowa w Warszawie (1939–1945)
Dzielnica rządowa w Warszawie (1939–1945) – nazwa nadana w czasach okupacji niemieckiej fragmentowi warszawskiej dzielnicy Śródmieście Północne (rejon placu Piłsudskiego), gdzie ulokowane zostały siedziby niemieckich władz partyjnych, administracyjnych i wojskowych. Był to jeden z dwóch rejonów Warszawy (drugim była „dzielnica policyjna”) posiadających status Nur für Deutsche.
Topografia
[edytuj | edytuj kod]
„Dzielnica rządowa” obejmowała kilka kwartałów Śródmieścia Północnego, rozciągających się od Ogrodu Saskiego po Krakowskie Przedmieście. Centrum „dzielnicy rządowej” stanowił plac Marszałka Józefa Piłsudskiego, którego nazwę Niemcy zmienili na Adolf-Hitler-Platz („plac Adolfa Hitlera”)[1][2].
W „dzielnicy rządowej” ulokowane zostały siedziby niemieckich władz partyjnych, administracyjnych i wojskowych, sprawujących rządy w okupowanej Warszawie. W tym kontekście należy wymienić przede wszystkim:
- urząd gubernatora dystryktu warszawskiego, ulokowany w pałacu Brühla przy pl. Piłsudskiego róg ul. Wierzbowej (przed wojną siedziba Ministerstwa Spraw Zagranicznych);
- siedzibę 225. Nadkomendantury Polowej (Oberfeldkommandantur 225), ulokowaną w Pałacu Saskim przy placu Piłsudskiego (przed wojną siedziba Sztabu Głównego WP);
- urząd starosty miejskiego (Stadthauptmanna), ulokowany w pałacu Blanka przy ul. Senatorskiej;
- tzw. Deutsches Haus („Dom Niemiecki”)[a], ulokowany w Pałacu Namiestnikowskim przy Krakowskim Przedmieściu.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Rejon pl. Piłsudskiego i Krakowskiego Przedmieścia już w pierwszych tygodniach okupacji został zajęty przez Niemców z przeznaczeniem na siedziby rozmaitych urzędów administracyjnych, partyjnych i wojskowych. Zadecydowały o tym takie czynniki, jak funkcjonalność i wysoki standard architektoniczny znajdujących się tam obiektów oraz lokalizacja w najbardziej reprezentacyjnej części miasta[3].
„Dzielnica rządowa” była jednym z dwóch rejonów Warszawy wydzielonych „Tylko dla Niemców”. Podobny charakter miała „dzielnica policyjna” w rejonie al. Szucha, gdzie ulokowana została m.in. siedziba niemieckiej policji bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei)[1]. Obie dzielnice łączyła specjalna linia tramwajowa 0, zarezerwowana tylko dla Niemców[4].
W okresie okupacji na placu Piłsudskiego lub w pobliskim Deutsches Haus przy Krakowskim Przedmieściu, Niemcy urządzali najważniejsze uroczystości, organizowane przy okazji świąt partyjnych lub państwowych.
W pierwszym dniu powstania warszawskiego, 1 sierpnia 1944, żołnierze AK uderzyli na niemieckie obiekty w „dzielnicy rządowej”, lecz nie zdołali opanować rejonu placu Piłsudskiego, którego broniły poważne siły okupanta dysponujące wsparciem broni pancernej[5]. Powstańcom udało się zdobyć jedynie pałac Blanka (3 sierpnia)[6]. „Dzielnica rządowa” broniła się w okrążeniu do 7 sierpnia 1944, kiedy to odblokowały ją niemieckie „siły odsieczy” atakujące od strony Woli[7].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Najważniejsza niemiecka placówka społeczno-kulturalna w Warszawie, połączona z hotelem i kasynem.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Sawicki 2010 ↓, s. 9–10
- ↑ Borkiewicz 1969 ↓, s. 42
- ↑ Szarota 2010 ↓, s. 370
- ↑ Serial dokumentalny Tajemnice Państwa Podziemnego odcinek czwarty Niemcy w okupowanej Polsce, 2016
- ↑ Borkiewicz 1969 ↓, s. 60
- ↑ Borkiewicz 1969 ↓, s. 106
- ↑ Sawicki 2010 ↓, s. 34
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Adam Borkiewicz, Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej, Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969.
- Tadeusz Sawicki, Rozkaz zdławić powstanie. Niemcy i ich sojusznicy w walce z powstaniem warszawskim, Warszawa: Bellona, 2010, ISBN 978-83-11-11892-8.
- Tomasz Szarota, Okupowanej Warszawy dzień powszedni, Warszawa: Czytelnik, 2010, ISBN 978-83-07-03239-9.
