Eparchia grodzieńska i wołkowyska

Eparchia grodzieńska i wołkowyska

Гродзенская і Ваўкавыская епархія

Sobór katedralny
Państwo	Białoruś
Siedziba	Grodno
Data powołania	1900
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Egzarchat	Białoruski
Sobór	Opieki Matki Bożej w Grodnie
Biskup diecezjalny	arcybiskup grodzieński i wołkowyski Antoni (Doronin)
Dane statystyczne (2022)
Liczba kapłanów	135
Liczba dekanatów	9
Liczba parafii	108
Położenie na mapie Grodna Grodno
Położenie na mapie Białorusi Grodno
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Grodno
53°41′04,2″N 23°50′29,0″E
Strona internetowa

Eparchia grodzieńska i wołkowyska na tle podziału administracyjnego Egzarchatu Białoruskiego

Eparchia grodzieńska i wołkowyska – jedna z eparchii Egzarchatu Białoruskiego, z siedzibą w Grodnie. Jej obecnym ordynariuszem jest arcybiskup grodzieński i wołkowyski Antoni (Doronin), zaś funkcję katedry pełni sobór Opieki Matki Bożej w Grodnie.

Obejmuje terytorium ośmiu rejonów obwodu grodzieńskiego: grodzieńskiego, brzostowickiego, mostowskiego, świsłockiego, szczuczyńskiego, wołkowyskiego, zelwieńskiego oraz część rejonu werenowskiego.

Historia

W Imperium Rosyjskim

Eparchia powstała w 1900 poprzez wydzielenie z eparchii wileńskiej i litewskiej, pod nazwą eparchia grodzieńska i brzeska. W momencie powstania nowa administratura liczyła 26 dekanatów z 654 cerkwiami i kaplicami obsługiwanymi przez 365 kapłanów. W jej granicach działało pięć klasztorów: monaster Zaśnięcia Matki Bożej w Żyrowiczach, monaster Świętych Borysa i Gleba w Grodnie, monaster Narodzenia Matki Bożej w Grodnie, monaster Narodzenia Matki Bożej w Krasnymstoku, monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy w Supraślu.

W czasie I wojny światowej większość prawosławnej ludności guberni grodzieńskiej, razem z duchowieństwem, udała się na bieżeństwo. Z powodu wyjazdu arcybiskupa grodzieńskiego Michała do Moskwy w lutym 1915, w 1918 do Grodna przybył dotychczasowy wikariusz eparchii, biskup białostocki Włodzimierz i tymczasowo zaczął zarządzać całą administraturą.

W II Rzeczypospolitej

Na mocy postanowień traktatu ryskiego obszar podlegający eparchii znalazł się w granicach niepodległej Polski. W 1921 w jej granicach przebywało 484 tys. prawosławnych, którzy dysponowali ok. 250 świątyniami. Działalność po I wojnie światowej wznowiły dwa monastery (Narodzenia Matki Bożej w Grodnie i Zaśnięcia Matki Bożej w Żyrowiczach). W 1923 terytorium eparchii grodzieńskiej ustalono w granicach powiatów augustowskiego, białostockiego, bielskiego, grodzieńskiego, sokólskiego, suwalskiego i wołkowyskiego (województwo białostockie) oraz powiatu słonimskiego (województwo nowogródzkie), zaś w 1928 dołączono do niej także powiaty baranowicki i nieświeski. W 1925 administratura weszła w skład Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego pod nazwą diecezji grodzieńsko-nowogródzkiej.

W ZSRR

Po agresji radzieckiej na Polskę we wrześniu 1939 i zajęciu Grodna przez Armię Czerwoną diecezja grodzieńska została na krótko zlikwidowana; jej obszar wszedł w skład eparchii pińskiej i nowogródzkiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W 1940 locum tenens Patriarchatu Moskiewskiego metropolita moskiewski i kołomieński Sergiusz ogłosił jej ponowne powstanie. W jej ramach działało 307 parafii.

Po zajęciu ziem białoruskich przez hitlerowskie Niemcy, w 1942 niekanonicznie proklamowana została autokefalia Białoruskiego Kościoła Prawosławnego, w którego skład miała wchodzić także eparchia grodzieńska. W 1944 jej obszar ponownie zajęła Armia Czerwona; w kolejnych latach wiernych i duchowieństwo poddano represjom. W 1946 w eparchii działały jedynie 73 placówki duszpasterskie. W 1951 wskutek nacisków władz eparchia grodzieńska została zlikwidowana, a jej terytorium włączone do eparchii mińskiej i białoruskiej.

Na Białorusi

Eparchia wznowiła swoją działalność na mocy decyzji Świętego Synodu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego z 18 lutego 1992, pod nazwą eparchia grodzieńska i wołkowyska. W 1994 czynne były 84 parafie.

Według danych z 2022 r. pracę duszpasterską w eparchii prowadziło 135 kapłanów i 9 diakonów, którzy obsługiwali 108 parafii zgrupowanych w 9 dekanatach. Administratura posiadała 123 świątynie.

Eparchia dzieli się na dekanaty:

• Brzostowica
• Grodno
• Mosty
• Skidel
• Szczuczyn
• Świsłocz
• Werenowo
• Wołkowysk
• Zelwa

Biskupi grodzieńscy

Jurysdykcja Patriarchatu Moskiewskiego

• Joachim (Lewicki), 1900–1903
• Nikanor (Kamienski), 1903–1905
• Michał (Jermakow), 1905–1915
• Włodzimierz (Tichonicki), 1918–1922, locum tenens
• Aleksy (Hromadśkyj), 1923, locum tenens

Jurysdykcja PAKP

• Aleksy (Hromadśkyj), 1923–1934
• Antoni (Marcenko), 1934–1937
• Sawa (Sowietow), 1937–1939

Jurysdykcja Patriarchatu Moskiewskiego

• Pantelejmon (Rożnowski), 1940–1942
• Benedykt (Bobkowski), 1942–1944
• Warsonofiusz (Griniewicz), 1945–1948
• Paisjusz (Obrazcow), 1948–1949
• Sergiusz (Łarin), 1950–1951
• Walenty (Miszczuk), 1992–1994
• Filaret (Wachromiejew), 1994–1996, locum tenens
• Artemiusz (Kiszczanka), 1996–2021
• Antoni (Doronin), od 2021