Fale bardzo długie

Maszty antenowe nadajnika fal VLF w Grimeton (Szwecja)

Fale bardzo długie (fale myriametrowe, VLF – z ang. very low frequency) – zakres fal radiowych o częstotliwości: 3–30 kHz (długości 10–100 km)^[1]^[2].

Propagacja fal bardzo długich

Fale bardzo długie w wyniku bardzo małego tłumienia i dużej dyfrakcji rozchodzą się na duże odległości za pomocą fali powierzchniowej. Ulegają również odbiciu od najniższych warstw jonosfery o bardzo niskiej gęstości elektronowej i praktycznie nie wnikają dalej. W ciągu dnia odbijają się od dolnej części warstwy D, a nocą, gdy warstwa D zanika, od warstwy E. W odległości 1000–2000 km do nadajnika natężenie pola fali jonosferycznej przewyższa natężenie pola fali powierzchniowej. Zasięg fal bardzo długich jest duży i wynosi, zarówno w dzień i w nocy, kilka tysięcy kilometrów^[3].

Wykorzystanie

Ponieważ fale VLF mogą przenikać przez wodę morską, są wykorzystywane do komunikacji z okrętami podwodnymi zanurzonymi na niewielkich głębokościach. W Oceanie Atlantyckim, gdzie zasolenie wynosi 3,2%, fale VLF mogą przenikać na głębokość 10-20 metrów; przy mniejszym zasoleniu, np. w Morzu Śródziemnym, czy Bałtyckim ten sam sygnał może przeniknąć na głębokość ponad 40 metrów^[4]. Fale VLF stosowane są również w elektromagnetycznych badaniach geofizycznych, jak również w systemach nawigacyjnych dalekiego zasięgu, np. RSDN-20.

Lista wybranych nadajników VLF^[5]^[6].
Znak identyfikacyjny	Częstotliwość	Moc nadajnika	Lokalizacja nadajnika	Uwagi
–	11,905 kHz		Rosja (różne lokalizacje)	system nawigacji RSDN-20 („Alpha”)
–	12,649 kHz		Rosja (różne lokalizacje)	system nawigacji RSDN-20 („Alpha”)
–	14,881 kHz		Rosja (różne lokalizacje)	system nawigacji RSDN-20 („Alpha”)
VTX1	16,3 kHz	45 kW	Vijayanarayanam (Indie)	Indyjska Marynarka Wojenna
JXN	16,4 kHz		Helgeland (Norwegia)	Norweska Marynarka Wojenna
VTX2	17 kHz		Vijayanarayanam (Indie)	Indyjska Marynarka Wojenna
SAQ	17,2 kHz		Grimeton (Szwecja)	uruchamiany przy specjalnych okazjach (Alexanderson Day)
RDL	18,1 kHz		Rosja (różne lokalizacje)	Rosyjska Marynarka Wojenna
HWU	18,3 kHz		Le Blanc (Francja)	Francuska Marynarka Wojenna
NWC	19,8 kHz	1000 kW	Exmouth (Australia)	komunikacja podwodna, 1 MW^[7]
ICV	20,27 kHz	20/43 kW	Tavolara (Włochy)	Włoska Marynarka Wojenna
HWU	20,9 kHz		Le Blanc (Francja)	Francuska Marynarka Wojenna
RDL	21,1 kHz		Rosja (różne lokalizacje)	Rosyjska Marynarka Wojenna
NPM	21,4 kHz	566 kW	Lualualei (Hawaje)	Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych
HWU	21,75 kHz		Le Blanc (Francja)	Francuska Marynarka Wojenna
GQD	22,1 kHz	500 kW	Anthorn (Wielka Brytania)	Marynarka Wojenna Wielkiej Brytanii
HWU	22,6 kHz		Rosnay (Francja)	Francuska Marynarka Wojenna
DHO38	23,4 kHz	800 kW	koło Rhauderfehn (Niemcy)	komunikacja podwodna (NATO)
NAA	24 kHz	1000 kW	Cutler, Maine (USA)	komunikacja podwodna, 2 MW^[8], Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych
NLK	24,8 kHz	500 kW	Jim Creek, Washington (USA)	Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych
NML	25,2 kHz	500 kW	Lamoure, Dakota Północna (USA)	Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych
TBB	26,7 kHz		Bafa (Turcja)	Turecka Marynarka Wojenna

Zobacz też

Przypisy

↑ Jacek ŁukaszJ.Ł. Wilk Jacek ŁukaszJ.Ł., Prawne uregulowania dotyczące klasyfikacji fal elektromagnetycznych, „Technika Transportu Szynowego”, 22 (12), 2015, s. 1643–1646 [dostęp 2020-03-29] .
↑ Podział widma fal radiowych (wg ITU-R i IEC 60050–713 – 1998), [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-29] .
↑ Janusz Pieniak: Anteny telewizyjne i radiowe. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1993. ISBN 83-206-1081-8.
↑ Trond Jacobsen: Zevs, the Russian 82 Hz ELF Transmitter. [dostęp 2020-03-29]. (ang.).
↑ Signals Received in Europe. [dostęp 2013-11-15]. (ang.).
↑ Reported VLF Stations and Coverage. GEM Systems, Inc.. [dostęp 2022-09-04]. (ang.).
↑ YukoY. Narushima YukoY., Naval base link to jet plunge [online], The Sydney Morning Herald, 14 listopada 2008 [dostęp 2020-03-29] (ang.).
↑ NCTCS, Cutler Maine [online], www.globalsecurity.org [dostęp 2020-03-29] (ang.).

Linki zewnętrzne

Long Wave & Part 15 Home Page [online], Longwave Club of America [dostęp 2020-03-29] (ang.).
Radio waves below 22 kHz [online], www.vlf.it [dostęp 2020-03-29] (ang.).

[Wilk-1] Jacek ŁukaszJ.Ł. Wilk Jacek ŁukaszJ.Ł., Prawne uregulowania dotyczące klasyfikacji fal elektromagnetycznych, „Technika Transportu Szynowego”, 22 (12), 2015, s. 1643–1646 [dostęp 2020-03-29] .

[Ency-2] Podział widma fal radiowych (wg ITU-R i IEC 60050–713 – 1998), [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-03-29] .

[3] Janusz Pieniak: Anteny telewizyjne i radiowe. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1993. ISBN 83-206-1081-8.

[4] Trond Jacobsen: Zevs, the Russian 82 Hz ELF Transmitter. [dostęp 2020-03-29]. (ang.).

[5] Signals Received in Europe. [dostęp 2013-11-15]. (ang.).

[6] Reported VLF Stations and Coverage. GEM Systems, Inc.. [dostęp 2022-09-04]. (ang.).

[7] YukoY. Narushima YukoY., Naval base link to jet plunge [online], The Sydney Morning Herald, 14 listopada 2008 [dostęp 2020-03-29] (ang.).

[8] NCTCS, Cutler Maine [online], www.globalsecurity.org [dostęp 2020-03-29] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Promieniowanie gamma	opóźnione natychmiastowe
Promieniowanie rentgenowskie	soft X-ray hard X-ray
Ultrafiolet	N-UV M-UV F-UV E-UV
Pasmo widzialne	czerwone pomarańczowe żółte zielone niebieskie fioletowe
Podczerwień	FIR LWIR MWIR SWIR NIR
Pasmo radiowe, mikrofalowe i dalekiej podczerwieni (ITU)	1 (ELF) 2 (SLF) 3 (ULF) 4 (VLF) 5 (LF) 6 (MF) 7 (HF) 8 (VHF) 9 (UHF) 10 (SHF) 11 (EHF) 12 (THF)
Pasmo radiowe, mikrofalowe i dalekiej podczerwieni (NATO)	A B C D E F G H I J K L M N O
Pasmo radiowe, mikrofalowe i dalekiej podczerwieni (IEEE)	P L S C J X K_u K K_a Q U V E W F D G Y Z
Pasmo radiowe i mikrofalowe (TV i radio)	I II III IV V VI VII