Franciszek Moszoro

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Franciszek Moszoro
Ilustracja
Franciszek Moszoro w stroju sokolim (przed 1939)
Data i miejsce urodzenia

6 kwietnia 1891
Jaśliska

Data i miejsce śmierci

23 maja 1977
Sanok

Miejsce spoczynku

Cmentarz Centralny w Sanoku

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Narodowość

polska

Małżeństwo

1. Janina, 2. Maria

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi

Franciszek Izydor Moszoro (ur. 6 kwietnia 1891 w Jaśliskach, zm. 23 maja 1977 w Sanoku) – polski nauczyciel, pedagog, harcerz, działacz społeczny.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Izydor Moszoro urodził się 4[1] lub 6 kwietnia 1891 w Jaśliskach[2][3][4][5][6]. Pochodził z rodziny spolonizowanych Ormian[7] (rodzina Moszoro w 1815 została uznana za szlachtę galicyjską[8]). Był wyznania rzymskokatolickiego[2][4]. Był synem Jana Waleriana (leśniczy[9], zm. przed 1906) i Seweryny z domu Prochaska (1860–1921)[2][9][3][10][6][11][1]. Wraz z matką zamieszkiwał w Sanoku przy ulicy Rylskich 259[2]. Kształcił się w C. K. Gimnazjum w Sanoku, gdzie w 1908 ukończył IV klasę (w jego klasie byli m.in. Ludwik Hellebrand, Mieczysław Krygowski, Kazimierz Kubala, Benedykt Majkowski, Jakub Mikoś, Tadeusz Remer)[12].

Uzyskał wykształcenie w seminarium nauczycielskim[1]. W okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej od 1912 pracował w szkolnictwie[4]. Został nauczycielem szkół powszechnych. Jako kwalifikację zawodową posiadał egzamin kwalifikacyjny[4]. Posiadał uprawnienia do nauczania w szkołach 7-klasowych oraz w szkołach średnich[13]. Podjął pracę w męskiej Szkole Ludowej im. Franciszka Józefa I[14].

W trakcie I wojny światowej w 1917 i w 1918 przebywał na ziemi rosyjskiej[15]. W Kazaniu wstąpił do PPS i został wcielony do milicji ludowej (czerwonej), w szeregach której uczestniczył w działaniach ochronnych i patrolowych oraz brał udział w walkach z białogwardzistami i kontrrewolucją[15]. Podczas rewolucji październikowej służył w oddziałach zbrojnych Armii Czerwonej[15]. Pod koniec 1918 w czasie odzyskania niepodległości przez Polskę powrócił do Sanoka i w niepodległej II Rzeczypospolitej kontynuował pracę w sanockiej szkole[15]. Pracował w swojej dawnej placówce, przemianowanej na Szkołę Męską nr 2 im. Króla Władysława Jagiełły[5][16][4][17] (obie szkoły działały w budynku późniejszego II Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Prowadził zajęcia z ćwiczeń cielesnych (gimnastyki), prowadził chór szkolny. Po otrzymaniu zezwolenia od Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego w roku szkolnym 1929/1930 został także nauczycielem w Państwowym Gimnazjum Męskim w Sanoku, gdzie prowadził zajęcia gry i zabawy ruchowe[18]. Przed 1939 pracował także w Szkole Handlowej w Sanoku (później Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Kupieckie Związku Nauczycielstwa Polskiego w Sanoku), prowadząc zajęcia wychowania fizycznego, gimnastyki i śpiewu[19][20][21]. W okresie II RP był członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego[22][23]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1937 został uznany przynależnym do gminy Sanok[5]. Po wybuchu II wojny światowej 1939 podczas okupacji niemieckiej działał w ramach tajnego nauczania w Sanoku od 1 września 1942 do 31 sierpnia 1943, realizując program nauki gimnazjalnej[15][24]. Po nadejściu frontu wschodniego w drugiej połowie 1944 podjął pracę nauczyciela w Sanoku[25]. W 1953 przeszedł na emeryturę[25].

Był aktywnym działaczem społecznym w Sanoku[26]. Na przełomie 1918/1919 był jednym z założycieli Koła „Bieszczady” Polskiego Towarzystwa Łowieckiego w Sanoku[27], działał jako jeden z reaktywujących to gremium w 1946, będąc jednym z założycieli Koła Łowieckiego nr 1, od 1954 pod nazwą „Bieszczady”[28]. 2 marca 1927 zasiadł w komisji rewizyjnej Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego i Miłośników w Sanoku[29]. Organizował sferę sportową w Sanoku, należał do grup artystycznych, występował w programach estradowych[14][30]. Był działaczem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1920, 1921, 1922, 1924, 1939) oraz zaangażował się także w próbę reaktywacji „Sokoła” w 1946[31][32][33][14]. W latach 20. i 30. pełnił funkcje wydziałowego oraz naczelnika wydziału[34], a w 1946 został członkiem zarządu sanockiego „Sokoła”[35]. Był członkiem wspierającym Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, zasiadł w jego Radzie Opiekuńczej oraz prowadził zajęcia z gimnastyki dla młodzieży ze związku[36]. W 1933 został wybrany członkiem zarządu sanockiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża[37]. W 1936 został wyznaczony na opiekuna młodzieży przez zarząd oddziału sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego[38]. W 1936 został członkiem sanockiego komitetu Zjazdu Górskiego zorganizowanego w sierpniu 1936 w Sanoku[39]. Po II wojnie był organizatorem i kierownikiem oddziału powiatowego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Sanoku (jego następcami byli Wacław Machnik, Roman Daszyk)[40]. Od 1953 do 1955 był nauczycielem przedmiotów ogólnokształcących w szkołach mechanicznych w Sanoku[41].

Grobowiec rodziny Moszoro w Sanoku
Ogródek jordanowski w Sanoku (2012)

Został harcerzem. Od 1932 do 1938 był odpowiedzialny za gromady zuchowe w Hufcu ZHP Sanok[42]. W strukturze sanockiego hufca pełnił stanowisko pierwszego namiestnika zuchowego. Opiekował się również drużynami harcerskimi. Sprawował funkcję komendanta reprezentacji sanockiego hufca na Zlot Harcerstwa Polskiego w Spale w terminie od 11 do 25 lipca 1935 zorganizowanego na jubileusz 25-lecia istnienia skautingu polskiego. Po zakończeniu wojny współorganizował ruch harcerski w Sanoku. Jesienią 1945 w stopniu harcerza orlego został mianowany przez Komendę Chorągwi w Rzeszowie na stanowisko hufcowego w Sanoku (wówczas działali tam również Czesław Borczyk, Józef Pohorski, Leszek Kril-Nartowski)[43][44][45]. Funkcję pełnił do 1946. W latach powojennych pracował na stanowisku powiatowego instruktora wychowania fizycznego w Sanoku[46].

W okresie PRL był członkiem komitetu blokowego w Sanoku (za tę działalność wyróżniony dyplomem w 1961 i nagrodą w 1966)[47]. W listopadzie 1956 został zastępcą przewodniczącego obwodowej komisji wyborczej nr 5 w Sanoku[48]. Dzięki staraniom Franciszka Moszoro został utworzony ogródek jordanowski w sanockiej dzielnicy Śródmieście[49]. Działał w sanockim oddziale Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej[50]. Otrzymał stopień wojskowy plutonowego[1].

W Sanoku zamieszkiwał przy ulicy Fryderyka Szopena pod numerem 20[51][52],a do końca życia pod numerem 32[6] (według stanu z 1931 był także właścicielem domu przy ul. Szkolnej 6[53]). 10 czerwca 1922 w Sanoku poślubił Janinę Annę Stelczyk (ur. 1898[3], zm. 1936[54]). Później jego żoną została Maria z domu Lorber (1909–1975), która także była nauczycielką, sprawowała stanowisko dyrektora Technikum Ekonomicznego w Sanoku[55][56][57][6][58]. Mieli córkę Barbarę. Franciszek Moszoro zmarł 23 maja 1977 w Sanoku[59][1]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku (sektor 9 dzielnica 1-29-3)[60].

Po latach były uczeń sanockiego gimnazjum ks. Zdzisław Peszkowski przychylnie wyraził się o Franciszku Moszoro jako pedagogu i harcerzu[7].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

  • Srebrny Krzyż Zasługi (11 listopada 1936, „za zasługi na polu pracy pedagogicznej, oświatowej i społecznej”)[61]
  • Odznaka „Zasłużony dla Województwa Rzeszowskiego” (27 lipca 1974)[1]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f Deklaracje ↓, s. 100.
  2. ↑ a b c d CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 421.
  3. ↑ a b c Księga małżeństw (1912–1924). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 132 (poz. 43).
  4. ↑ a b c d e Seweryn Lehnert: Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Lwów: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1924, s. 6.
  5. ↑ a b c Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 337 (poz. 328).
  6. ↑ a b c d Księga Zmarłych 1975–1995 Sanok. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 17 (poz. 52).
  7. ↑ a b Zdzisław Peszkowski: Z grodu nad krętym Sanem w szeroki świat. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 14. ISBN 83-919305-3-X.
  8. ↑ Ludwik Korwin: Ormiańskie rody szlacheckie. Kraków: Gebethner i Wolff, 1934, s. 130–131.
  9. ↑ a b Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r.. Sanok. s. 174 (poz. 2593).
  10. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 453 (poz. 48).
  11. ↑ Seweryna Moszorowa. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2019-11-07].
  12. ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 64.
  13. ↑ Wojciech Sołtys: Dwuletnia Szkoła Handlowa – Gimnazjum Kupieckie (1925–1939). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 16–17. ISBN 83-903469-0-7.
  14. ↑ a b c Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 431.
  15. ↑ a b c d e Deklaracje ↓, s. 101.
  16. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Szkolnictwo podstawowe i średnie. Nauczycielski ruch związkowy, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, [w:] Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 568.
  17. ↑ Lista gości od 29 lipca do 1/2 sierpnia 1938. „Truskawiec-Zdrój”, s. 3, nr 10 z 4 sierpnia 1938. 
  18. ↑ XLIII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1929/30. Sanok: 1930, s. 10, 12, 14.
  19. ↑ Wojciech Sołtys: Dwuletnia Szkoła Handlowa – Gimnazjum Kupieckie (1925–1939). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925–1995. Sanok: 1995, s. 22–23, 25, 42. ISBN 83-903469-0-7.
  20. ↑ Grono pedagogiczne w okresie 1925–1939. W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 310. ISBN 83-903469-0-7.
  21. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Szkolnictwo podstawowe i średnie. Nauczycielski ruch związkowy, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, [w:] Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 573.
  22. ↑ Edward Zając, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939. Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Szkolnictwo podstawowe i średnie. Nauczycielski ruch związkowy. Związek Nauczycielstwa Polskiego [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 580.
  23. ↑ Wojciech Sołtys: Dwuletnia Szkoła Handlowa – Gimnazjum Kupieckie (1925–1939). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925–1995. Sanok: 1995, s. 16. ISBN 83-903469-0-7.
  24. ↑ Wojciech Sołtys. Tajna oświata w powiecie sanockim jako forma walki z okupantem hitlerowskim. „Rocznik Sanocki”. Tom IV, s. 119, 1979. 
  25. ↑ a b Deklaracje ↓, s. 102.
  26. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 609.
  27. ↑ Józef Ząbkiewicz. Na łów, na łów towarzyszu mój. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 34, s. 5, 1-10 grudnia 1984. 
  28. ↑ Z. B.. Łączą piękne z pożytecznym. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 16, s. 7, 15 sierpnia - 15 września 1977. 
  29. ↑ Wiadomości bieżące. Doroczne Walne Zebranie Tow. Pszczelniczo-Ogrodnicz. i Miłośników. „Gospodarz”. Nr 4, s. 2–3, 15 marca 1927. 
  30. ↑ Zbigniew Gruber. Działalność kulturalna Sanockiego Zakładu Górnictwa Nafty i Gazu. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 4: Nafta, s. 53, 2004. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  31. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 151, 154, 156, 159. ISBN 978-83-939031-1-5.
  32. ↑ Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2016-02-16].
  33. ↑ Historia 1889 – 1918 – 1945 – 1999. sokolsanok.pl, 31 maja 2009. [dostęp 2016-02-16].
  34. ↑ Sprawozdanie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1932. 1933: Sanok, s. 10.
  35. ↑ Zarząd. sokolsanok.pl. [dostęp 2016-02-17].
  36. ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923–1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 18, 21, 34.
  37. ↑ Starostwo powiatowe w Sanoku. Stowarzyszenia i związki 1930–1939 (zespół 23, sygn. 17, nr mikr. 160760). Archiwum Państwowe w Przemyślu, s. 356.
  38. ↑ Jerzy Kapłon: Zarys historii Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sanoku. cotg.pttk.pl. [dostęp 2005-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-05)].
  39. ↑ Program Zjazdu Górskiego w Sanoku 1936 r. 14–17 sierpnia. Warszawa: 1936, s. 9.
  40. ↑ Janusz Talaga. 80 służby dzieciom. „Nowe Podkarpacie”. Nr 29, s. 7, 23 lipca 2000. 
  41. ↑ Grono pedagogiczne. W: Stanisław Dydek: Zespół Szkół Mechanicznych w Sanoku 1946–1996. Brzozów: Oficyna Wydawniczo-Reklamowa „Edytor” w Brzozowie, 1997, s. 217. ISBN 83-87450-00-6.
  42. ↑ Zarys dziejów ruchu zuchowego w Powiecie Sanockim. zhpsanok.pl, 2014-11-28. [dostęp 2016-02-17].
  43. ↑ Andrzej Brygidyn, W latach powojennych. Życie polityczne. Kształtowanie się lokalnych struktur polityczno-administracyjnych, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 767.
  44. ↑ ózef Pohorski. Z dziejów harcerstwa sanockiego gimnazjum i liceum. „Rocznik Sanocki”. Tom VI, s. 230–231, 1988. 
  45. ↑ Alicja Wolwowicz: Zarys dziejów sanockiego harcerstwa. W: 95 lat sanockiego harcerstwa 1911–2006. Sanok: 2006, s. 15.
  46. ↑ Krystyna Chowaniec, W latach powojennych, Oświata i szkolnictwo, Trudne lata powojenne, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 858.
  47. ↑ Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950–1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 151, 182, 205, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  48. ↑ Władysław Stachowicz. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950–1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 156, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  49. ↑ Ryszard Błażewicz. Ogródek, który straszy.... „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 22, s. 7, 20-31 sierpnia 1978. [dostęp 2015-09-17]. 
  50. ↑ K. Mogilany. Z historii Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej. 40 lat w służbie człowieka. Mikołaj Szwan. „Tygodnik Sanocki”. Nr 29, s. 8, 17 lipca 1998. 
  51. ↑ Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 79.
  52. ↑ Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 136.
  53. ↑ Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 131.
  54. ↑ Janina Anna Moszoro. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-05-29].
  55. ↑ Alicja Wolwowicz: Dzieje szkoły w zarysie (1945–1995). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925–1995. Sanok: 1995, s. 68. ISBN 83-903469-0-7.
  56. ↑ Marek Boczar: Sylwetki nauczycieli z długoletnim stażem. W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925–1995. Sanok: 1995, s. 273–274. ISBN 83-903469-0-7.
  57. ↑ Franciszek Moszoro. geni.com. [dostęp 2016-02-17].
  58. ↑ Maria Moszoro. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-05-29].
  59. ↑ Indeks do ksiąg zmarłych od roku 1914. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. M 1977, (str. 52).
  60. ↑ Cmentarz w Sanoku - Cmentarze Polskie Sp. z o.o. [online], cmentarzsanok.zetohosting.pl [dostęp 2021-02-25].
  61. ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 470.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Oddział w Sanoku. Deklaracje i karty ewidencyjne członków zwyczajnych M Mila-Myrdał 1963-1989, AP Rzeszów – O/Sanok (zespół 659, sygn. 80). s. 1-203.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszek_Moszoro&oldid=71914534”