Franciszek Wokroj
| Data i miejsce urodzenia |
12 października 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 kwietnia 1991 |
| Zawód, zajęcie |
antropolog, archeolog |
Franciszek Wokroj (ur. 12 października 1906 we Lwowie, zm. 29 kwietnia 1991 w Warszawie) – antropolog, archeolog, specjalizujący się w biometrii[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Studiował na Uniwersytecie Lwowskim im. Jana Kazimierza na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym (1930–1936)[2]. Był ostatnim antropologiem wykształconym przez Jana Czekanowskiego we Lwowie oraz kontynuatorem jego antropologicznej szkoły[3]. Za rozprawę pt. Badania antropologiczne na terytorium nordycznym Polski uzyskał tytuł magistra w 1937 r. Doktoryzował się w 1947 r. na podstawie rozprawy pt. Badania nad zróżnicowaniem społecznym, zawodowym i antropologicznym młodzieży wyższych szkół akademickich we Lwowie w roku akademickim 1937/1938 (promotor Jan Czekanowski)[2]. W 1954 r. ukazała się jego praca habilitacyjna pt. Koloniści niemieccy w Polsce – charakterystyka demograficzno-antropologiczna ludności kolonii Podkarpacia; nie habilitował się jednak, ponieważ w maju 1956 r. został docentem[3].
Franciszek Wokroj po studiach pracował jako asystent w Zakładzie Etnologii i Antropologii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie pod kierownictwem Jana Czekanowskiego, w Zakładzie Antropologii Państwowego Uniwersytetu im. Iwana Franko (1940–1941) oraz w Zakładzie Antropologii Uniwersytetu Poznańskiego (od 1945 r.)[3]. Był rysownikiem w Zakładzie Geologii Uniwersytetu Lwowskiego[3], kierownikiem Zakładu Antropologii Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu (1956-1962) oraz Katedry Antropologii Uniwersytetu Poznańskiego[3]. Tytuł profesora nadzwyczajnego nadała mu Rada Państwa w 1962 r.[3] Po śmierci Ireneusza Michalskiego został kuratorem Zakładu Antropologii w Łodzi[3].
W 1980 r. został honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego[4].
Zainteresowania badawcze[edytuj | edytuj kod]
Jego dorobek naukowy liczy około 75 prac o tematyce antropologiczno-społecznej, demograficznej, ontogenetycznej i kraniologicznej[3]. Franciszek Wokroj swoją antropologiczną pracę wiązał z wieloma dyscyplinami humanistycznymi, takimi jak socjologia, archeologia, etnologia, demografia i medycyna. Był prekursorem badań paleostomatologicznych, konsekwentnie propagował klasyczną typologię swojego nauczyciela Jana Czekanowskiego, szczególnie metodę diagraficzną[3]. Od 1953 r. co roku prowadził badania antropometryczne wśród studentów UAM w Poznaniu, a w latach późniejszych badania wśród licealistów z 13 miejscowości Wielkopolski i kilkunastu miejscowości Pomorza i Kujaw[3].
Przed II wojną światową brał udział w wykopaliskach prowadzonych przez czołowego archeologa tych czasów – Leona Kozłowskiego. W latach późniejszych osobiście kierował akademickimi badaniami terenowymi, prowadził również badania wśród kolonistów niemieckich na Podkarpaciu[3].
Współpracując z Józefem Kostrzewskim i Zdzisławem Rajewskim, wziął udział w wykopaliskach w Kruszwicy, Gnieźnie i Biskupinie, ponadto w badaniach wykopaliskowych średniowiecznych cmentarzy na Wolinie. Dzięki wynikom jego badań możliwa była rekonstrukcja ówczesnego stanu biologicznego Polski oraz ukazanie problemu etnogenezy[3].
Pełnione funkcje[edytuj | edytuj kod]
- delegat Ministra Oświaty w Warszawie do spraw repatriacji na miasto Lwów (od 1946)[5]
- sekretarz redakcji Przeglądu Antropologicznego (1950–1954)[3]
- zastępca redaktora naczelnego Przeglądu Antropologicznego[3]
- członek Komitetu Antropologicznego Polskiej Akademii Nauk (od 1956)[3]
- prodziekan Wydziału Biologii i Nauki o Ziemi UMK w Toruniu (1955–1957)[3]
- prezes PTL (od 1980–1982)[6]
- członek Związku Patriotów Polskich (ZPP)[5].
Działalność dla Związku Patriotów Polskich[edytuj | edytuj kod]
W październiku 1946 r. Franciszek Wokroj wziął udział w jednym z ostatnich działań „walki o dobra kultury”; podczas tej misji wywoził książki naukowe i dzieła sztuki[7] z Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej do Polski. W trakcie jej trwania zmagał się z brakiem funduszy niezbędnych do ich przetransportowania (potrzeba było 180 rubli). Ostatecznie zwrócił się za pośrednictwem ZG ZPP do Ambasady Rzeczpospolitej w Moskwie o niezwłoczne przesłanie niezbędnej kwoty na przewiezienie polskich dóbr kultury. 20 wagonów wypełnionych zbiorami Uniwersytetu Lwowskiego zostało dostarczonych do Polski 26 października 1946 r.[5]
Odznaczenia i medale[3][edytuj | edytuj kod]
Za swą działalność został wyróżniony:
- Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego
- Medalem Edukacji Narodowej
- Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
Uczniowie[3][edytuj | edytuj kod]
Franciszek Wokroj wykształcił około 50 magistrów antropologii i 11 doktorów – A. Malinowskiego (1967), A. Wiercińskiego (1969), B. Wypycha (1969), J. Piontka (1970), J. Budzyńską-Wentę (1970), C. Grzeszyka (1970), W. Berdychowskiego (1971), R. Łubę (1972), Cz. Białka, J. Byczyńskiego (1975), M. Polańskiego (1975).
Publikacje[8][edytuj | edytuj kod]
1980 Ludność Cedyni wczesnośredniowiecznej w świetle antropologii. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. 1962 Badania antropologiczne na Pomorzu Zachodnim. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
1961 Práce Spojené polsko-arabské antropologické expedice v Egiptĕ v roce 1956: (předneseno na členské schůzi Anthropologické společnosti v Brně dne 20. kvĕ tna 1959). Brno: wydawnictwo nieznane.
1961 Szkielety średniowieczne ze Szczecinka: (domniemane szczątki kostne książąt pomorskich z b. klasztoru OO. Augustianów zwanego Marientron). Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
1954 Neolityczne ludzkie szczątki z Biskupina /Čelovečeskie ostanki neolitičeskogo veka iz Biskupina /Ossements humains néolitique trouvés à Biskupin près de Poznań (Pologne). Poznań: wydawnictwo nieznane.
1953 Wczesnośredniowieczne czaszki polskie z Ostrowa Lednickiego: Crania polonica. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
1949 Szczątki ludzkie sprzed około 2500 lat znalezione w Biskupinie w 1945 roku. Poznań: wydawnictwo nieznane.
1948 Antropologiczne zróżnicowanie młodzieży szkół akademickich m. Lwowa w roku akad. 1937/38. Poznań: wydawnictwo nieznane.
1948 Zróżnicowanie antropologiczne wychowanków Korpusu Kadetów nr 1 we Lwowie w roku 1938. Kraków: wydawnictwo nieznane.
1947 Badania antropo-socjologiczne młodzieży szkół akademickich we Lwowie w roku akademickim 1937/38: zróżnicowanie społeczno-zawodowe. Poznań: wydawnictwo nieznane.
1938 Kozacy kubańscy pod względem antropologicznym. Poznań: wydawnictwo nieznane.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prof. dr hab. Franciszek Wokroj, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2023-02-24].[martwy link]
- ↑ a b Krupiński, T. (1988). Informacja o osobach pracujących w zawodzie antropologa w Polsce. Przegląd antropologiczny, 54, 227.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Malinowski, A. (1993). Profesor Franciszek Wokroj (1906-1991). Przegląd Antropologiczny, 56, 3–4.
- ↑ Kalendarium Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Oddział w Poznaniu | Polskie Towarzystwo Ludoznawcze. Oddział w Poznaniu. [online] [dostęp 2023-02-24] (pol.).
- ↑ a b c Nowak, R. (2021). Związek Patriotów Polskich w zachodnich obwodach ukraińskiej SRS (1944–1946). Łódź: Instytut Pamięci Narodowej.
- ↑ Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
- ↑ Jagielska, M. (1999). Materiały Związku Patriotów Polskich okręgu lwowskiego w zbiorach rękopiśmiennych Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu: część pierwsza. Akcja repatriacyjna polskich dóbr kultury z Ukrainy w latach 1945–1946. Biblioteka, 3 (12), 5–19.
- ↑ kw: „Wokroj, Franciszek” – Search Results [online], www.worldcat.org [dostęp 2023-02-24].