Jan Czekanowski

Jan Czekanowski
Data i miejsce urodzenia	6 października 1882 Głuchów, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	20 lipca 1965 Szczecin, Polska
Miejsce spoczynku	Cmentarz Powązkowski
Zawód	antropolog, etnograf, statystyk i językoznawca
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	profesor

Pomnik Jana Czekanowskiego na pl. Andersa w Szczecinie

Grób Jana Czekanowskiego na Powązkach

Jan Czekanowski (ur. 6 października 1882 w Głuchowie, zm. 20 lipca 1965 w Szczecinie) – polski antropolog, etnograf, statystyk, podróżnik i językoznawca, wiceprezes Okręgu Lwowskiego Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich w 1939 roku.

Życiorys

Uczęszczał do Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie, a następnie przeniósł się do Libawy. W 1901 ukończył tam szkołę średnią. W 1902 zapisał się na uniwersytet w Zurychu. Studiował antropologię, anatomię, etnografię i matematykę. Był uczniem Rudolfa Martina, słynnego szwajcarskiego antropologa i autora klasycznego podręcznika Lehrbuch der Anthropologie, którego standardy do dziś są stosowane w antropologii.

Studia ukończył w 1906, w 1907 obronił doktorat. Podjął pracę w Królewskim Muzeum Ludoznawczym w Berlinie. Wziął udział w słynnej dwuletniej wyprawie antropologicznej do środkowej Afryki (1906-1907). Prowadził badania międzyrzecza rzek Kongo – Nil, uczestnicząc w ekspedycji księcia Adolfa Meklemburskiego. Po powrocie usystematyzował zebrane materiały antropologiczne i etnograficzne, które zostały wydane w pięciu tomach.

W 1910 r. przeniósł się do Muzeum Antropologii i Etnografii w Petersburgu.

W 1913 został kierownikiem Zakładu Antropologicznego na Uniwersytecie we Lwowie, gdzie stworzył lwowską szkołę antropologiczną. Od 1916 roku był członkiem Ligi Narodowej. Był ekspertem delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku zajmującym się zagadnieniami geograficznymi i etnograficznymi. W latach 1934-1936 był rektorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Wprowadził nowatorską zasadę statystyki matematycznej. Mieszkał i pracował we Lwowie w latach 1913-1945. Po agresji ZSRR na Polskę, okupacji Lwowa przez Armię Czerwoną i aneksji miasta przez ZSRR w latach 1939-41 kontynuował pracę na Uniwersytecie.

Po II wojnie światowej osiadł w Poznaniu, gdzie kierował Katedrą Antropologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Przeprowadził badania dynamiki rozwoju ludności w okresie 1937-1946 i strat ludnościowych Polski. Był zwolennikiem kierunku statystycznego w badaniach antropologicznych.

Jego córka Anna Czekanowska-Kuklińska, profesor muzykologii, rozwinęła metodę statystyki matematycznej w dziedzinie badań porównawczych nad melodiami ludowymi.

Jan Czekanowski piastował liczne funkcje naukowe i społeczne m.in. był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Statystycznego, zaangażowany w prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce. W latach 1923-1924 był prezesem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika. 1959 Uniwersytet Wrocławski, a 2 kwietnia 1962 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przyznały mu tytuł doktora honoris causa.

Jan Czekanowski na podstawie własnych badań uważał, że państwo polskie zawdzięczało swą genezę Gotom.

Napisał wiele książek, m.in.:

• Forschungen in Nil-Kongo-Zwischengebiet, Leipzig 1917, t. 1-5.
• Zarys antropologii Polski, Lwow 1930.
• Wstęp do historii Słowian, Poznań 1957.
• W głąb lasów Aruwimi, Wrocław 1958.
• Carnets de Route en Afrique Centrale (Dziennik wyprawy do Afryki Środkowej). (nie wydana)

Pochowany na warszawskich Powązkach w Alei Zasłużonych.

Zobacz też

• Pomnik Jana Czekanowskiego w Szczecinie

Bibliografia

• Jan Czekanowski: Antropologia polska w międzywojennym dwudziestoleciu 1919-1939, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1949
• Michał Musielak, Sterylizacja ludzi ze względów eugenicznych w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i w Polsce (1899-1945: wybrane problemy), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008.