Jan Czekanowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Jan Czekanowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia 6 października 1882
Głuchów, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci 20 lipca 1965
Szczecin, Polska
Miejsce spoczynku Cmentarz Powązkowski
Zawód antropolog, etnograf, statystyk i językoznawca
Narodowość polska
Tytuł naukowy profesor
Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego Order Gryfa (Meklemburgia) Kawaler Orderu Korony (Belgia) Komandor Orderu Świętego Sawy Order Zasługi Cywilnej (Bułgaria)
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Pomnik Jana Czekanowskiego na pl. Andersa w Szczecinie
Grób Jana Czekanowskiego na Powązkach

Jan Czekanowski (ur. 6 października 1882 w Głuchowie, zm. 20 lipca 1965 w Szczecinie) – polski antropolog, etnograf, statystyk, podróżnik i językoznawca.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Uczęszczał do Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie, a następnie przeniósł się do Libawy. W 1901 ukończył tam szkołę średnią. W 1902 zapisał się na uniwersytet w Zurychu. Studiował antropologię, anatomię, etnografię i matematykę. Był uczniem Rudolfa Martina, słynnego szwajcarskiego antropologa i autora klasycznego podręcznika Lehrbuch der Anthropologie, którego standardy do dziś są stosowane w antropologii.

Studia ukończył w 1906, w 1907 obronił doktorat. Podjął pracę asystenta w Królewskim Muzeum Ludoznawczym w Berlinie w dziale Afryki i Oceanii. Wziął udział w słynnej dwuletniej wyprawie antropologicznej do środkowej Afryki (1906-1907). Ekspedycja nosiła nazwę Deutsche Zentral-Afrika Expedition. Oprócz J. Czekanowskiego w wyprawie wzięli udział: botanik - dr Johann Mildbread z Muzeum Botanicznego w Dahlem, zoolog - dr Hans Schubotz z Uniwersytetu Berlińskiego, geolog - dr Egon Fryderyk Kirschestein z Instytutu Geologiczno-Paleontologicznego w Berlinie[1].

Prowadził badania międzyrzecza rzek Kongo – Nil, uczestnicząc w ekspedycji księcia Adolfa Meklemburskiego. Po powrocie usystematyzował zebrane materiały antropologiczne i etnograficzne, które zostały wydane w pięciu tomach. W 1910 r. przeniósł się do Muzeum Antropologii i Etnografii w Petersburgu. W 1913 został kierownikiem Zakładu Antropologicznego na Uniwersytecie we Lwowie, gdzie stworzył lwowską szkołę antropologiczną. Od 1916 roku był członkiem Ligi Narodowej[2]. Był ekspertem delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku zajmującym się zagadnieniami geograficznymi i etnograficznymi[3]. W latach 1934-1936 był rektorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie[4]. Wprowadził nowatorską zasadę statystyki matematycznej.

Mieszkał i pracował we Lwowie w latach 1913-1945. Po agresji ZSRR na Polskę, okupacji Lwowa przez Armię Czerwoną i aneksji miasta przez ZSRR w latach 1939-41 kontynuował pracę na Uniwersytecie. Po II wojnie światowej osiadł w Poznaniu, gdzie kierował Katedrą Antropologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Przeprowadził badania dynamiki rozwoju ludności w okresie 1937-1946 i strat ludnościowych Polski. Był zwolennikiem kierunku statystycznego w badaniach antropologicznych. Na podstawie własnych badań uważał, że państwo polskie zawdzięczało swą genezę Gotom[5][6][7].

Piastował liczne funkcje naukowe i społeczne m.in. był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Statystycznego, wiceprezesem Okręgu Lwowskiego Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich w 1939 roku[8]. Był zaangażowany w prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce. W latach 1923-1924 był prezesem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika. W 1959 Uniwersytet Wrocławski, a 2 kwietnia 1962 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przyznały mu tytuł doktora honoris causa.

Pochowany na warszawskich Powązkach w Alei Zasłużonych.

Jego córka Anna Czekanowska-Kuklińska, profesor muzykologii, rozwinęła metodę statystyki matematycznej w dziedzinie badań porównawczych nad melodiami ludowymi.

Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Forschungen in Nil-Kongo-Zwischengebiet, Leipzig 1917, t. 1-5.
  • Zarys antropologii Polski, Lwow 1930.
  • Wstęp do historii Słowian, Poznań 1957.
  • W głąb lasów Aruwimi, Wrocław 1958.
  • Carnets de Route en Afrique Centrale (Dziennik wyprawy do Afryki Środkowej). (nie wydana)

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wyprawa afrykańska Jana Czekanowskiego (1907-1909) [w:] Tadeusz Dzierżykray-Rogalski, Polska antropologia w Afryce, 1981, s. 13-14.
  2. ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 572.
  3. ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 25.
  4. ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 25. ISBN 978-83-7188-964-6.
  5. ↑ Zdzisław Skrok. Czy wikingowie stworzyli Polskę? str. 128
  6. ↑ Jan Czekanowski. Goci a Lechici i dowody antropologiczne. 1934
  7. ↑ Słownik starożytności słowiańskich. Wyd. Komitet redakcyjny z ramienia Federacji Towarzystw Historycznych Europy Wschodniej 1934, str. 19
  8. ↑ Rocznik Ziem Wschodnich 1939, s. 212.
  9. ↑ a b c d e f Ksiega jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Lublin, 1969, s. 228
  10. ↑ a b c d Kronika Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań: 1967, s. 678.
  11. ↑ a b c d e f Skład Uniwersytetu w roku akademickim 1935/36. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, 1935.
  12. ↑ Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: 1938, s. 122.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

p • d • e
Rektorzy Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (1919-1939)
Antoni Jurasz (1918–1919) • Alfred Halban (1919–1920) • Emanuel Machek (1920–1921) • Jan Kasprowicz (1921–1922) • Stanisław Narajewski (1922–1923) • Juliusz Makarewicz (1923–1924) • Włodzimierz Sieradzki (1924–1925) • Edward Porębowicz (1925–1926) • Józef Siemiradzki (1926–1927) • Adam Gerstmann (1927–1928) • Leon Piniński (1928–1929) • Hilary Schramm (1929–1930) • Stanisław Witkowski (1930–1931) • Seweryn Krzemieniewski (1931–1932) • Adam Gerstmann (1932–1933) • Marceli Chlamtacz (1933) • Henryk Halban (1933) • Kamil Stefko (1933–1934, komisarz) • Jan Czekanowski (1934–1936) • Stanisław Kulczyński (1936–1938) • Edmund Bulanda (1938–1939) • Roman Longchamps de Bérier (1939)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Czekanowski&oldid=54008776”