Frankistowskie obozy koncentracyjne

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szkic obozu koncentracyjnego w Miranda de Ebro
Pomnik poświęcony pamięci ofiar frankistowskich obozów koncentracyjnych
Heinrich Himmler, Karl Wolff i Joachim Peiper w czasie spotkania z Francisco Franco w roku 1940
Hiszpańscy więźniowie witają amerykańską 11 Dywizję Pancerną wyzwalającą obóz koncentracyjny Mauthausen, w tle baner w języku hiszpańskim „Hiszpanie antyfaszyści witają wyzwolicieli”. Zdjęcie zostało wykonane w dniu 6 maja 1945

Frankistowskie obozy koncentracyjne (hiszp. Campos de concentración franquistas) – obozy koncentracyjne działające w Hiszpanii w czasie wojny domowej i po niej (pomiędzy 1936 a 1947). Obozy były częścią „białego terroru”.

Powstanie obozów, charakter[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy obóz koncentracyjny powstał w 1936 w zamku El Hecho w Ceucie[1], ostatni znajdujący się w Miranda del Ebro został zlikwidowany dopiero w roku 1947[2]. Frankistowskie obozy koncentracyjne, zarówno stałe, jak i tymczasowe, prowadzone były przez Urząd Zmilitaryzowanych Kolonii Karnych (hiszp. Servicio de Colonias Penitenciarias Militarizadas). Przetrzymywano w nich bez wyroku sądowego republikanów, opozycjonistów politycznych, jak też homoseksualistów, a także pospolitych przestępców. Od 1940 obozy koncentracyjne podlegały generałowi Camili Alonso Vedze. Obozy zostały utworzone z myślą o jeńcach republikańskich, ci republikanie którzy nie podporządkowali się reżimowi byli mordowani na miejscu[3]. Dzieci więźniów politycznych były często trwale odbierane rodzicom, współcześnie mówi się o 30 tys. przypadków uprowadzeń[4]. W przypadku ucieczek więźniów republikańskich, wyrok wykonywano na członkach rodziny uciekiniera[5]. Zmuszani do pracy więźniowie[6] budowali: Valle de los Caídos[7] i Canal del Bajo Guadalquivir.

Udział Niemców[edytuj | edytuj kod]

Już powstały w 1937 obóz w Miranda de Ebro, został oparty na modelu zastosowanym w III Rzeszy. Obóz był wprowadzony przy wsparciu SS i Gestapo, a jego naczelnikiem został gestapowiec Paul Winzer[8]. Po porozumieniu, które zawarli Severiano Martínez Anido i Heinrich Himmler w dniu 31 lipca 1938, obydwie strony zobowiązały się do ekstradycji „przestępców politycznych” oraz zwiększono zakres współpracy między reżimem frankistowskim a tajnymi służbami Hitlera – porozumienie w praktyce doprowadziło do zwiększenia liczby funkcjonariuszy Sicherheitsdienst na terenie Hiszpanii[9][10]. W 1940, Heinrich Himmler i Karl Wolff złożyli wizytę w Hiszpanii. Wizyta miała dwa główne cele: przejęcie jeńców niemieckich i współpracę przy eliminacji potencjalnych alianckich szpiegów w kraju. Oprócz tego Himmler odwiedził obóz koncentracyjny w Miranda de Ebro.

Hiszpanie a niemieckie obozy koncentracyjne[edytuj | edytuj kod]

Po zajęciu Francji przez nazistowskie Niemcy, stojący na czele dyktatury Francisco Franco zachęcał hitlerowców do umieszczania przebywających w kraju republikanów w obozach koncentracyjnych. Niemcy w odpowiedzi na apel generała Franco wysłali ich do obozów koncentracyjnych w Dachau, Buchenwaldzie, Bergen-Belsen, Sachsenhausen, Auschwitz-Birkenau, Flossenbürgu i Mauthausen-Gusen. Z łącznej sumy 7 000 lub 10 000 republikanów przebywających w nazistowskich obozach koncentracyjnych, przeżyło około 2 000. Nieliczni, którzy przeżyli niewolę nazistowską, nigdy już nie mogli powrócić do Hiszpanii[11].

Postawa wobec Żydów[edytuj | edytuj kod]

W 1941, Państwo Hiszpańskie przygotowało listę wszystkich 6 000 Żydów znajdujących się na jego terytorium i przekazało ją szefowi SS i Gestapo Heinrichowi Himmlerowi[12][13], jednak nie wydało ich Niemcom i umożliwiło im przeżycie[13]. Generał Franco w 1944 osobiście interweniował w Berlinie w sprawie około 400 Sefardyjczyków uwięzionych w obozie koncentracyjnym w Bergen-Belsen, co uratowało im życie. Wynikało to z faktu nadania w 1924 wszystkim europejskim Sefardyjczykom obywatelstwa hiszpańskiego. Po jego śmierci w nowojorskiej synagodze odprawiono modły za jego duszę. Ambasador Izraela w Madrycie Szelomo Ben Ammi powiedział w 1991: „Hiszpania uratowała więcej Żydów niż wszystkie kraje demokratyczne razem wzięte”[14]. Co prawda po kapitulacji III Rzeszy w 1945 rząd hiszpański zniszczył wiele dokumentów potwierdzających jego współpracę z nazistami, to znalezione w 2010 dokumenty potwierdzają, że frankiści współpracowali z Himmlerem przy próbie ustalenia miejsc pobytu Żydów nawróconych na chrześcijaństwo, a przedstawiciele władz lokalnych mieli zlokalizować Żydów sefardyjskich którzy mogli powrócić do Hiszpanii[12].

Polacy w obozach koncentracyjnych[edytuj | edytuj kod]

W obozie Miranda de Ebro internowano wielu uchodźców polskich, którzy nielegalnie przekraczali granicę francusko-hiszpańską po upadku Francji i przez cały okres 1940–1944. Ich liczba szacowana jest na 1200–2000 osób[15]. W Miranda de Ebro więziony był m.in. Antoni Kępiński, który dostał się do niewoli wraz z grupą Polaków, która po klęsce Francji przekroczyła Pireneje[16]. Większość z polskich więźniów obozów koncentracyjnych trafiło do obozu w Miranda de Ebro[17]. Franco zwalniał ich jednak stopniowo i nie wydawał Niemcom, mimo nacisków dyplomacji berlińskiej. Władze hiszpańskie pozwalały także na działalność Polskiego Czerwonego Krzyża i organizacji związanych z rządem polskim w Londynie[18].

Liczba jeńców[edytuj | edytuj kod]

Według Javiera Rodrigi (2006) pomiędzy 1936 a 1942 przez frankistowskie obozy koncentracyjne przewinęło się około pół miliona ludzi. Według Stanleya G. Payne’a po zwycięstwie Franco w więzieniach i obozach pracy znalazło się 270 000 republikanów, z których zwolniono 220 000 w ciągu pięciu lat[19]. Wykopaliska i identyfikację ofiar rozpoczęto w obozie Burgos, gdzie znaleziono w sumie 30 000 zwłok w masowych grobach[20]. Po roku 1938 wielu internowanych kombatantów Brygad Międzynarodowych zostało, przy wsparciu hitlerowców, poddanych eksperymentom pseudomedycznym przeprowadzonym w celu zbadania rzekomych deformacji fizycznych i psychicznych[21]. Ci republikanie którzy zostali uznani przez reżim za winnych najgorszych okrucieństw rewolucyjnych nie objęła amnestia, ścigano ich do roku 1959[22].

Niektóre z obozów koncentracyjnych[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Beevor, Antony. The Battle for Spain. The Spanish Civil War, 1936–1939. Penguin Books. 2006. London. str. 64.
  2. ↑ Preston, Paul. The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge. Harper Perennial. 2006. London. str. 309.
  3. ↑ Preston, Paul. The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge. Harper Perennial. 2006. str. 308.
  4. ↑ Angela Cenarro: Zaragoza. In: Carme Molinero, Margarida Sala, Jaume Sobrequés (Hrsg.): Una inmensa prisión. Los campos de concentración y las prisiones durante la guerra civil y el franquismo. Crítica, Barcelona 2003.
  5. ↑ Sender Barayón, Ramon. A death in Zamora. Calm unity press. 2003. str. 232.
  6. ↑ Graham, Helen. The Spanish Civil War. A very short introduction. Oxford University Press. 2005. s. 131.
  7. ↑ Preston, Paul. The Spanish Civil War. Reaction, revolution & revenge. Harper Perennial. 2006. London. s. 313.
  8. ↑ Martin Schumacher (Hrsg.): M.d.R. Die Reichstagsabgeordneten der Weimarer Republik in der Zeit des Nationalsozialismus. Politische Verfolgung, Emigration und Ausbürgerung 1933−1945. Droste-Verlag, Düsseldorf 1991, ISBN 3-7700-5162-9, str. 109.
  9. ↑ Birgit Aschmann: Treue Freunde, str. 410.
  10. ↑ Fremde Freiheit w internetowym wydaniu „Zeit”
  11. ↑ Beevor, Antony. The Battle for Spain; The Spanish Civil War 1936–1939. Penguin Books. 2006. London. str. 419.
  12. ↑ a b WWII document reveals: General Franco handed Nazis list of Spanish Jews
  13. ↑ a b Franco drew up list of 6,000 Jews in Spain for Hitler
  14. ↑ A. Bachoud “Franco” s. 215-216; R. Casas de la Vega “Franco, żołnierz” s. 311, 358-359; P. Skibiński “Państwo generała Franco” s. 96; tenże “Dyktator Demokracji” s. 87-89.
  15. ↑ Różnice szacunków wynikają z posługiwania się fałszywymi obcymi paszportami.
  16. ↑ Od 1 października 1940 do 20 marca 1943. [dostęp 2012-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 lipca 2012)].
  17. ↑ Arkadiusz Morawiec, Campo de Concentración de Miranda de Ebro. Niedostrzeżony rozdział polskiej literatury obozowej, w: W kręgu twórczości pisarzy emigracyjnych. Kontynuacje, pod red. Zbigniewa Andresa, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2011, s. 308-347.
  18. ↑ Chodakiewicz, op. cit., s. 155.
  19. ↑ Marek Chodakiewicz: Zagrabiona pamięć. Wojna w Hiszpanii (1936–1939). Warszawa: Fronda, 2010, s. 84. ISBN 978-83-62268-08-5.
  20. ↑ Rodrigo, J. (2006). Internamiento y trabajo forzoso: los campos de concentración de Franco. Hispania Nova, Revista de historia contemporánea, vol. 6, Separata
  21. ↑ Javier Bandrés, Rafael Llavona: La psicología en los campos de concentración de Franco. In: Psicothema ISSN 0214-9915, Vol. 8, Nº. 1, 1996 , str. 1-11.
  22. ↑ Chodakiewicz, op. cit., s. 84-85.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Gutiérrez Casalá, J.L. (2003). Colonias penitenciarias militarizadas de Montijo : represión franquista en el partido judicial de Mérida. Editora Regional de Extremadura, Mérida.
  • Molinero, C., Sala, M., and Sobrequés i Callicó, J. (2003). Una inmensa prisión : los campos de concentración y las prisiones durante la guerra civil y el franquismo. Crítica contrastes: Crítica, Barcelona.
  • Morawiec, A. (2011). Campo de Concentración de Miranda de Ebro. Niedostrzeżony rozdział polskiej literatury obozowej, w: W kręgu twórczości pisarzy emigracyjnych. Kontynuacje, red. Z. Andres, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 308-347.
  • Núñez Díaz-Balart, M. (2004). Los años del terror: la estrategia de dominio y represión del general Franco. 1. ed. ed. Esfera de los Libros, Madrid.
  • Rodrigo, J. (2003). Los campos de concentración franquistas: entre la historia y la memoria. Siete Mares, Madrid.
  • Rodrigo, J. (2005). Cautivos : campos de concentración en la España franquista, 1936-1947. Crítica, Barcelona.
  • Rodrigo, J. (2006). Internamiento y trabajo forzoso: los campos de concentración de Franco. Hispania Nova, Revista de historia contemporánea, vol. 6, Separata (hiszp.)
  • Campos de Concentración y Unidades Disciplinarias de Trabajadores de la España de Franco (Catalán). seneca.uab.es. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-10)]. (hiszp.)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Frankistowskie_obozy_koncentracyjne&oldid=72970188”