Gilowice (powiat żywiecki)

Gilowice
	wieś
	; Kościół św. Andrzeja
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	żywiecki
Gmina	Gilowice
Liczba ludności (2022)	4566
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-322
Tablice rejestracyjne	SZY
SIMC	0051747
	Położenie na mapie gminy Gilowice Gilowice
	Położenie na mapie Polski Gilowice
	Położenie na mapie województwa śląskiego Gilowice
	Położenie na mapie powiatu żywieckiego Gilowice
	49°42′44″N 19°18′31″E/49,712222 19,308611
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Gilowice – wieś w Polsce położona w małopolskiej części województwa śląskiego, w powiecie żywieckim, u stóp Beskidu Małego we wschodniej części Kotliny Żywieckiej, siedziba gminy Gilowice.

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Gilowice:^[4]^[5]^[6]

przysiółki: Mrowce, Rozcięta
części wsi: Bartoszki, Beresie, Copijówka, Gieleciaki, Grapa, Jędrzejczyki, Nowy Dwór, Oczadła, Pikanie, Siedlaki, Stara Karczma, Stary Dwór, U Lubrów, Za Działem, Zapolnik

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze pisemna wzmianki związane są z tutejszą parafią katolicką. Jest ona wzmiankowana w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 pod dwiema nazwami Gigersdorf seu [lub] Gerowicz^[7]. Ówczesny proboszcz Rodulphus (Rudolf) nie był w stanie spłacić owego świętopietrza wysokości 5 skojców^[8]. Obie nazwy były patronimiczne i wywodziły się od średnio-wysoko-niemieckiej formy nazwy osobowej Gi(g)er (<Gerhard). Później nastąpiło wtórne wyrównanie do nazwy osobowej Gil (w 1581 Giliowice)^[9]. Część badaczy niemieckich uważała, że miejscowość należała w średniowieczu do bielskiej wyspy językowej.

W 1595 roku wieś położona w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością kasztelana sądeckiego Krzysztofa Komorowskiego^[10].

2 marca 1944 Gestapo wraz z żandarmerią i policją niemiecką przeprowadziło pacyfikację wsi. Powieszono 9 mieszkańców wsi a ich ciała spalono w krematorium w KL Auschwitz-Birkenau^[11].

W 1946 roku podczas głosowania do Sejmu Ustawodawczego, na punkt wyborczy strzeżony przez żołnierzy LWP napadła zbrojna grupa podziemna. Walka trwała kilka godzin. Zginął strzelec Jan Szadkowski. Zbrojnemu oddziałowi podziemnemu nie udało się zdobyć budynku szkoły, w którym był punkt wyborczy^[12].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gilowice. W latach 1976–1991 miejscowość była siedzibą gminy Gilowice-Ślemień. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.

W 2022 na rynku w Gilowicach oddano do użytku tężnię solankową^[13].

Kościół[edytuj | edytuj kod]

Na uwagę zasługuje zabytkowy kościół drewniany pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła. Wybudowany i konsekrowany w I połowie XIV wieku w Rychwałdzie, został przeniesiony do Gilowic w 1757 roku. Architektura kościoła to gotyk śląsko-małopolski. W kościele stoi XVIII-wieczny ołtarz z posągiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XIV wieku^[14]. Kościół znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.

Sport[edytuj | edytuj kod]

W Gilowicach znajduje się kompleks skoczni narciarskich, na których odbywają się m.in. międzynarodowe zawody w skokach narciarskich dzieci o Puchar Śląskiej Rady Wojewódzkiej LZS Finał cyklu „Młode Talenty”^[15].

W Gilowicach działa również Klub Sportowy "Cios-Adamek" Gilowice oraz klub piłkarski Beskid LKS Gilowice.

Osoby związane z Gilowicami[edytuj | edytuj kod]

Tomasz Adamek – utytułowany pięściarz, były zawodowy mistrz świata
Stanisław Berini – powstaniec listopadowy^[16]
Stanisław Pyjas – student Uniwersytetu Jagiellońskiego, działacz opozycyjny okresu PRL, zamordowany w 1977 r., pochowany na miejscowym cmentarzu^[17].
Tadeusz Rakoczy – biskup diecezji bielsko-żywieckiej
Stanisław Andrzej Sroka – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Krzysztof Biegun - polski skoczek narciarski
Przemysław Kantyka - polski skoczek narciarski

Wjazd do wsi
Grób Stanisława Pyjasa na cmentarzu w Gilowicach
Pomnik ofiar II wojny świat.
Pomnik

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 32623
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 296 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.
↑ Nad Sołą i Koszarawą - nr 1 (224) - 1 Styczeń 2008 - Czas przypomnieć ojców dzieje. Dzieje wsi Gilowice. [dostęp 2016-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-18)].
↑ Barbara Czopek-Kopciuch: Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim.. Kraków: 1995, s. 81.
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 52.
↑ "Żołnierz Polski" 26/46 str. 5
↑ Redakcja, Tężnia solankowa na rynku w Gilowicach [online], ŻywiecInfo [dostęp 2022-03-17] (pol.).
↑ Serwis Katolickiej Agencji Informacyjnej eKAI: Gilowice: dziękczynne nabożeństwo za 250 lat parafii. [w:] ekai.pl [on-line]. 2007-12-01. [dostęp 2010-12-07].
↑ Kalendarz Pozostałych Zawodów Krajowych w Sezonie 2010/2011. [w:] skijumping.pl [on-line]. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-29)].
↑ Listopad 1831 – Lipiec 1847 Styczeń – 1863. I. Ostatni oficerowie polscy z r. 1831. Stanisław Berini. „Głos Narodu Ilustrowany”. 11, s. 1-2, 30 listopada 1901.
↑ Tomasz Fiałkowski: Trzy daty, trzy dokumenty. [w:] www.tygodnik.com.pl [on-line]. 2000. [dostęp 2010-12-07].

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 32623

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 296 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[R2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT

[KSNG-6] KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).

[7] Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.

[8] Nad Sołą i Koszarawą - nr 1 (224) - 1 Styczeń 2008 - Czas przypomnieć ojców dzieje. Dzieje wsi Gilowice. [dostęp 2016-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-18)].

[9] Barbara Czopek-Kopciuch: Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim.. Kraków: 1995, s. 81.

[10] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.

[11] Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 52.

[12] "Żołnierz Polski" 26/46 str. 5

[13] Redakcja, Tężnia solankowa na rynku w Gilowicach [online], ŻywiecInfo [dostęp 2022-03-17] (pol.).

[14] Serwis Katolickiej Agencji Informacyjnej eKAI: Gilowice: dziękczynne nabożeństwo za 250 lat parafii. [w:] ekai.pl [on-line]. 2007-12-01. [dostęp 2010-12-07].

[15] Kalendarz Pozostałych Zawodów Krajowych w Sezonie 2010/2011. [w:] skijumping.pl [on-line]. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-29)].

[16] Listopad 1831 – Lipiec 1847 Styczeń – 1863. I. Ostatni oficerowie polscy z r. 1831. Stanisław Berini. „Głos Narodu Ilustrowany”. 11, s. 1-2, 30 listopada 1901.

[17] Tomasz Fiałkowski: Trzy daty, trzy dokumenty. [w:] www.tygodnik.com.pl [on-line]. 2000. [dostęp 2010-12-07].

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Wsie	Gilowice Rychwałd
Integralne części wsi	Bartoszki Bednarczykowie Beresie Bieńki Chmielnik Copijówka Do Młyna Gieleciaki Grace Grapa Jędrzejczyki Kasteliki Łosiny Majdany Markwatów Mrowce Na Kępkach Nowa Wieś Nowy Dwór Oczadła Olszyny Piątki Pikanie Rędzina Rozcięta Siedlaki Stara Karczma Stary Dwór Talikowie U Lubrów Uwale Walatki Za Działem Zapolnik