Kotlina Żywiecka
 Kotlina widziana ze Skrzycznego | |
| |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Kotlina Żywiecka |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
Kotlina Żywiecka (513.46) – duża kotlina śródgórska w Beskidach Zachodnich, której centrum znajduje się w rejonie ujścia do Soły jej dwóch dużych dopływów: prawobrzeżnej Koszarawy i lewobrzeżnej Żylicy.
Według naukowej regionalizacji Polski opracowanej przez Jerzego Kondrackiego Kotlina Żywiecka ograniczoną jest od zachodu przez Beskid Śląski, od północy – przez Pogórze Śląskie (łączy się z nim przez Bramą Wilkowicką) i Beskid Mały, zaś od południowego wschodu i południa przez Beskid Makowski i Beskid Żywiecki[1]. Ma trójkątny kształt, długość z zachodu na wschód około 20 km, szerokość z południa na północ około 15 km i powierzchnię około 320 km². Dno kotliny leży na wysokości 340 – 500 m n.p.m. Opada ono bardzo łagodnie (2-4°) w kierunku wschodnim i północno-wschodnim ku rzece Sole. W dnie wyróżnić można dwa stopnie: niższy, którym płynie Soła wraz z dopływami oraz wyższy, widoczny wyraźnie w zachodniej części Kotliny na wysokości od 80 do 120 m ponad korytami rzek. Wzdłuż Soły, Żylicy, Leśnianki, Koszarawy i Łękawki występują terasy denne - powierzchnie prawie zupełnie poziome, zbudowane z nanosów rzecznych. Pozostałe części Kotliny charakteryzują się występowaniem niewysokich wzgórz i niskich, obłych grzbietów, porozdzielanych dolinkami licznych potoków[2].
Południowa część Kotliny Żywieckiej stanowi klasyczny przykład okna tektonicznego. Okno tektoniczne Żywca jest tzw. oknem podwójnym: w obrębie płaszczowiny śląskiej spod jednostki godulskiej odsłania się tu jednostka cieszyńska, a spod jednostki cieszyńskiej – płaszczowina podśląska[3]. Daje to dobrą możliwość poznania tektoniki fliszu karpackiego w tej części Beskidów. Spiętrzone przez zaporę w Tresnej wody rzeki Soły tworzą Jezioro Żywieckie, zajmujące północną część kotliny. Na południe od jeziora, w centrum kotliny leży Żywiec. Charakterystycznym elementem panoramy Kotliny Żywieckiej jest masyw Grojca (612 m n.p.m.) w widłach Soły i Koszarawy, dominujący od południowego wschodu nad zabudowaniami Żywca.
Wierzchowina kotliny pokryta jest dość urodzajnymi glebami brunatnymi. Wskutek tego od dawna był to region silnie wykorzystywany rolniczo i niemal pozbawiony lasów, które wycięte zostały pod uprawę roli. Największym ośrodkiem przemysłowym regionu jest miasto Żywiec. Mimo znacznego przekształcenia środowiska przyrodniczego region ma jednak walory turystyczno-rekreacyjne dzięki sąsiedztwu wysokich gór Beskidu Żywieckiego i Śląskiego oraz obecności dużego zbiornika wodnego. Lokalny klimat jest jednak niekorzystny, gdyż ukształtowanie terenu sprawia, że w kotlinie tworzą się przy bezwietrznej pogodzie zastoiska zimnego powietrza, dłuższy jest też okres trwania przymrozków i większe zanieczyszczenie powietrza (smog).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Żywiecka, Kotlina, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-05].
- ↑ Tadeusz Ziętara: Krajobraz Ziemi Żywieckiej. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976, s. 17.
- ↑ Rafał (red.) Unrug (red.): Karpaty fliszowe między Olzą a Dunajcem. Przewodnik geologiczny. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1979, s. 42-43, 87, mapa (zał.). ISBN 83-220-0043-X.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- Tadeusz Ziętara: Krajobraz Ziemi Żywieckiej, wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976.
- Beskid Śląski. Beskid Żywiecki. Mapa 1:50 000. Compass, 2010. ISBN 978-83-7605-084-3.