Hjalmar Johansen
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 maja 1867 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 stycznia 1913 |
| Przyczyna śmierci |
samobójstwo |
| Zawód, zajęcie |
polarnik, sportowiec |
| Narodowość | |
| Rodzice |
Jens Johansen |
| Małżeństwo |
Hilda Øvrum |
| Dzieci |
Trygve Johansen |
Hjalmar Johansen (ur. 15 maja 1867 roku w Skien, zm. 3 stycznia 1913 roku w Kristianii) – norweski badacz polarny, uczestnik ekspedycji Fridtjofa Nansena na biegun północny z lat 1893-1896 oraz ekspedycji Roalda Amundsena na biegun południowy z lat 1910–1912.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Skien, w regionie Telemark w Norwegii[1]. Był drugim synem w chrześcijańskiej rodzinie liczącej piątkę dzieci[2]. Jego ojciec, Jens Johansen[3], był strażnikiem i oczekiwał, że Hjalmar wstąpi do akademii wojskowej[2]. Ten postanowił jednak zostać prawnikiem i rozpoczął studia na Królewskim Uniwersytecie Fryderyka w Kristianii (dzisiejszym Oslo)[4]. Na uczelni osiągał jednak słabe wyniki ze względu na niską frekwencję. Gdy miał 21 lat, zmarł jego ojciec, co skłoniło go do opuszczenia uczelni[4]. Następnie pracował na stanowisku urzędniczym[4]. Równocześnie rozpoczęła się jego kariera sportowa; realizował się przede wszystkim w gimnastyce sportowej i biegach narciarskich[5]. W 1885 roku zwyciężył podczas mistrzostw Norwegii w gimnastyce sportowej, rozgrywanych w Frederikshald, zaś w 1889 roku zdobył w Paryżu tytuł mistrza świata w tej dyscyplinie[1].
Wyprawa na biegun północny[edytuj | edytuj kod]
W 1893 roku dołączył do ekspedycji Fridtjofa Nansena na biegun północny. Na statku „Fram” został palaczem, gdyż pozostałe stanowiska zostały już obsadzone[5], później jednak został asystentem Sigurda Scotta-Hansena podczas jego badań meteorologicznych[5]. Dzięki umiejętności w manewrowaniu psimi zaprzęgami, w 1895 roku podjął wspólnie z Nansenem próbę zdobycia bieguna północnego drogą lądową[1]. Ekspedycja ta dotarła do równoleżnika 86°14’N[5]. Podczas wyprawy polarnicy uszkodzili swoje kajaki próbując przepłynąć przez kanały w pokrywie lodowej[6], zostali więc zmuszeni do spędzenia zimy na Ziemi Franciszka Józefa[5]. W tym czasie został przez Nansena uratowany przed utonięciem w lodowatej wodzie oraz przeżył spotkanie z niedźwiedziem polarnym[6]. Po powrocie do Norwegii został uznany za bohatera narodowego[1] i mianowany na kapitana norweskiej piechoty[5]. Opuścił jednak siły zbrojne i popadł w alkoholizm[1]. W latach 1907-1909 uczestniczył w czterech ekspedycjach na Svalbard[5].
Podróż na Antarktydę[edytuj | edytuj kod]
W 1910 roku, na prośbę Nansena, został ponownie zabrany na pokład statku "Fram", przewożącego na Antarktydę ekspedycję Roalda Amundsena na biegun południowy[1]. Początkowo nie znał jednak rzeczywistego celu wyprawy, myśląc – podobnie jak większość załogi – że płynie na biegun północny. O zmianie planów dowiedział się przed wypłynięciem z Madery, ostatniego portu, do którego zawinął "Fram" przed skierowaniem się na Antarktydę. Zaaprobował wówczas decyzję Amundsena i zgodził się podjąć wędrówkę na biegun południowy[7].
Podczas pobytu w bazie Framheim na Lodowcu Szelfowym Rossa odradzał Amundsenowi wyruszenie na południe natychmiast po zakończeniu nocy polarnej. Nie udało mu się jednak przekonać dowódcy i 8 września 1911 roku wraz z siedmioma towarzyszami rozpoczął marsz w kierunku bieguna południowego[7]. Jego obawy okazały się uzasadnione. W związku z bardzo niskimi temperaturami Amundsen zarządził 12 września powrót do bazy. Podczas drogi powrotnej Amundsen wyruszył przodem na najszybszych saniach, zaś Johansen został w tyle wraz ze znacznie mniej doświadczonym Kristianem Prestrudem[5]. W rezultacie powrócił do bazy po zapadnięciu zmroku, w zamieci śnieżnej, kilkanaście godzin po Amundsenie. Kolejnego dnia doszło na tym tle do kłótni pomiędzy nim a dowódcą wyprawy. Został wówczas wykluczony z kolejnej próby zdobycia bieguna[7]. Został oddany pod komendę Prestruda i wspólnie z nim oraz Jørgenem Stubberudem miał przeprowadzić eksplorację Półwyspu Edwarda VII. Podczas wyprawy tej, trwającej od 1 listopada do końca grudnia 1911 roku, Johansen, Prestrud i Stubberud zostali pierwszymi ludźmi, którzy postawili stopy na półwyspie[7].
Po powrocie z podróży na biegun południowy Amundsena i dopłynięciu ekspedycji na Tasmanię, Johansen został zdymisjonowany przez Amundsena i odesłany do Norwegii na innym statku[5]. Po powrocie do ojczyzny zorientował się, że jego dokonania nie zostały wymienione w relacji z podróży[7]. W 1912 roku odebrał jednak za uczestnictwo w wyprawie Złoty Medal Bieguna Południowego (norw. nynorsk Sydpolsmedaljen), ustanowiony przez króla Haakona VII z okazji sukcesu wyprawy Amundsena[7].
Śmierć[edytuj | edytuj kod]
Po powrocie z Antarktydy Johansen popadł w depresję i alkoholizm, zaś 3 stycznia 1913 roku popełnił samobójstwo w swoim mieszkaniu, w Kristianii[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Fredrik Hjalmar Johansen (1867-1913). The Fram Museum. [dostęp 2016-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)]. (ang.).
- ↑ a b Hjalmar Johansen. Norsk Biografisk Leksikon. [dostęp 2016-04-29]. (norw. nynorsk).
- ↑ Fredrik Hjalmar Johansen. Ancestry. [dostęp 2016-04-29]. (ang.).
- ↑ a b c Frederik Hjalmar Johansen Profile. Polar Record. [dostęp 2016-04-29]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Hjalmar Johansen. Norsk Polarhistorie. [dostęp 2016-04-29]. (norw. nynorsk).
- ↑ a b Hjalmar Johansen, H.L. Braekstadt: With Nansen in the North: A Record of the Fram Expedition in 1893-96. Cambridge University Press, 2011, s. 248-306. ISBN 978-1-108-04150-8.
- ↑ a b c d e f Rainer-K. Langner: Scott and Amundsen: Duel in the Ice. Haus, 2007. ISBN 978-1-905791-08-8.