Hrabstwa Anglii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Hrabstwa Anglii (ang. counties) – jednostki podziału terytorialnego Anglii wykorzystywane na przestrzeni dziejów dla potrzeb administracyjnych, sądowniczych, politycznych oraz geograficznych. Ustanowione w XI wieku przez Normanów, hrabstwa wywodzą się od funkcjonujących już w czasach anglosaskich jednostek zwanych shire[1][2]. Współcześnie pojęcie hrabstwa może odnosić się do hrabstw metropolitalnych i niemetropolitalnych – jednostek podziału administracyjnego drugiego rzędu oraz hrabstw ceremonialnych mających znaczenie głównie geograficzne.

Hrabstwa historyczne[edytuj | edytuj kod]

Historyczne hrabstwa Anglii
 Osobny artykuł: historyczne hrabstwa Anglii.

Hrabstwa historyczne (ancient counties) to dawne jednostki podziału terytorialnego Anglii, których granice zaczęły kształtować się w średniowieczu. Funkcjonowały one do 1889 roku, gdy ustawą Local Government Act 1888 powołano hrabstwa administracyjne (administrative counties), których granice w znacznej mierze odpowiadały wcześniejszemu podziałowi i przetrwały do 1974 roku. Hrabstwa te przez wieki, poza pełnieniem funkcji administracyjnych, stanowiły istotny element tożsamości kulturowej ich mieszkańców oraz miały znaczenie geograficzne.

Łącznie w Anglii istniało 39 hrabstw historycznych, choć pomiędzy XVI a XX wiekiem za 40. hrabstwo uważane było czasem walijskie hrabstwo Monmouthshire[3]. Wiele z nich przetrwało do dnia dzisiejszego jako hrabstwa administracyjne lub ceremonialne, jednak często w znacznie zmienionych granicach.

Hrabstwa administracyjne[edytuj | edytuj kod]

Podział administracyjny Anglii w 2019:
hrabstwa niemetropolitalne – kolor różowy,
hrabstwa metropolitalne – jasnozielony,
jednostki typu unitary authority – zielony,
Wielki Londyn – pomarańczowy

Hrabstwa administracyjne stanowią drugi, po regionach, szczebel podziału administracyjnego Anglii, ustanowiony w 1974 roku ustawą Local Government Act 1972. Wyróżnia się wśród nich hrabstwa metropolitalne (metropolitan counties), obejmujące swoim obszarem większe aglomeracje miejskie oraz niemetropolitalne (non-metropolitan counties) na pozostałych obszarach. Zadania powierzone władzom hrabstw obejmują m.in. planowanie strategiczne, zapewnianie edukacji i pomocy społecznej, utrzymywanie bibliotek, policji, straży pożarnej, transportu publicznego oraz dróg.

W momencie powołania hrabstw w 1974 roku obejmowały one cały obszar Anglii z wyjątkiem regionu Wielkiego Londynu oraz wysp Scilly. W 1986 roku zlikwidowane zostały władze w hrabstwach metropolitalnych, a ich kompetencje przejęte zostały przez znajdujące się niżej w hierarchii dystrykty metropolitalne, choć formalnie hrabstwa te nadal pozostają jednostkami administracyjnymi. Miejsce hrabstw niemetropolitalnych w znacznej części kraju zajęły natomiast jednostki typu unitary authority, które, łącząc w sobie kompetencje hrabstw oraz dystryktów niemetropolitalnych, zastąpiły na obszarach, gdzie je powołano, dwustopniowy podział administracyjny. Pierwsza jednostka tego typu – Isle of Wight – powstała w 1995 roku.

Obecnie (2021) w Anglii znajdują się 24 hrabstwa niemetropolitalne, 6 metropolitalnych oraz 58 jednostek typu unitary authority.

Hrabstwa ceremonialne[edytuj | edytuj kod]

Ceremonialne hrabstwa Anglii
 Osobny artykuł: hrabstwo ceremonialne.

Hrabstwa ceremonialne (ceremonial counties) to obszary, których granice zdefiniowane zostały w ustawie Lieutenancies Act 1997 i którym przydzieleni zostali ich administratorzy znani jako Lord-Lieutenant. Funkcja ta istniała już w średniowieczu, jednak aż do reformy administracyjnej w 1996 roku granice tych obszarów były tożsame, z nielicznymi wyjątkami, z granicami hrabstw administracyjnych. Jednostki te są obecnie powszechnie używane w kontekście geograficznym.

W odróżnieniu od hrabstw administracyjnych pokrywają one cały obszar Anglii, łącznie z Wielkim Londynem i wyspami Scilly. Hrabstwa ceremonialne obejmują zwykle hrabstwo administracyjne o tej samej nazwie oraz przylegające do niej jednostki typu unitary authority. Rzadziej – pojedyncze hrabstwo administracyjne lub jedną bądź kilka jednostek typu unitary authority.

Obecnie w Anglii istnieje 48 hrabstw tego typu.

Lista hrabstw[edytuj | edytuj kod]

Hrabstwo Historyczne Administracyjne Ceremonialne
do 1889 1889-1965 1965-1974 1974-1998 1998-obecnie 1998-obecnie
Avon T (do 1996)
Bedfordshire T T T T T (do 2009) T
Berkshire T T T T T
Buckinghamshire T T T T T (do 2020) T
Cambridgeshire T T T T T
Cambridgeshire and Isle of Ely T
Cheshire T T T T T (do 2009) T
City of Bristol T
City of London T
Cleveland T (do 1996)
Kornwalia (Cornwall) T T T T T (do 2009) T
County of London T
Cumberland T T T
Kumbria (Cumbria) T T T
Derbyshire T T T T T T
Devon T T T T T T
Dorset T T T T T (do 2019) T
Durham T T T T T (do 2009) T
East Riding of Yorkshire T T T
East Suffolk T T
East Sussex T T T T T
Essex T T T T T T
Gloucestershire T T T T T T
Wielki Londyn (Greater London) T
Wielki Manchester (Greater Manchester) T (metropolitalne) T (metropolitalne) T
Hampshire T T T T T T
Hereford and Worcester T
Herefordshire T T T T
Hertfordshire T T T T T T
Humberside T (do 1996)
Huntingdon and Peterborough T
Huntingdonshire T T
Isle of Ely T
Isle of Wight T T T (do 1995) T
Kent T T T T T T
Lancashire T T T T T T
Leicestershire T T T T T T
Lincolnshire T [4] [4] T T T
Lincolnshire, Parts of Holland T T
Lincolnshire, Parts of Kesteven T T
Lincolnshire, Parts of Lindsey T T
Merseyside T (metropolitalne) T (metropolitalne) T
Middlesex T T
Norfolk T T T T T T
North Riding of Yorkshire T T
North Yorkshire T T T
Northamptonshire T T T T T (do 2021) T
Northumberland T T T T T (do 2009) T
Nottinghamshire T T T T T T
Oxfordshire T T T T T T
Soke of Peterborough T
Rutland T T T T
Shropshire T T T T T (do 2009) T
Somerset T T T T T T
South Yorkshire T (metropolitalne) T (metropolitalne) T
Staffordshire T T T T T T
Suffolk T T T T
Surrey T T T T T T
Sussex T
Tyne and Wear T (metropolitalne) T (metropolitalne) T
Warwickshire T T T T T T
West Midlands T (metropolitalne) T (metropolitalne) T
West Riding of Yorkshire T T
West Suffolk T T
West Sussex T T T T T
West Yorkshire T (metropolitalne) T (metropolitalne) T
Westmorland T T T
Wiltshire T T T T T (do 2009) T
Worcestershire T T T T T
Yorkshire T [5] [5]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Słowo to przetrwało do dnia dzisiejszego w nazwach wielu hrabstw, jak Cambridgeshire czy Derbyshire.
  2. Ancient County. A vision of Britain through time. [dostęp 2011-06-25]. (ang.).
  3. Monmouthshire, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2011-06-25] (ang.).
  4. a b Hrabstwo Lincolnshire istniało również w latach 1889-1974, jednak nie miało wówczas znaczenia administracyjnego, które posiadały okręgi: Parts of Holland, Parts of Kesteven oraz Parts of Lindsey. Hrabstwo posiadało własnego lorda-porucznika.
  5. a b Hrabstwo Yorkshire istniało aż do 1974 roku, jednak od 1889 roku nie miało znaczenia administracyjnego, które posiadały okręgi: West Riding of Yorkshire, East Riding of Yorkshire oraz North Riding of Yorkshire. Również lordowie-porucznicy przydzieleni byli oddzielnie dla każdego z okręgów.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]