Hrabstwa Anglii
Hrabstwa Anglii (ang. counties) – jednostki podziału terytorialnego Anglii wykorzystywane na przestrzeni dziejów dla potrzeb administracyjnych, sądowniczych, politycznych oraz geograficznych. Ustanowione w XI wieku przez Normanów, hrabstwa wywodzą się od funkcjonujących już w czasach anglosaskich jednostek zwanych shire[1][2]. Współcześnie pojęcie hrabstwa może odnosić się do hrabstw metropolitalnych i niemetropolitalnych – jednostek podziału administracyjnego drugiego rzędu oraz hrabstw ceremonialnych mających znaczenie głównie geograficzne.
Hrabstwa historyczne[edytuj | edytuj kod]
Hrabstwa historyczne (ancient counties) to dawne jednostki podziału terytorialnego Anglii, których granice zaczęły kształtować się w średniowieczu. Funkcjonowały one do 1889 roku, gdy ustawą Local Government Act 1888 powołano hrabstwa administracyjne (administrative counties), których granice w znacznej mierze odpowiadały wcześniejszemu podziałowi i przetrwały do 1974 roku. Hrabstwa te przez wieki, poza pełnieniem funkcji administracyjnych, stanowiły istotny element tożsamości kulturowej ich mieszkańców oraz miały znaczenie geograficzne.
Łącznie w Anglii istniało 39 hrabstw historycznych, choć pomiędzy XVI a XX wiekiem za 40. hrabstwo uważane było czasem walijskie hrabstwo Monmouthshire[3]. Wiele z nich przetrwało do dnia dzisiejszego jako hrabstwa administracyjne lub ceremonialne, jednak często w znacznie zmienionych granicach.
Hrabstwa administracyjne[edytuj | edytuj kod]
hrabstwa niemetropolitalne – kolor różowy,
hrabstwa metropolitalne – jasnozielony,
jednostki typu unitary authority – zielony,
Wielki Londyn – pomarańczowy
Hrabstwa administracyjne stanowią drugi, po regionach, szczebel podziału administracyjnego Anglii, ustanowiony w 1974 roku ustawą Local Government Act 1972. Wyróżnia się wśród nich hrabstwa metropolitalne (metropolitan counties), obejmujące swoim obszarem większe aglomeracje miejskie oraz niemetropolitalne (non-metropolitan counties) na pozostałych obszarach. Zadania powierzone władzom hrabstw obejmują m.in. planowanie strategiczne, zapewnianie edukacji i pomocy społecznej, utrzymywanie bibliotek, policji, straży pożarnej, transportu publicznego oraz dróg.
W momencie powołania hrabstw w 1974 roku obejmowały one cały obszar Anglii z wyjątkiem regionu Wielkiego Londynu oraz wysp Scilly. W 1986 roku zlikwidowane zostały władze w hrabstwach metropolitalnych, a ich kompetencje przejęte zostały przez znajdujące się niżej w hierarchii dystrykty metropolitalne, choć formalnie hrabstwa te nadal pozostają jednostkami administracyjnymi. Miejsce hrabstw niemetropolitalnych w znacznej części kraju zajęły natomiast jednostki typu unitary authority, które, łącząc w sobie kompetencje hrabstw oraz dystryktów niemetropolitalnych, zastąpiły na obszarach, gdzie je powołano, dwustopniowy podział administracyjny. Pierwsza jednostka tego typu – Isle of Wight – powstała w 1995 roku.
Obecnie (2021) w Anglii znajdują się 24 hrabstwa niemetropolitalne, 6 metropolitalnych oraz 58 jednostek typu unitary authority.
Hrabstwa ceremonialne[edytuj | edytuj kod]
Hrabstwa ceremonialne (ceremonial counties) to obszary, których granice zdefiniowane zostały w ustawie Lieutenancies Act 1997 i którym przydzieleni zostali ich administratorzy znani jako Lord-Lieutenant. Funkcja ta istniała już w średniowieczu, jednak aż do reformy administracyjnej w 1996 roku granice tych obszarów były tożsame, z nielicznymi wyjątkami, z granicami hrabstw administracyjnych. Jednostki te są obecnie powszechnie używane w kontekście geograficznym.
W odróżnieniu od hrabstw administracyjnych pokrywają one cały obszar Anglii, łącznie z Wielkim Londynem i wyspami Scilly. Hrabstwa ceremonialne obejmują zwykle hrabstwo administracyjne o tej samej nazwie oraz przylegające do niej jednostki typu unitary authority. Rzadziej – pojedyncze hrabstwo administracyjne lub jedną bądź kilka jednostek typu unitary authority.
Obecnie w Anglii istnieje 48 hrabstw tego typu.
Lista hrabstw[edytuj | edytuj kod]
(do 1996)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Słowo to przetrwało do dnia dzisiejszego w nazwach wielu hrabstw, jak Cambridgeshire czy Derbyshire.
- ↑ Ancient County. A vision of Britain through time. [dostęp 2011-06-25]. (ang.).
- ↑ Monmouthshire, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2011-06-25] (ang.).
- ↑ a b Hrabstwo Lincolnshire istniało również w latach 1889-1974, jednak nie miało wówczas znaczenia administracyjnego, które posiadały okręgi: Parts of Holland, Parts of Kesteven oraz Parts of Lindsey. Hrabstwo posiadało własnego lorda-porucznika.
- ↑ a b Hrabstwo Yorkshire istniało aż do 1974 roku, jednak od 1889 roku nie miało znaczenia administracyjnego, które posiadały okręgi: West Riding of Yorkshire, East Riding of Yorkshire oraz North Riding of Yorkshire. Również lordowie-porucznicy przydzieleni byli oddzielnie dla każdego z okręgów.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- county, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2011-06-25] (ang.).
- County Confusion. Association of British Counties. [dostęp 2011-06-25]. (ang.).