I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia w Bytomiu

I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia w Bytomiu

średnia
Budynek szkoły (2019)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Bytom
Adres	ul. Strzelców Bytomskich 11, 41-902 Bytom
Data założenia	8 listopada 1932
Patron	Jan Smoleń
Liczba uczniów	około 700
Dyrektor	mgr Katarzyna Łoza
Wicedyrektorzy	mgr Jacek Błasiak
Położenie na mapie Bytomia I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia w Bytomiu
Położenie na mapie Polski I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia w Bytomiu
Położenie na mapie województwa śląskiego I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia w Bytomiu
50°21′03,6″N 18°54′46,8″E
Strona internetowa

Grupa uczniów Gimnazjum Polskiego w Bytomiu

Budynek Gimnazjum Polskiego

Tablica pamiątkowa na budynku Gimnazjum

Gmach bursy Gimnazjum

I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia w Bytomiu – publiczna szkoła ponadpodstawowa.

Historia

Utworzenie Gimnazjum Polskiego

W wyniku podziału Górnego Śląska w 1921 roku, cała niemal inteligencja polska opuściła przyznane Rzeszy Niemieckiej tereny w obawie przed represjami ze strony władz. Przed pozostałą w Niemczech częścią społeczeństwa stanęło zadanie zorganizowania własnego szkolnictwa średniego. Dnia 2 listopada 1932 Janowi Baczewskiemu – prezesowi Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech został wręczony akt powołania Polskiego Gimnazjum w Bytomiu. Uroczystość otwarcia pierwszego od 160 lat Polskiego Gimnazjum na ziemiach niemieckich odbyła się 8 listopada 1932. O godz. 9.30, w Kościele Świętej Trójcy zgromadzili się uczniowie, ich rodzice, liczni członkowie polskich organizacji, dziennikarze oraz grono profesorskie z pierwszym dyrektorem szkoły Wiktorem Pawłem Nechay de Felseis – wybitnym geografem i geologiem. Po mszy świętej uczestnicy przeszli pochodem ulicą Tarnogórską do budynku szkoły. W auli zgromadziło się 500 osób. O godz. 11.00 rozpoczął się historyczny akt duchowej odnowy Polaków w Niemczech. Po uroczystości oficjalnej chór „Halka” odśpiewał pieśń „Uroczysty w szkolnym życiu dzień”. Następnego dnia – 9 listopada szkoła rozpoczęła pracę, która kontynuowana jest przez Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia po dziś dzień.

Szkoła w latach 1932–1939

Liczba uczniów systematycznie wzrastała, w listopadzie 1932 wynosiła ona jeszcze 98 uczniów, zaś 16 maja 1933 prezydent policji z Gliwic donosił nadprezydentowi o przyjęciu kilkudziesięciu nowych uczniów, z których niemal połowa pochodziła z Pomorza.

Fakt ten dowodzi, że stopniowo rozszerzał się również zasięg terytorialny gimnazjum. W czasach niemieckich Gimnazjum Polskie było nękane kontrolami, Niemcy szukali pretekstów by je zamknąć. Więc uczniowie musieli być najlepsi. Nie tylko w wiedzy. Byli eleganccy, wysportowani, świetnie tańczyli. Chodziło o to, by wygrywać na każdym polu z konkurującymi szkołami niemieckimi. I rzeczywiście Gimnazjum Polskie wygrywało i poziomem wiedzy i na boisku, grali w piłkę i w szachy, boksowali, mieli także zespoły muzyczne i szkolny teatr.

Władze niemieckie, nie chcąc dopuścić do przekształcenia się szkoły w ośrodek skupiający młodzież polską z terenu całych Niemiec, zaostrzyły rozmaite represje administracyjne i ekonomiczne wobec rodziców bytomskich uczniów. Akcja ta rozwinęła się na szeroką skalę, kiedy 29 listopada 1933 gestapo w Opolu doniosło nadprezydentowi, że z rozpoczęciem roku szkolnego 1934/1935 do gimnazjum bytomskiego ma przybyć kolejnych 140 uczniów. Przeciwdziałanie władz niemieckich musiało być bardzo energiczne, skoro 9 marca 1934 gestapo donosi: „Niemal połowa podań zgłoszonych uczniów została wycofana przez rodziców, względnie przedstawicieli prawnych”.

Liczba uczniów Gimnazjum Polskiego w Bytomiu w latach 1932-1939:

uwaga: Spadek liczby uczniów w latach 1937–1939 związany jest z utworzeniem 10.11.1937 Gimnazjum Polskiego w Kwidzynie, do którego przeszło kilkudziesięciu uczniów z Pomorza

Okres II wojny światowej

Szkoła działała do sierpnia 1939 roku, gdy nadeszło ostrzeżenie i polecenie odesłania dzieci do domów. Nauczyciele wyjechali z Bytomia ostatnimi pociągami do Polski. Potem nastąpiły masowe aresztowania polskich działaczy, w tym wielu nauczycieli Gimnazjum. W Buchenwaldzie zginęli Stanisław Olejniczak – jeden z niewielu nauczycieli, którzy pracowali tu od początku istnienia gimnazjum, oraz zarządca internatu – Antoni Józefczak. W Dachau zginął nauczyciel religii – ks. Franciszek Nawrot. Rodziny uczniów wysiedlono.

Powstanie Liceum Ogólnokształcącego

Grupa uczniów Gimnazjum Polskiego w Bytomiu

W 1945 roku szkoła „odrodziła się z popiołów wojennych”, kilku nauczycieli, którzy niemal nazajutrz po wojnie zgłosili się do pracy byli dawnymi nauczycielami Gimnazjum Polskiego, to oni przynieśli legendę tej szkoły i narzucili poziom. W 1946 szkoła przyjęła imię Jana Smolenia.

Funkcję dyrektorów zawsze pełnili wybitni pedagodzy, jednak w pamięci uczniów szczególnie utkwiła postać pełniącego tę funkcję w latach 1950–1966 Stanisława Huka. To za jego czasów poziom nauczania w szkole rozsławił jej imię na cały region, a nawet kraj. Obok jednak osiągnięć naukowych, szkoła wykształciła wielu wybitnych literatów i artystów – tu powstała idea Klubu Artystów Anarchistów, tu rodziła się Konfederacja Nowego Romantyzmu Bohdana Urbankowskiego – wybitnego polonisty, naukowca, poety i dramatopisarza, absolwenta szkoły z roku 1961. To tu pod koniec lat 80., gdy dyrektorem był Jan Mieszko, powstała Grupa Poetycka „Reflektor” dziennikarza i poety Marcina Hałasia. To tu organizowany był Ogólnopolski Konkurs Poetycki Młodych „Nadchodzące pokolenie”, w ostatnich latach reaktywowany jako impreza o zasięgu regionalnym.

Współcześnie życie szkoły obraca się wokół przygotowań do nowej matury. W ostatnich latach „Smoleń” wykształcił laureatów wielu olimpiad przedmiotowych, szkołę ukończył także autor hejnału Katowic, który codziennie słyszą mieszkańcy tego miasta. Szkoła nadal kontynuuje tradycję Polaków w Niemczech, czego świadectwem jest odsłonięcie w kwietniu 2011 roku tablicy przedstawiającej 5 prawd Polaków spod znaku Rodła.

Dyrektorzy Gimnazjum Polskiego

Miłosz Sołtys

Wiktor Nechay de Felseis

Florian Kozanecki

Piotr Miętkiewicz

Pracownicy Polskiego Gimnazjum w 1932 roku

• Miłosz Sołtys
• Wiktor Paweł Nechay de Felseis (1932–1936)
• Florian Kozanecki (1936–1937)
• Piotr Miętkiewicz (1937–1939)

Dyrektorzy Liceum Ogólnokształcącego

• Ryszard Kubis (1945)
• Stanisław Wiśniewski i Zbigniew Duszyk (1946–1948)
• Augustyn Tokarz (1948)
• Michał Gonciarz (1949–1950)
• Stanisław Huk (1950–1966)
• Karol Szalbot, Paweł Spyra (1966–1967)
• Bogdan Paprzycki (1967–1971)
• Wanda Redzik-Majeranowska (1971–1976)
• Jan Mieszko (1976–1992)
• Rafał Pisula (1992–1997)
• Katarzyna Łoza (od 1997)

Budynek

W latach 1932–1939 szkoła mieściła się przy Alei Legionów 49. W tym samym budynku w latach 1869–1932 mieściło się wydawnictwo Drukarnia Polska oraz liczne polskie organizacje społeczne i kulturalno-oświatowe. Obecnie znajduje się tu oddział zakaźny Szpitala Specjalistycznego nr 1 w Bytomiu. Po wojnie szkoły nie można było ulokować w dawnym budynku, gdyż Armia Czerwona, wkraczając do Bytomia zrobiła tam koszary; budynek został tak zdewastowany, że przez kilka lat trzeba było go remontować i dezynfekować. Szkoła rozpoczęła więc nauczanie w budynku dawnego Staatliches Realgymnasium zbudowanym w latach 1929–1930 przez A. Stütza i M. Wolffa w stylu ekspresjonistycznym. Budynek ten znajdował się przy ulicy Strzelców Bytomskich, która potem zmieniła się w Poznańską, kilkanaście lat temu powrócono do pierwotnej nazwy.

Patron szkoły

We wrześniu 1946 roku przyjęła imię zmarłego kuratora oświaty, dawnego nauczyciela w Polskim Gimnazjum – Jana Smolenia. W szkole zatrudniony był od sierpnia 1935, pracował tu do 26 sierpnia 1939 roku jako nauczyciel matematyki, chemii i fizyki. Na kilka dni przed rozpoczęciem II wojny światowej w dramatycznych okolicznościach wyprowadził uczniów z internatu na dworzec kolejowy i odesłał ich do domów rodzinnych, ratując im wówczas życie. Sam opuścił Bytom jednym z ostatnich odjeżdżających do Polski pociągów. W okresie okupacji pełnił funkcję kierownika tajnego nauczania w okręgu krakowskim. Został uwięziony we wrześniu 1942

Po wojnie prof. Jan Smoleń wybrany został pierwszym kuratorem śląskiego okręgu szkolnego, podejmując się pracy nad odbudową zniszczonego szkolnictwa. Zginął tragicznie w dniu 28 czerwca 1945 roku w wypadku samochodowym podczas podróży służbowej w Bytomiu – Karbiu. Został pochowany w Katowicach na cmentarzu przy ul. Francuskiej.

Symbole szkoły

• Rodło – znak, widniejący w tarczy i na sztandarze szkoły.
• Hymn Smoleniaków – słowa do niego napisała Zofia Lambert, muzykę zaś skomponował Józef Szwed:

W sidłach niewoli, w walce omdlały

Wygnany z własnych, ojczystych stron,

Gniazdo założył raz Orzeł Biały

Wśród czarnych kruków, sępów i wron.

I tu, wśród obcych, polskie orlęta

W złą noc niewoli znalazły schron,

A dziwna siła była zaklęta

W słowie, co brzmiało im niby dzwon

Słowo – Znak niby sztandar ich wiodło

A było mocne i brzmiało: „RODŁO”!

Chcemy serca swe i dłonie

Polsce nowej dać:

Sięgać, gdzie nie sięga oko

Kroczyć śmiało, czuć głęboko

Na Jej straży stać

Niech Ojczyzny dom nam rośnie

Niechaj zawsze brzmi donośnie

W słońcu czy wśród burz

Polsce zawsze służ!

Nazwy szkoły

• Nazwy oficjalne
  • Niemcom od początku niebezpieczna wydawała się nazwa polskiej szkoły, którą w ciągu 7 lat istnienia zmieniano pięciokrotnie:
  • 1932 Polskie Gimnazjum Prywatne – Bytom Górny Śląsk, a następnie – Wyższa Szkoła Męska z gimnazjalnym programem i polskim językiem nauczania
  • 1933 Wyższa Szkoła Prywatna z gimnazjalnym programem nauczania w Bytomiu
  • 1936 Prywatne Gimnazjum z polskim językiem nauczania w Bytomiu
  • 1938 Prywatna Wyższa Szkoła dla chłopców z polskim językiem nauczania – Beuthen O/S

• • I Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie
  • IV Szkoła Podstawowa i Liceum Męskie
  • 1966 V LO im. Jana Smolenia
  • 1983 I LO im. Jana Smolenia w Bytomiu

• Nazwy nieoficjalne
  • „Smoleń, „Strzelców, „Pod zegarem, „Liceum Huka”

Edukacja

Profile (od roku szkolnego 2021/2022)

Klasa	Profil	Zajęcia rozszerzone
A	geograficzno-językowy	geografia, język hiszpański, język angielski
B	przyrodniczy	biologia chemia język angielski
C	humanistyczny	język polski historia wiedza o społeczeństwie
D	politechniczny	matematyka fizyka informatyka
E	biotechniczny	matematyka chemia biologia

Programy autorskie

• Wiedza o obyczajach – przedmiot, którego celem jest wykształcenie pozytywnych obyczajów i wzorów zachowań oraz zapoznanie się z zasadami savoir-vivre'u, a także poznanie protokołu dyplomatycznego
• Galerie i Muzea Świata – program poznawanie oraz zwiedzanie muzeów oraz galerii w różnych krajach na całym świecie (zrealizowane: Włochy, Chiny, USA)
• Historia żywa – program umożliwiający poznanie wielkich kręgów cywilizacyjnych i ducha epoki w niekonwencjonalnej formie – odkrycia i przygody
• ELM – Emocjonalni Liderzy Młodzieżowi – program profilaktyczny zakładający współpracę przeszkolonych grup młodzieżowych doradców z profesjonalistami
• Wypożyczalnia różańców – „Pierwsza w Polsce, w Europie, na Świecie, w Historii Wypożyczalnia Różańców”, stworzona w celu zachęcenia uczniów do żywej modlitwy

Współpraca z zagranicą

• współpraca ze szkołami z Niemiec, Francji, Hiszpanii i Włoch w ramach programu Sokrates Comenius
• wymiana młodzieży ze szkołą w Heubach (Niemcy)
• sportowa wymiana z klubem Milwaukee Sting z Milwaukee (USA)

Zajęcia pozalekcyjne

Młodzieżowe Centrum Edukacji Europejskiej, Mały Uniwersytet, chór szkolny, Szkolny Teatr Pantomimy, Teatr Młodego Aktora, Klub Filmowca, Grupa Poetycka Nadchodzące Pokolenia oraz inne kółka zainteresowań i przedmiotowe.

Imprezy szkolne

• imprezy upamiętniające ważne wydarzenia historyczne: Dzień Solidarności, Dzień Stanu Wojennego
• współorganizowanie Bytomskich Spotkań Europejskich i innych imprez o tematyce proeuropejskiej, wraz z Młodzieżowym Centrum Edukacji Europejskiej
• Turniej Savoir-vivre-u
• Dzień Dewota mający zachęcić uczniów do żywej modlitwy
• uczestniczenie w Dniu Przedsiębiorczości mającym umożliwić uczniom poznanie specyfiki zawodu, który chcą wykonywać w przyszłości
• Bal Absolwentów i Sympatyków I LO
• imprezy sportowe na szczeblu miejskim, regionalnym i wojewódzkim

Znaczące osiągnięcia szkoły i jej uczniów

• Medal Miasta Bytomia za szczególne zasługi dla miasta i śląskiej edukacji
• tytuł Najlepszy Polski Klub Europejski w 2004 dla Młodzieżowego Centrum Edukacji Europejskiej
• tytuł laureata Konkursu na Najlepszą Inicjatywę Obywatelską Pro Publico Bono dla MCEE w 2002
• tytuł Najbardziej Przedsiębiorcza Polska Szkoła w roku 2005
• tytuł Śląski Talent w kategorii Przedsiębiorczość w latach 2006, 2007 i 2008
• zwycięzca Ogólnopolskiego Konkursu na Najlepsze Młodzieżowe Miniprzedsiębiorstwo w latach 2004, 2005 i 2006, a w roku 2007 laureaci II i III miejsca
• laureaci wielu olimpiad przedmiotowych w tym: srebrny medal na Międzynarodowej Olimpiadzie Biologicznej w roku 2005 w Pekinie (Paweł Cupryn)
• wielokrotny tytuł: „Najbardziej Usportowiona Szkoła w mieście”
• certyfikat Centrum Edukacji Obywatelskiej „Szkoła z klasą”

Patronaty

• Śląski Uniwersytet Medyczny
• Instytut Onkologii w Gliwicach
• Politechnika Śląska
• Uniwersytet Ekonomiczny

Znani absolwenci i nauczyciele

Absolwenci i uczniowie

• Aleksander Abłamowicz – profesor, doktor habilitowany nauk humanistycznych (filologii romańskiej), literaturoznawca
• Franciszek Adamiec – działacz społeczny i kulturalny, popularyzator tradycji Śląska Opolskiego
• Agnieszka Bibrzycka – koszykarka
• Halina Bieda – działaczka samorządowa, nauczyciel, od 2006 wiceprezydent Bytomia
• Marcin Hałaś – poeta, krytyk literacki i dziennikarz
• Zbigniew Stanisław Herman – profesor zwyczajny doktor habilitowany medycyny, rektor Śląskiej Akademii Medycznej w latach 1980–1982
• Krzysztof Jaślar – reżyser telewizyjny
• Marek Kińczyk – prezydent Bytomia w latach 1994–1998
• Piotr Koj – nauczyciel, w latach 1999–2004 przewodniczący Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, od 2006 do 2012 prezydent Bytomia
• Janina Oświęcimska-Zielińska – Wiceprezes FIPF – Światowej Federacji Nauczycieli Języka Francuskiego
• Adam Pastuch – filolog polski, animator kultury
• Władysław Planetorz – działacz Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech
• Dorota Pomykała – aktorka
• Anna Popek – dziennikarka telewizyjna
• Jerzy Porębski – polski pieśniarz, wykonawca szant, współzałożyciel grupy szantowej Stare Dzwony
• Mieczysław Szemalikowski – autor filmów dokumentalnych i oświatowych
• Andrzej Sznajder – najmłodszy internowany w Polsce podczas stanu wojennego, kierownik Referatu Wystaw, Wydawnictw i Edukacji Historycznej w katowickim Instytucie Pamięci Narodowej
• Bohdan Urbankowski – poeta, dramaturg, eseista i filozof
• Adolf Warzok – uczeń przedwojennego gimnazjum, działacz harcerski i lekarz
• Janusz Weychert – reżyser
• Alojzy Wrzeciono – fizyk, profesor, specjalista w dziedzinie fizyki ciała stałego i ferromagnetyzmu

Nauczyciele

Antoni Józefczak – zarządca internatu (zamordowany w Buchenwaldzie)

• Aleksander Abłamowicz – profesor, doktor habilitowany nauk humanistycznych (filologii romańskiej), literaturoznawca
• Halina Bieda – działaczka samorządowa, nauczyciel, od 2006 wiceprezydent Bytomia
• Jan Drabina – nauczyciel łaciny, mediewista i religioznawca, prezes Towarzystwa Miłośników Bytomia
• Władysław Gębik – doktor nauk filozoficznych, pedagog, pisarz, literat
• Józef Kwietniewski – sekretarz Gimnazjum Polskiego, polityk, harcmistrz
• Leopold Kobierski – doktor biologii, ekolog i botanik, prezes Zarządu Ligi Ochrony Przyrody w Bytomiu
• Wiktor Nechay – geolog i geograf, pedagog
• Janusz Olszówka – muzyk, członek zespołu szantowego Ryczące Dwudziestki
• Jan Smoleń – nauczyciel matematyki, chemii i fizyki, śląski kurator oświaty
• Władysław Studencki – nauczyciel, historyk literatury, literat, poeta
• Edward Szwed – współorganizator Gimnazjum Polskiego, nauczyciel polonista w latach 1932–1937

-Czy nie stąd pochwały dla tej szkoły, że zanim pan został pisarzem, zanim wydał „Głosy” kończył Pan tę szkołę?

-Myślę, że było odwrotnie, że dlatego zostałem pisarzem, dlatego wydałem „Głosy”, że kończyłem tę szkołę.

Bohdan Urbankowski

Dzisiejszy dzień rozpocząłem od wizyty w mojej szkole średniej, w I Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Smolenia w Bytomiu. To tam 25 lat temu zdałem maturę, to tam przez 4 lata nauki (i wiele kolejnych) prowadziłem drużynę, szczep. To tam poznałem wspaniałych ludzi: profesorów, koleżanki, kolegów. To tam przeżywałem wiele niezapomnianych wydarzeń.

Piotr Koj

Bibliografia

• Alfred Konieczny, Profesorowie i uczniowie Polskiego Gimnazjum Prywatnego w Bytomiu (1932–1939), Studia Śląskie. Seria nowa T. 2, wyd. 1959, s. 144-233
• Walka o szkołę narodową dla Polaków zagranicą, wyd. Warszawa, 1935, Szkolnictwo Polskie Zagranicą

Linki zewnętrzne

• Strona I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Smolenia
• Smoleniacy – Absolwenci Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Smolenia. smoleniacy.bytom.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-16)].
• W Dobie Stanisławowskiej – film autorstwa Marka Kwiatkowskiego na zakończenie matur w 1966 roku

Zobacz też

• Rodło (symbol)