Ignacy Zelek
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
| |
Ignacy Zelek (ur. 1 stycznia 1894 w Turaszówce, obecnie w granicach Krosna, zm. 12 maja 1961 w Toruniu) – polski rzeźbiarz.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W latach 1900-1905 uczęszczał do Szkoły Ludowej w Gorlicach. W latach 1906–1908 przebywał wraz z rodziną w Bustenarii na Nizinie Wołoskiej w Rumunii, w rejonie zagłębia naftowego. Będąc w Rumunii uczęszczał w latach 1906–1907 do niemieckiej szkoły Knaben und Madchen Volks Schule „Steaua Romana” w Bustenarii. Po powrocie w rodzinne strony uczył się w latach 1908-1911 w Cesarsko–Królewskiej Szkole Przemysłu Drzewnego w Kołomyi, gdzie był słuchaczem wydziału rzeźby. Następnie studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Konstantego Laszczki, gdzie od początku należał do wyróżniających się studentów. Tu uczył się przez siedem semestrów, z przerwą wojenną i odbywaniem służby wojskowej.
Podczas I wojny światowej zgłosił się jako ochotnik do 2 Pułku Piechoty Legionów Polskich i służył w nim od 6 sierpnia 1914 do 15 marca 1917, awansując na plutonowego[1]. Brał m.in. udział w walkach na froncie austriacko-rosyjskim. W 1916 przebywał w szpitalu w Pradze, gdyż w czasie działań wojennych został postrzelony w kolano. Podczas tego pobytu uczęszczał jako ekstern do pracowni rzeźby monumentalnej Josefa Václava Myslbeka w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Po powrocie do Krakowa kontynuował przerwaną naukę na ASP.
W 1920 zdecydował się na wyjazd do Torunia, tu poznał zamieszkałego również od niedawna w Toruniu rzeźbiarza Wojciecha Aleksandra Durka pochodzącego z Małopolski. Wspólnie z nim założył wkrótce pracownie „Rzeźba” mieszczącą się przy ul. Sukienniczej 2+4. Obaj artyści na początku 1921 wstąpili do Konfraterni Artystów, którą założył Julian Fałat. Pracownia przy ul. Sukienniczej, prowadzona wspólnie z Wojciechem Durkiem, istniała do 1923. Od 1923 do 1935 Zelek posiadał pracownię przy ul. Reja 6. Durek natomiast pozostał w Toruniu do czerwca 1925, jednakże artyści aż do śmierci utrzymywali kontakty zarówno zawodowe jak i przyjacielskie. W 1935 przeprowadził się na ul. Mickiewicza 109, gdzie otworzył dwie pracownie.
Większość jego prac rzeźbiarskich została zniszczona w czasie II wojny światowej. Po wojnie pracował przeważnie na zlecenia kościelne, głównie na Wybrzeżu.
Zmarł 12 maja 1961. Został pochowany na Cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Niepodległości – 16 marca 1937 roku „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[2]
Ważniejsze realizacje[edytuj | edytuj kod]
- Ołtarz polowy przy kościele garnizonowym św. Katarzyny w Toruniu i ołtarz główny tamże
- Rzeźby niedźwiedzi przed gmachem Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu przy ul. Mickiewicza 9
- Supraporta "Spragnionych napoić" nad wejściem do budynku Ubezpieczalni Społecznej w Toruniu (ul. Uniwersytecka 17, obecnie Miejska Przychodnia Specjalistyczna)
- Rzeźby na Pomniku poległych 63. pułku piechoty w Toruniu (obecnie plac Pokoju Toruńskiego) (proj. arch. K. Ulatowski; niezachowany)[3]
- Pieta na cmentarzu parafialnym w Brodnicy. Wykonana z okazji Roku Jubileuszowego 1934. Przedstawia ona trzy postacie: zdjętego z krzyża Jezusa Chrystusa, podtrzymywanego przez matkę oraz Marię Magdalenę.
- Pomnik Wdzięczności ku czci Chrystusa Króla w Sępólnie Krajeńskim (z Wojciechem Durkiem),
- Pomnik Stanisława Moniuszki w Grudziądzu (niezachowany)
- Ołtarz Matki Boskiej w południowej nawie kościoła Św. Ducha w Toruniu (zmieniony)
- pomnik Zwycięstwa w Wąbrzeźnie
- Model pomnika ku czci pomordowanych w Łasinie (niezatwierdzony, ale zrealizowany)
- Rzeźby ogrodu biskupiego w Pelplinie (niezachowane)
- Pomnik Ks. Alfonsa Mańkowskiego (działacza i prezesa TNT) na Cmentarzu Parafialnym w Lembargu, 1951
Upamiętnienia[edytuj | edytuj kod]
- 13 sierpnia 2021 na ścianie kamienicy przy ul. Sukienniczej 2 w Toruniu odsłonięto tablicę upamiętniającą Ignacego Zelka (dawna siedziba pracowni „Rzeźba”)[4].
Pisma[edytuj | edytuj kod]
- Marian Sydow, W pracowni rzeźbiarza, "Słowo Pomorskie", 31.03.1934, nr 74, s. 3
- Pozłotnictwo, Orędownik Diecezji Chełmińskiej, 1958, nr 8
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wykaz Legionistów ↓.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94.
- ↑ Ziółkiewicz i Paczuski 2002 ↓, s. 12.
- ↑ Natalia Przytarska: Pamięci Ignacego Zelka. torun.pl, 2021-08-13. [dostęp 2024-02-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- E. Lewandowska, Konfraternia Artystów w Toruniu, [w:] Zeszyty Naukowe UMK. Nauki humanistyczno –społeczne, 1968, z. 28, s. 61–118
- Józef Poklewski, Ignacy Zelek (1894-1961), rzeźbiarz [w:] Artyści w dawnym Toruniu, PWN 1985, str. 177-182.
- D. Swobodzińska, Ignacy Zelek. Życie i twórczość, praca magisterska, Toruń 2003
- M. Biskup (red.) - Wybitni ludzie dawnego Torunia, TNT w Toruniu, Prace popularnonaukowe nr 39, PWN, Warszawa-POznań-Toruń 1982
- Ignacy Zelek. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-25)].
- Antoni Ziółkiewicz, Adam Paczuski: Pomniki Torunia. Toruń: Wydawnictwo Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturalnego w Toruniu, 2002. ISBN 83-87768-85-5.