Irena (Dęblin)
51°33′45″N 21°51′55″E/51,562500 21,865278| część miasta Dęblina | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| Data założenia |
1854 |
| W granicach Dęblina |
13 listopada 1954 (historyczna cz. miasta) |
| SIMC |
0955762 |
| Tablice rejestracyjne |
LRY |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ryckiego  | |
Położenie na mapie Dęblina  | |
| 51°33′45″N 21°51′55″E/51,562500 21,865278
| |
Irena – część miasta Dęblin (woj. lubelskie), stanowi starówkę i centrum miasta, w XIX wieku osada miejska.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Irena powstała w 1854 w Królestwie Polskim (w guberni lubelskiej) jako osada handlowo‑przemysłowa na gruntach folwarku Dęblin, nieopodal wzniesionej w latach 1838–1847 twierdzy Iwanogród (od imienia namiestnika Królestwa Polskiego – Iwana Paskiewicza). Nazwa Irena pochodzi od imienia synowej Iwana Paskiewicza, żony jego jedynego syna, Fiodora (Irina Iwanowna Woroncowa-Daszkowa). Nigdy nie otrzymała praw miejskich, lecz posiadała status osady miejskiej i była morfologicznie zbudowana na wzór miasta (z centralnym rynkiem i uliczkami). Była siedzibą gminy Iwanowskie Sioło[1].
Była zamieszkiwana głównie przez ludność żydowską (z pobliskiego miasta Bobrowniki), której ważnym źródłem dochodów były usługi i zaopatrzenie dla oddziałów stacjonujących w lokalnym garnizonie; część pracowała się w małej hucie żelaza oraz w innych małych zakładach przemysłowych z lat 1860. i 1870. Pod koniec stulecia, Irena stała się popularnym ośrodkiem wypoczynkowym. W latach 1890. była ważnym ośrodkiem chasydyzmu[2].
19 maja?/31 maja 1870 w powiecie nowoaleksandryjskim w guberni lubelskiej powstała gmina Irena, w związku z utratą praw miejskich przez miasto Bobrowniki i przyłączenie jego do prawobrzeżnej (w stosunku do Wieprza) strony gminy Iwanowskie Sioło (z siedzibą w Irenie), którą przemianowano na gminę Irena[3][4].
W 1876 r. Irena otrzymała połączenie kolejowe z Łukowem, co przyczyniło się do jej gospodarczego i demograficznego rozwoju[2].
W okresie międzywojennym gmina Irena należała do powiatu puławskiego w woj. lubelskim. 1 kwietnia 1939 roku gminę przyłączono do woj. warszawskiego[5], po czym weszła ona w skład powiatu garwolińskiego[6].
Podczas okupacji hitlerowskiej, wiosną 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 6000 Żydów. W październiku 1942 roku zostali wywiezieni do obozów pracy w Lubelskiem i obozu zagłady Treblinka II[7].
Po II wojnie światowej Irena została połączona z wsią Dęblin, jednak nazwa gmina Irena przetrwała do 1954 roku. 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 15 gromad: Bobrowniki, Dęblin, Irena, Kleszczówka, Krasnogliny, Lasoń, Masów, Mierzwiączka, Młynki, Moszczanka, Nowy Dęblin, Podwierzbie, Rycice, Sędowice i Zdżary[8].
29 maja 1953 nazwę Irena (a zarazem gromady Irena w gminie Irena) zmieniono oficjalnie na Dęblin[9], przez co odtąd w gminie Irena były dwa Dębliny, rozróżniane wyróżnikiem topograficznym (wieś bądź osada)[10].
Gminę Irena zniesiono 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[11]. Utworzona wówczas gromada Dęblin (obejmująca dotychczasowe gromady[12] Dęblin, Dęblin osada (Irena), Rycice, Masów, Zdżary i Mierzwiączka)[10] przetrwała zaledwie pięć tygodni. 13 listopada 1954 gromadę zniesiono w związku z przekształceniem jej obszaru w miasto Dęblin[13], dla którego ustalono 50 członków miejskiej rady narodowej[14].
1 stycznia 1956 miasto Dęblin weszło w skład nowo utworzonego powiatu ryckiego w tymże województwie[15]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego. Od 1999 leży ponownie w powiecie ryckim.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Maria Nietyksza: Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim, 1865-1914. Warszawa: PWN, 1986
- ↑ a b Marta Kubiszyn: Śladami Żydów. Lubelszczyzna, Lublin 2011
- ↑ Postanowienie z 6 (18) marca 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97)
- ↑ Z lewobrzeżnej strony oraz ze wsi Bałtowo (z gminy Żyrzyn) i Wronów (z gminy Nowa Aleksandria) – gmina Gołąb
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
- ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 14, poz. 82
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 638.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Zarządzenie nr 62 Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 kwietnia 1953 r. w sprawie zmiany i ustalenia nazw miejscowości. (M.P. z 1953 r. nr 51, poz. 572)
- ↑ a b Uchwała Nr VI/10/2/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu garwolińskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67)
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Gromady istniały także po II wojnie światowej jako jednostka pomocnicza gmin.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 254
- ↑ Uchwała Nr XL/480 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r. w sprawie ustalenia liczby członków miejskich rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 7 października 1954 r., Nr. 9, Poz. 39)
- ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 282
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Irena (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 300.
| Części miasta wg TERYT |
|---|
