Jamajska odmiana języka angielskiego
Jamajska odmiana języka angielskiego – dialekt języka angielskiego używany na Jamajce, charakteryzujący się pewnymi swoistymi cechami. Nie należy go mylić z patois (językiem kreolskim na bazie angielskiego) będącym również w powszechnym użyciu na tej wyspie. Te dwa etnolekty nie są jednak od siebie wyraźnie oddzielone. Standardowy język angielski tworzy z kreolskim tzw. kontinuum kreolskie. Odmiany te przechodzą jedna w drugą w sposób płynny poprzez liczne warianty pośrednie.
Notuje się wpływy zarówno angielszczyzny brytyjskiej, jak i amerykańskiej[1]
Wymowa
[edytuj | edytuj kod]
System samogłoskowy angielszczyzny karaibskiej odbiega od wymowy RP czy wariantów amerykańskich. System samogłoskowy jest bardzo ograniczony (patrz diagram), w użyciu jest tylko 12 fonemów w miejsce dwudziestu w RP[2]:
| Samogłoski krótkie | Samogłoski długie | Dyftongi |
|---|---|---|
| /i/ kil kill | /i:/ trii tree | /ie/ biesin basin |
| /e/ dem they, them | /a:/ daag/ dog | /ai/ blain blind |
| /a/ mada mother | /u:/ duu do | //ou// roun round |
| /o/ op up | /uo/ uol old | |
| /u/ | put put |
Efektem takiego systemu jest fakt, że wiele wyrazów brzmi homofonicznie z innymi w porównaniu z angielszczyzną brytyjską lub amerykańską. Zatem den oznaczać może den lub then, /rat/ oznacza rot lub rat.
Gramatyka
[edytuj | edytuj kod]Gramatyka jamajskiej odmiany języka angielskiego (język kreolski) jest zbliżona do brytyjskiej a dość wydatne różnice w żaden sposób nie utrudniają wzajemnego zrozumienia[3]. Niemniej jednak istnieje kilka bardzo znaczących różnic[4]:
Czasowniki
[edytuj | edytuj kod]- Nie istnieje zgodność podmiotu z orzeczeniem odnośnie do liczby: She sing in de choir.
- Czasownik be nie występuje jako posiłkowy: Den ready, She a nice person.
- Częste są frazy werbalne złożone z kilku czasowników: Take it go, He talk say you stupid→ On mówi, że jesteś głupi. Dem go try get it.
- Czasownik może w sytuacjach emfatycznych wystąpić na początku zdania: A talk mary talk make she trouble (Mary talks too much and that makes trouble for her.
- Nie używa się strony biernej: De grass cut (The grass has been cut), Dis record play a lot (this record is played a lot)
- W czasie przeszłym używa się pierwszej formy czasownika: Mary go last week.
- Zamiast czasów progressive używa się cząstek a, da, di: David a go odpowiada brytyjskiemu David is going, She da work now (She is working now)
- Zakończoną czynność wyraża czasownik done: I just done tell them, We be done washed all dose car soon.
- Czasownik zaprzecza się przez no: They no want it now. Dla emfazy używa się podwójnego zaprzeczenia: Ain't nobody found no money in no box.
- Operatora do nie używa się w pytaniach: How they get that?, Why you hit him?
Fraza nominalna
[edytuj | edytuj kod]- Przymiotniki występują często w funkcji przysłówków: I like it good. Nie używa się przysłówków zakończonych na -ly.
- Nie używa się -s dla oznaczenia liczby mnogiej: two book, dem creature, dla zaznaczenia liczby mnogiej może być użyty przedimek: The rabit dem eat it all (the rabbits eat it all),
- Nie występuje dopełniacz saksoński (-s) a dodaje się cząstkę fi: De coat a fi me (the coat is mine)
- nie używa się zaimków w funkcji dopełnienia, ponadto zaimki nie wpływają na formy czasownika: Carry that book to she teacher, She see he come.
- Niektóre zaimki mają formy alternatywne, np. a i mi dla I, yu i unu dla you w liczbie mnogiej, wreszcie de, dem dla they.
Słownictwo
[edytuj | edytuj kod]Mieszane, brytyjsko-amerykańskie słownictwo najbardziej jest widoczne w wyrazach związanych z samochodem. Na Jamajce na bagażnik mówi się z amerykańska "trunk", ale z kolei preferowany jest brytyjski "sleeping policeman" zamiast amerykańskiego "speed bump”, czy "bonnet" zamiast "hood" (maska). Ogólną tendencją jest przechodzenie młodszego pokolenia na słownictwo bardziej amerykańskie.
Inną charakterystyczną cechą jamajskiego angielskiego, używanego w sytuacjach bardziej formalnych, jest zapożyczanie słów z miejscowego języka kreolskiego, zwanego patois, który jest językiem używanym jako ojczysty przez większość mieszkańców wyspy w sytuacjach życia codziennego.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Andrea Sand (1999), Linguistic Variation in Jamaica. A Corpus-Based Study of Radio and Newspaper Usage, Tübingen: Narr,.
- ↑ a b Crystal 1995 ↓, s. 348.
- ↑ Crystal 1995 ↓, s. 347.
- ↑ Crystal 1995 ↓, s. 346-347.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- David Crystal: The Cambridge Encyclopaedia of the English Language. Cambridge: Cambridge University Press, 1995. ISBN 0-521-40179-8.