James Lind
 James Lind na obrazie Chalmersa | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| doktor medycyny | |
| Specjalność: chirurgia, medycyna morska | |
| Alma Mater | |
| 1748–1783 | |
| Instytucja | |
| Okres zatrudn. |
(1739–1748) |
| Instytut |
Haslar Naval Hospital |
| Okres zatrudn. |
(1758–1783) |
James Lind (ur. 4 października 1716 w Edynburgu[1], zm. 1794 w Gosport[1][2]) – szkocki lekarz, twórca pierwszego klinicznego badania eksperymentalnego, w którym wykazał lecznicze znaczenie owoców z nieznaną wówczas witaminą C dla chorych na szkorbut.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w rodzinie kupca. W 1731 został uczniem u edynburskiego chirurga[1]. Od 1738 pływał jako chirurg na okrętach Royal Navy, służąc w czasie wojny o sukcesję austriacką pod Georgem Edgcumbe[1]. W 1748 odszedł z Marynarki i rozpoczął prywatną praktykę w rodzinnym mieście[2]. W tym samym roku uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie Edynburskim pracą o chorobach wenerycznych. W 1752 ożenił się z Isabelą Dickie[1].
W 1753 roku opublikował książkę Traktat o szkorbucie (ang. A treatise of the scurvy) z dedykacją dla adm. Ansona. Książką wznawiana była w 1757 i 1772 oraz tłumaczona na francuski (1756, 1783), włoski (1766) i niemiecki (1775). Trzy lata później opublikował Esej o najskuteczniejszej metodzie zachowywania zdrowia marynarzy w Marynarce Królewskiej (ang. Essay on the most effectual means of Preserving the Health of Seamen in the Royal Navy), dedykowany Edgcumbe'owi, w którym poszerzał zalecenia z pierwszej książki[1].
W 1758 został mianowany głównym lekarzem królewskiego szpitala morskiego w Haslar[1]. W 1762 zaproponował metodę zaopatrywania statków w słodką wodę poprzez destylację wody morskiej. Rok później opublikował pracę poświęconą tyfusowi. W opublikowanym w 1768 Eseju o przypadkowych chorobach Europejczyków w gorących klimatach (ang. An Essay on Diseases Incidental to Europeans in Hot Climates) opisał najczęstsze choroby tropików[1].
W 1783 odszedł ze szpitala a stanowisko głównego lekarza objął jego syn, John, wcześniej pracujący jako jego asystent[1].
Poglądy i znaczenie[edytuj | edytuj kod]
W przeciwieństwie do Jana Fryderyka Bachstroma, który w swej pracy Observationes circa scorbutum postulował 19 lat wcześniej, że szkorbut jest chorobą powodowaną przez niedobór świeżych warzyw i owoców w diecie[3], Lind uważał, że przyczyny szkorbutu są rozliczne (dieta, złe powietrze, brak ćwiczeń), a prowadzą do rozpadu gnilnego ciała[1].
W jego Traktacie o szkorbucie znajduje się 4-stronnicowy opis pierwszego eksperymentu medycznego przeprowadzonego w maju 1747 na pokładzie HMS Salisbury[1]. Na jego potrzeby Lind wybrał 12 chorych na szkorbut marynarzy i podzielił na pary. Wszyscy spożywali tę samą dietę, jednocześnie każda dwójka otrzymywała inne dodatki – pierwsza cydr, druga ocet winny, trzecia pół pinty wody morskiej, czwarta dwie pomarańcze i cytrynę, ostatnia grupa dostała przydział pasty sporządzonej z czosnku, ziaren gorczycy, rzodkwi i mirry[1]. Mimo że cytrusów starczyło jedynie na 6 dni zmianę na lepsze zaobserwował właśnie wśród tej grupy, z której jeden marynarz całkiem wyzdrowiał a drugi na tyle, aby zostać opiekunem pozostałych. Pomimo tak jednoznacznych efektów doświadczenia w swej pracy Lind nie uznał – w przeciwieństwie do Backstroma – owoców za rekomendowany lek na szkorbut[1].
Obserwacje Linda zostały wykorzystane w Marynarce dopiero w 1795 za sprawą Gilberta Blane'a[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Iain Milne. Who was James Lind, and what exactly did he achieve. „Journal of the Royal Society of Medicine”. 105, s. 503–508, 2012-12. 12. DOI: 10.1258/jrsm.2012.12k090. ISSN 0141-0768. [dostęp 2023-03-09]. (ang.).
- ↑ a b BBC - History - Historic Figures: James Lind (1716 - 1794). BBC, 2006-11-02. [dostęp 2023-03-09]. (ang.).
- ↑ Johann Friedrich Bachstrom: Observationes circa scorbutum, ejusque indolem, causas, signa et curam, institutæ, eorum præprimis in usum, qui Groenlandiam & Indiam Orientis petunt. Lugduni Batavorum : Apud Conradum Wishoff, 1734. (łac.).