Kaszubi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Birczanin (dyskusja | edycje) o 08:28, 18 maj 2007. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Plik:Gryf pomorsko kaszubski.jpg
Herb Kaszub.
Kaszuby.
Dziewczyna w kaszubskim stroju ludowym podczas podróży na Zjazd Kaszubów w Łebie (2005).
Zjazd Kaszubów w Łebie (2005), przemarsz powiatu wejherowskiego.

Kaszubi (z csb. - Kaszëbi) - zachodniosłowiańska grupa etniczna wywodząca się w prostej linii od Pomorzan zamieszkujących Pomorze Gdańskie i wschodnią część Pomorza Zachodniego. Dzielą się na wiele podgrup etnograficznych, zróżnicowanych językowo i kulturowo (Bylacy - Bëlôcë, Gachy - Gôchë, Józcy - Józcë lub Mucnicy - Mùcnicë, Krubanie - Krëbane, Lesacy - Lesôcë, Morzanie - Mòrzanie, Rybaki - Rëbôcë, Zaboracy - Zabòrôcë).

Rodzina kaszubska na zjezdzie Kaszubów w Łebie w 2005r.

Pierwszy raz nazwa określająca plemię kaszubskie wystąpiła 19 marca 1238 w dokumencie wystawionym przez papieża Grzegorza IX w tytule książąt zachodniopomorskich dux Slavorum et Cassubia. W celu upamiętnienia tej daty od kilku lat na Pomorzu obchodzony jest Dzień Jedności Kaszubów. Barnim III (1320-1368) używał tytułu dux Cassuborum ("książę Kaszubów"). W tym czasie książęta gdańscy nadawali sobie tytuł dux Pomeraniae. W 1906 otwarto we Wdzydzach pierwsze na ziemiach polskich muzeum na wolnym powietrzu - skansen, stworzony przez Izydora i Teodorę Gulgowskich, obecnie Kaszubski Park Etnograficzny.

Obecnie Kaszubi zamieszkują w powiatach województwa pomorskiego: puckim, wejherowskim, kartuskim, lęborskim, bytowskim, kościerskim, północnej części chojnickiego oraz wschodniej części słupskiego. W pow. lęborskim, bytowskim i słupskim osadnictwo to ma w przeważającej mierze charakter wtórny - po II wojnie światowej Kaszubi zasiedlili tereny swojego pierwotnego osadnictwa po wysiedleniu stamtąd ludności niemieckiej przez władze PRL. Największe kaszubskie diaspory to Niemcy, Kanada, Stany Zjednoczone.

Kaszubi stanowią typową ludność pogranicza, która w ciągu wielu wieków żyła na terytorium zmieniającym przynależność państwową. Wielu z nich uległo germanizacji lub polonizacji, proces ten miał charakter przymusowy lub naturalny. Wielu znanych wojskowych pruskich i niemieckich miało pochodzenie kaszubskie, ale nie poczuwało się do związków z rodzimą kulturą lub ulegały one całkowitemu zerwaniu w następnym pokoleniu. Z tego powodu trudno dokładnie zdefiniować, którą z postaci historycznych wolno uznać za Kaszuba, a którą za Niemca lub Polaka pochodzenia kaszubskiego.

Część Kaszubów zachowała własną kulturę i język. Współcześnie w socjologii i historii dominuje pogląd, że Kaszubi stanowią grupę etniczną narodu polskiego. Zdecydowana większość Kaszubów posiada podwójną identyfikację - narodową polską i etniczną kaszubską. Wielu polskich działaczy narodowych na Pomorzu w okresie zaborów oraz członków podziemia niepodległościowego w czasie okupacji było pochodzenia kaszubskiego.

W Spisie Powszechnym z 2002 5.100 obywateli polskich zadeklarowało narodowość kaszubską. Jest to ok. 1% całej społeczności kaszubskiej. Rzeczpospolita Polska nie uznaje tych deklaracji za wiążące (podobnie w przypadku Ślązaków), stąd Kaszubi nie znaleźli się na oficjalnej liście mniejszości narodowych sporządzonej przez MSWiA.

Kaszubski ruch narodowy, choć nie należy do głównego nurtu w ruchu kaszubsko-pomorskim, ma jednak długoletnią tradycję. Za odrębny naród słowiański uważał Kaszubów Florian Ceynowa, w okresie międzywojennym jego myśl kontynuowali działacze z kręgu tzw. Zrzeszeńców, którzy w PRL byli represjonowani przez UB, a następnie SB i zepchnięci na margines działalności publicznej. Po 1989 tę samą myśl w ruchu kaszubskim reprezentowało pismo Tatczëzna, obecnie zaś Kaszëbskô Òdroda.

Z powodu odmienności językowej oraz przywiązania do religii rzymskokatolickiej, które powodowało niechęć Kaszubów do idei komunizmu, byli oni posądzani o separatyzm, tj. chęć oderwania od Polski części jej terytorium. Oskarżenia te nie miały pokrycia w rzeczywistości, ale w okresie PRL służyły antagonizowaniu Kaszubów z pozostałą ludnością Polski i przybierały na sile w okresie kolejnych kryzysów politycznych, np. w 1968 i 1970. Współcześnie nawet najbardziej radykalny nurt w ruchu kaszubskim - narodowy - nie kwestionuje historycznych związków Kaszubów z Polską, zaś swoje postulaty ogranicza do troski o rozwój ojczystego języka, kultury oraz dbałości o własną tradycję historyczną.

Znani Kaszubi - Antoni Abraham, Tadeusz Bolduan, Teodor Bolduan, Józef Borzyszkowski, Jerzy Budnik, Florian Ceynowa, Hieronim Derdowski, Konstantyn Dominik, Günter Grass, Leon Heyke, Jacek Karnowski, Jan Karnowski, Józef Klebba, Kazimierz Kleina, Franciszek Kręcki, Joanna Kurowska, Aleksander Labuda, Gerard Labuda, Stanisław Lamczyk, Aleksander Majkowski, Dorota Masłowska, Bernard Michałka, Henryk Muszyński (metropolita gnieźnieński), Mieczysław Piechowski, Daniel Pliński, Kazimierz Plocke, Janusz Reiter, Wincenty Rogala, Jarosław Sellin, Franciszek Sędzicki, Danuta Stenka, Abdon Stryszak, Jan Trepczyk, Donald Tusk, Edmund Wittbrodt, Edmund Wnuk-Lipiński, Jan Wyrowiński, Brunon Zwarra, Wojciech Zwarra.

Badacze Kaszubów, ich języka, kultury materialnej

Wybrana literatura

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaszubi&oldid=7882366”