Pomorze Zachodnie

Pomorze
Zôpadnô Pòmòrskô, Pommern
Państwa	Polska; Niemcy
Ważniejsze miasta	Szczecin, Koszalin, Stralsund, Greifswald
	Multimedia w Wikimedia Commons

Polska za panowania Bolesława III Krzywoustego (1102-1138)

Pomorze Zachodnie (Pomorze Nadodrzańskie, łac. Pomerania, kaszub. Zôpadnô Pòmòrskô, niem. Pommern^[1]) – kraina historyczno-geograficzna nad dolną Odrą i mniejszymi rzekami uchodzącymi do Zatoki Pomorskiej, między Reknicą a Łebą. Na zachodzie przechodzi w Meklemburgię, na południu w Brandenburgię, ziemię lubuską oraz Wielkopolskę (Krajnę), a na wschodzie w Pomorze Gdańskie.

Nazwę Pommern nosiła również prowincja w Królestwie Prus.

Granice i podział[edytuj | edytuj kod]

Księstwo pomorskie – mapa z 1635 r.

Herb księstwa pomorskiego ustanowiony przez Bogusława X

Herb województwa zachodniopomorskiego

Herb Meklemburgii-Pomorza Przedniego

W związku z licznymi na przestrzeni wieków zmianami granic i stref wpływów niemożliwe jest dokładne określenie granic Pomorza Zachodniego, zwłaszcza jego południowej i wschodniej granicy na terenie Polski. Niektóre opracowania ograniczają zasięg Pomorza Zachodniego do granic księstwa pomorskiego (które zmieniały się w czasie, przez kilkaset lat istnienia państwa). Inne poszerzają ten obszar m.in. o terytorium Nowej Marchii, która zajęła obszary zamieszkiwane pierwotnie przez plemiona pomorskie i lubuskie. Jeszcze inne bazują na granicach Prowincji Pomorze czy rzadziej Pomorza Szwedzkiego. Za ziemię pogranicza pomiędzy Pomorzem Zachodnim a Pomorzem Gdańskim (Wschodnim) najczęściej uznaje się ziemię lęborsko-bytowską. Najbardziej praktyczna i najprostsza wersja granic nawiązująca także do obecnego podziału na województwa zalicza do Pomorza Zachodniego kombinację (sumę) następujących obszarów:

obszar dawnego księstwa pomorskiego,
obszar obecnego województwa zachodniopomorskiego,
obszar dawnej prowincji Pomorze.

Według historiografii niemieckiej Pomorze Zachodnie dzieliło się na:

Pomorze Tylne – na wschód od Odry,
Pomorze Przednie (Pomorze Zaodrzańskie, Przedpomorze) – na zachód od Odry,
Wyspę Rugię.

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Gospodarka Pomorza Zachodniego jest nierozerwalnie związana z morzem. W regionie dominują takie gałęzie przemysłu jak rybołówstwo i przemysł stoczniowy, a także przemysł spożywczy, przetwórczy i chemiczny. Jednym z większych źródeł dochodu regionu jest turystyka.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Historia Pomorza Zachodniego.

Miasta[edytuj | edytuj kod]

Najludniejsze miasta Pomorza Zachodniego:

	miasto	populacja (2015)^[2]	jednostka administracyjna
1.	Szczecin	408 172	Województwo zachodniopomorskie
2.	Koszalin	109 170	Województwo zachodniopomorskie
3.	Słupsk	93 936	Województwo pomorskie
4.	Stargard	69 328	Województwo zachodniopomorskie
5.	Stralsund (pol. Strzałów)	58 041	Meklemburgia-Pomorze Przednie
6.	Greifswald (pol. Gryfia)	57 286	Meklemburgia-Pomorze Przednie
7.	Kołobrzeg	46 897	Województwo zachodniopomorskie
8.	Świnoujście	41 371	Województwo zachodniopomorskie
9.	Szczecinek	40 620	Województwo zachodniopomorskie
10.	Police	33 625	Województwo zachodniopomorskie
11.	Schwedt/Oder (pol. Świecie Odrzańskie)^[a]	30 262	Brandenburgia
12.	Wałcz^[b]	26 231	Województwo zachodniopomorskie
13.	Białogard	24 722	Województwo zachodniopomorskie
14.	Goleniów	22 776	Województwo zachodniopomorskie
15.	Gryfino	21 578	Województwo zachodniopomorskie
16.	Prenzlau (pol. Przęsław)^[a]	19 275	Brandenburgia
17.	Nowogard	16 937	Województwo zachodniopomorskie
18.	Gryfice	16 898	Województwo zachodniopomorskie
19.	Ustka	16 263	Województwo pomorskie
20.	Świdwin	15 725	Województwo zachodniopomorskie

Zamki Książąt Pomorskich[edytuj | edytuj kod]

Charakterystycznymi zabytkowymi obiektami Pomorza Zachodniego są zamki książąt pomorskich, które można znaleźć zarówno w polskiej, jak i niemieckiej części regionu:

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Zaliczane raczej do Brandenburgii, które przejęła miasto jeszcze w średniowieczu.
↑ Miasto traktowane także jako część Wielkopolski przez wzgląd na przynależność do województwa poznańskiego Królestwa Polskiego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ „W polskiej tradycji historycznej nadodrzańska część Pomorza objęta jest terminem Pomorze Zachodnie, natomiast część nadwiślańska nazywana jest Pomorzem Wschodnim. W języku niemieckim pod pojęciem Pomorze (Pommern) funkcjonuje obszar zawężony do polskiego Pomorza Zachodniego. Jednocześnie dla terenów rozciągających się na zachód od Odry używa się terminu Pomorze Przednie (Vorpommern), a dla obszarów na wschód od Odry terminu Pomorze Tylne (Hinterpommern). Polskiemu terminowi Pomorze Wschodnie odpowiada niemieckie określenie Pommerellen”. Andrzej Świrko: Szlakiem dawnych rodów pomorskich - von Manteuffel, von Kleist, von Glasenapp, von Wedel. Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, 2008, s. 2.
↑ Lista miast w Polsce, Polska w liczbach [dostęp 2017-11-26] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Pomorze Zachodnie poprzez wieki. J.M. Piskorski (red.). Wydawnictwo Zamku Książąt Pomorskich, Szczecin 1999
Historia Pomorza. Gerard Labuda (red.). T. 1. Cz. 1 i 2. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1969
CIT Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie. zamek.szczecin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-18)].
Wrota Pomorza Zachodniego
www.folklor.biz/historia

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

RyszardR. Lipczuk RyszardR., Ślady przeszłości w miastach Pomorza Zachodniego | Przegląd Dziennikarski [dostęp 2022-10-19] (pol.).

[ucker-3] Zaliczane raczej do Brandenburgii, które przejęła miasto jeszcze w średniowieczu.

[uwaga2-4] Miasto traktowane także jako część Wielkopolski przez wzgląd na przynależność do województwa poznańskiego Królestwa Polskiego.

[1] „W polskiej tradycji historycznej nadodrzańska część Pomorza objęta jest terminem Pomorze Zachodnie, natomiast część nadwiślańska nazywana jest Pomorzem Wschodnim. W języku niemieckim pod pojęciem Pomorze (Pommern) funkcjonuje obszar zawężony do polskiego Pomorza Zachodniego. Jednocześnie dla terenów rozciągających się na zachód od Odry używa się terminu Pomorze Przednie (Vorpommern), a dla obszarów na wschód od Odry terminu Pomorze Tylne (Hinterpommern). Polskiemu terminowi Pomorze Wschodnie odpowiada niemieckie określenie Pommerellen”. Andrzej Świrko: Szlakiem dawnych rodów pomorskich - von Manteuffel, von Kleist, von Glasenapp, von Wedel. Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, 2008, s. 2.

[Lista_miast_w_Polsce_spis-2] Lista miast w Polsce, Polska w liczbach [dostęp 2017-11-26] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[7] Związana także z Pomorzem Zachodnim.

[przyw-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f miasto-przywódca rejonu lub okręgu

[wazne-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t miasto odegrało poważną rolę w Hanzie

[1]

[2]

[a]

[b]

[A]

[A]

[B]

Region nadreński (Ren – Moza)	Dinant Duisburg Düsseldorf Emmerich Grieth KOLONIA^[A] Neuss Nijmegen Roermond Tiel Venlo Wessel Zaltbommel
Region IJssel i Zuiderzee	Arnhem DEVENTER^[B] Doesborg Elburg Harderwijk Hasselt Hattem KAMPEN^[B] Ommen Stavoren Zutphen Zwolle
Wybrzeże Morza Północnego	Groningen BREMA^[B] Stade Buxtehude HAMBURG^[B]
Między Renem i Wezerą (Westfalia)	Ahlen Allendorf Altena Arnsberg Attendorn Beckum Belecke Bielefeld Blankenstein (Hattingen) Bocholt Bochum Bödefeld Borgentreich Borken Brakel Breckerfeld Brilon Coesfeld Dorsten DORTMUND^[A] Drolshagen Dülmen Essen Eversberg Freienohl Fürstenau Geseke Grevenstein Hachen Hagen Haltern Hamm Hattingen Herford Hirschberg Hörde Hüsten Iburg Iserlohn Kallenhardt Kamen Langscheid Lemgo Lüdenscheid Lünen Melle Menden Minden MÜNSTER^[B] Neheim Neuenrade Neustadt Nieheim Oldenzaal Olpe OSNABRÜCK^[B] Paderborn Peckelsheim Plettenberg Quakenbrück Ratingen Recklinghausen Rheine Rüthen Schwerte SOEST^[B] Solingen Sundern Telgte Unna Vörden Vreden Warburg Warendorf Warstein Wattenscheid Werl Werne Westhofen Wetter Wiedenbrück
Między Wezerą i Łabą (Dolna Saksonia)	Alfeld Aschersleben Bockenem BRUNSZWIK^[A] Einbeck Gardelegen GOSLAR^[B] Gronau Halberstadt Hameln Hanower Helmstedt HILDESHEIM^[B] LÜNEBURG^[B] MAGDEBURG^[B] Osterburg Quedlinburg Salzwedel Seehausen Stendal Tangermünde Ulzen Werben
Niemcy środkowe (na południe do Harzu między górną Wezerą i Soławą)	Duderstadt Erfurt Getynga Halle Merseburg Mühlhausen Naumburg Nordhausen Northeim Osterode Uslar
Brandenburgia	Berlin Brandenburg Frankfurt nad Odrą Havelberg Cölln Kyritz Perleberg Pritzwalk
Południowe wybrzeże Bałtyku w granicach cesarstwa	Kilonia LUBEKA^[A] WISMAR^[B] ROSTOCK^[B] STRALSUND^[B] Greifswald Demmin Gützkow Szczecin Białogard Darłowo Goleniów Gryfice Kamień Kołobrzeg Koszalin Sławno Słupsk Stargard Trzebiatów Wolin
Prusy, Polska	Braniewo Chełmno GDAŃSK^[A] Elbląg KRÓLEWIEC^[B] TORUŃ^[B] Wrocław Kraków
Inflanty	DORPAT^[B] Goldingen Kokenhusen Lemsal Parnawa REWEL^[B] Roop RYGA^[B] Valmiera Viljandi Wenden Windawa
Szwecja	Kalmar Nyköping SZTOKHOLM^[B] VISBY^[A]