Pomorze Zachodnie

Pomorze Zachodnie
Zôpadnô Pòmòrskô, Pommern
Herb	Flaga
Państwa	Polska; Niemcy
Stolica	Szczecin
Ważniejsze miejscowości	Koszalin, Słupsk, Stargard, Stralsund
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Pomorze Zachodnie, Pomorze Nadodrzańskie, Pomorze Szczecińskie^[1] (łac. Pomerania, kaszub. Zôpadnô Pòmòrskô, niem. Pommern^[2]) – kraina historyczna nad dolną Odrą i mniejszymi rzekami uchodzącymi do Zatoki Pomorskiej, między Reknicą a Łebą. Na zachodzie graniczy z Meklemburgią, na południu z Brandenburgią i ziemią lubuską, na południowym wschodzie z Wielkopolską (Krajną), a na wschodzie z Pomorzem Gdańskim. Nazwę Pommern nosiła również prowincja w Królestwie Prus.

Granice i podział

W związku z licznymi na przestrzeni wieków zmianami granic i stref wpływów niemożliwe jest dokładne określenie granic Pomorza Zachodniego, zwłaszcza jego południowej i wschodniej granicy na terenie Polski. Niektóre opracowania ograniczają zasięg Pomorza Zachodniego do granic księstwa pomorskiego (które zmieniały się w czasie, przez kilkaset lat istnienia państwa). Inne poszerzają ten obszar m.in. o terytorium Nowej Marchii, która zajęła obszary zamieszkiwane pierwotnie przez plemiona pomorskie i lubuskie. Jeszcze inne bazują na granicach Prowincji Pomorze czy rzadziej Pomorza Szwedzkiego. Za ziemię pogranicza pomiędzy Pomorzem Zachodnim a Pomorzem Gdańskim (Wschodnim) najczęściej uznaje się ziemię lęborsko-bytowską. Najbardziej praktyczna i najprostsza wersja granic nawiązująca także do obecnego podziału na województwa zalicza do Pomorza Zachodniego kombinację (sumę) następujących obszarów:

obszar dawnego księstwa pomorskiego,
obszar dawnej prowincji Pomorze.

Według historiografii niemieckiej Pomorze Zachodnie dzieliło się na:

Pomorze Tylne – na wschód od Odry,
Pomorze Przednie (Pomorze Zaodrzańskie, Przedpomorze) – na zachód od Odry,
Wyspę Rugię.

Gospodarka

Gospodarka Pomorza Zachodniego jest nierozerwalnie związana z morzem. W regionie dominują takie gałęzie przemysłu jak rybołówstwo i przemysł stoczniowy, a także przemysł spożywczy, przetwórczy i chemiczny. Jednym z większych źródeł dochodu regionu jest turystyka.

Historia

Osobny artykuł: Historia Pomorza Zachodniego.

Miasta

Do największych miast Pomorza Zachodniego (powyżej 15 tys. mieszkańców) należą:

Lp.	Miasto	Populacja (2021)	Powierzchnia	Jednostka administracyjna
1.	Szczecin	396 472	300,55 km²	województwo zachodniopomorskie
2.	Koszalin	105 801	98,34 km²	województwo zachodniopomorskie
3.	Słupsk	89 180	43,15 km²	województwo pomorskie
4.	Stargard	67 430	48,08 km²	województwo zachodniopomorskie
5.	Stralsund	59 171	54,59 km²	Meklemburgia-Pomorze Przednie
6.	Greifswald	59 332	50,81 km²	Meklemburgia-Pomorze Przednie
7.	Kołobrzeg	45 930	25,67 km²	województwo zachodniopomorskie
8.	Świnoujście	40 696	197,23 km²	województwo zachodniopomorskie
9.	Szczecinek	39 705	48,48 km²	województwo zachodniopomorskie
10.	Police	32 034	37,31 km²	województwo zachodniopomorskie
11.	Białogard	23 811	25,73 km²	województwo zachodniopomorskie
12.	Goleniów	21 876	11,78 km²	województwo zachodniopomorskie
13.	Gryfino	20 792	9,58 km²	województwo zachodniopomorskie
14.	Nowogard	16 264	12,44 km²	województwo zachodniopomorskie
15.	Gryfice	16 130	12,40 km²	województwo zachodniopomorskie

Zamki Książąt Pomorskich

Charakterystycznymi zabytkowymi obiektami Pomorza Zachodniego są zamki książąt pomorskich, które można znaleźć zarówno w polskiej, jak i niemieckiej części regionu:

Zobacz też

Przypisy

↑ KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., Kongres Obywatelski [online], 13 lipca 2019, Cytat: "Kres niemieckiej prowincji pomorskiej nastąpił 25 kwietnia 1945 r. Szczecin opuścili gauleiter Pomorza Franz Schwede‑Coburg i nadburmistrz Wilhelm Faber. Zanim do tego doszło, w walkach na Pomorzu Szczecińskim zginęło około 30 tys. żołnierzy radzieckich i około 3 tys. polskich." .
↑ „W polskiej tradycji historycznej nadodrzańska część Pomorza objęta jest terminem Pomorze Zachodnie, natomiast część nadwiślańska nazywana jest Pomorzem Wschodnim. W języku niemieckim pod pojęciem Pomorze (Pommern) funkcjonuje obszar zawężony do polskiego Pomorza Zachodniego. Jednocześnie dla terenów rozciągających się na zachód od Odry używa się terminu Pomorze Przednie (Vorpommern), a dla obszarów na wschód od Odry terminu Pomorze Tylne (Hinterpommern). Polskiemu terminowi Pomorze Wschodnie odpowiada niemieckie określenie Pommerellen”. Andrzej Świrko: Szlakiem dawnych rodów pomorskich - von Manteuffel, von Kleist, von Glasenapp, von Wedel. Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, 2008, s. 2.

Bibliografia

Pomorze Zachodnie poprzez wieki. J.M. Piskorski (red.). Wydawnictwo Zamku Książąt Pomorskich, Szczecin 1999
Historia Pomorza. Gerard Labuda (red.). T. 1. Cz. 1 i 2. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1969
CIT Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie. zamek.szczecin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-18)].
Wrota Pomorza Zachodniego
www.folklor.biz/historia

Linki zewnętrzne

RyszardR. Lipczuk RyszardR., Ślady przeszłości w miastach Pomorza Zachodniego | Przegląd Dziennikarski [online] [dostęp 2022-10-19] (pol.).
Lipczuk, R., O czym mówią kamienie w Kamieniu Pomorskim i Wolinie? | Przegląd Dziennikarski (przegladdziennikarski.pl)[1]

[1] KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., Kongres Obywatelski [online], 13 lipca 2019, Cytat: "Kres niemieckiej prowincji pomorskiej nastąpił 25 kwietnia 1945 r. Szczecin opuścili gauleiter Pomorza Franz Schwede‑Coburg i nadburmistrz Wilhelm Faber. Zanim do tego doszło, w walkach na Pomorzu Szczecińskim zginęło około 30 tys. żołnierzy radzieckich i około 3 tys. polskich." .

[2] „W polskiej tradycji historycznej nadodrzańska część Pomorza objęta jest terminem Pomorze Zachodnie, natomiast część nadwiślańska nazywana jest Pomorzem Wschodnim. W języku niemieckim pod pojęciem Pomorze (Pommern) funkcjonuje obszar zawężony do polskiego Pomorza Zachodniego. Jednocześnie dla terenów rozciągających się na zachód od Odry używa się terminu Pomorze Przednie (Vorpommern), a dla obszarów na wschód od Odry terminu Pomorze Tylne (Hinterpommern). Polskiemu terminowi Pomorze Wschodnie odpowiada niemieckie określenie Pommerellen”. Andrzej Świrko: Szlakiem dawnych rodów pomorskich - von Manteuffel, von Kleist, von Glasenapp, von Wedel. Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, 2008, s. 2.

[3] Związana także z Pomorzem Zachodnim.

[przyw-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f miasto-przywódca rejonu lub okręgu

[wazne-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t miasto odegrało poważną rolę w Hanzie

[1]

[2]

[A]

[A]

[B]

Region nadreński (Ren – Moza)	Dinant Duisburg Düsseldorf Emmerich Grieth KOLONIA^[A] Neuss Nijmegen Roermond Tiel Venlo Wessel Zaltbommel
Region IJssel i Zuiderzee	Arnhem DEVENTER^[B] Doesborg Elburg Harderwijk Hasselt Hattem KAMPEN^[B] Ommen Stavoren Zutphen Zwolle
Wybrzeże Morza Północnego	Groningen BREMA^[B] Stade Buxtehude HAMBURG^[B]
Między Renem i Wezerą (Westfalia)	Ahlen Allendorf Altena Arnsberg Attendorn Beckum Belecke Bielefeld Blankenstein (Hattingen) Bocholt Bochum Bödefeld Borgentreich Borken Brakel Breckerfeld Brilon Coesfeld Dorsten DORTMUND^[A] Drolshagen Dülmen Essen Eversberg Freienohl Fürstenau Geseke Grevenstein Hachen Hagen Haltern Hamm Hattingen Herford Hirschberg Hörde Hüsten Iburg Iserlohn Kallenhardt Kamen Langscheid Lemgo Lüdenscheid Lünen Melle Menden Minden MÜNSTER^[B] Neheim Neuenrade Neustadt Nieheim Oldenzaal Olpe OSNABRÜCK^[B] Paderborn Peckelsheim Plettenberg Quakenbrück Ratingen Recklinghausen Rheine Rüthen Schwerte SOEST^[B] Solingen Sundern Telgte Unna Vörden Vreden Warburg Warendorf Warstein Wattenscheid Werl Werne Westhofen Wetter Wiedenbrück
Między Wezerą i Łabą (Dolna Saksonia)	Alfeld Aschersleben Bockenem BRUNSZWIK^[A] Einbeck Gardelegen GOSLAR^[B] Gronau Halberstadt Hameln Hanower Helmstedt HILDESHEIM^[B] LÜNEBURG^[B] MAGDEBURG^[B] Osterburg Quedlinburg Salzwedel Seehausen Stendal Tangermünde Ulzen Werben
Niemcy środkowe (na południe do Harzu między górną Wezerą i Soławą)	Duderstadt Erfurt Getynga Halle Merseburg Mühlhausen Naumburg Nordhausen Northeim Osterode Uslar
Brandenburgia	Berlin Brandenburg Frankfurt nad Odrą Havelberg Cölln Kyritz Perleberg Pritzwalk
Południowe wybrzeże Bałtyku w granicach cesarstwa	Kilonia LUBEKA^[A] WISMAR^[B] ROSTOCK^[B] STRALSUND^[B] Greifswald Demmin Gützkow Szczecin Białogard Darłowo Goleniów Gryfice Kamień Kołobrzeg Koszalin Sławno Słupsk Stargard Trzebiatów Wolin
Prusy, Polska	Braniewo Chełmno GDAŃSK^[A] Elbląg KRÓLEWIEC^[B] TORUŃ^[B] Wrocław Kraków
Inflanty	DORPAT^[B] Goldingen Kokenhusen Lemsal Parnawa REWEL^[B] Roop RYGA^[B] Valmiera Viljandi Wenden Windawa
Szwecja	Kalmar Nyköping SZTOKHOLM^[B] VISBY^[A]

Wielkopolska	ziemia kaliska Krajna ziemia poznańska ziemia wschowska
Kujawy	ziemia dobrzyńska
Ziemia łęczycko-sieradzka	ziemia łęczycka ziemia sieradzka ziemia wieluńska
Mazowsze	ziemie województwa płockiego ziemia płocka ziemia zawkrzeńska ziemie województwa rawskiego ziemia rawska ziemia sochaczewska ziemia gostynińska ziemie województwa mazowieckiego ziemia czerska ziemia warszawska ziemia zakroczymska ziemia ciechanowska ziemia łomżyńska ziemia wiska ziemia różańska ziemia nurska ziemia liwska ziemia wyszogrodzka
Podlasie	ziemia drohicka ziemia mielnicka ziemia bielska
Litwa	Suwalszczyzna
Ruś Czarna	Grodzieńszczyzna
Polesie	ziemia brzeska
Małopolska	ziemia krakowska Sądecczyzna Zagłębie Dąbrowskie Zagłębie Krakowskie ziemia sandomierska ziemia stężycka kasztelanie zapilickie ziemia lubelska ziemia łukowska
Ruś Czerwona / Grody Czerwieńskie	ziemia chełmska ziemia przemyska ziemia sanocka ziemia bełska
Spisz i Orawa
Śląsk	Dolny Śląsk Górny Śląsk ziemia lubliniecka ziemia prudnicka Śląsk Opolski Śląsk Cieszyński
Ziemia kłodzka
Łużyce	Dolne Łużyce Górne Łużyce
Ziemia lubuska	ziemia kostrzyńska ziemia kiniecka ziemia słubicka ziemia sulęcińska ziemia torzymska
Brandenburgia	Nowa Marchia
Pomorze	Pomorze Zachodnie ziemia słupsko-sławieńska ziemia lęborsko-bytowska Pomorze Przednie Pomorze Tylne Pomorze Wschodnie Pomorze Gdańskie ziemia chełmińska ziemia lubawska ziemia michałowska
Prusy	Prusy Królewskie ziemia malborska Warmia Prusy Książęce Prusy Dolne Prusy Górne