Edmund Wnuk-Lipiński

Edmund Wnuk-Lipiński
	; Edmund Wnuk-Lipiński (2008)
Data i miejsce urodzenia	4 maja 1944 ; Sucha
Data i miejsce śmierci	4 stycznia 2015 ; Warszawa
Zawód, zajęcie	socjolog
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Edmund Alojzy Wnuk-Lipiński (ur. 4 maja 1944 w Suchej, zm. 4 stycznia 2015 w Warszawie^[1]) – polski socjolog i nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych, pisarz fantastyki naukowej.

Życiorys

Wychował się w Bytowie^[2], gdzie w 1961 ukończył I Liceum Ogólnokształcące^[3]. Następnie podjął studia w zakresie socjologii na Uniwersytecie Warszawskim; uzyskiwał później stopnie naukowe doktora i doktora habilitowanego w tej samej dziedzinie^[4]^[5]. W 1992 otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych. Specjalizował się w zakresie socjologii polityki^[5].

Był założycielem i pierwszym dyrektorem Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk^[6]. Wykładał w Instytucie Nauk Humanistycznych w Wiedniu, na University of Notre Dame, na uczelniach wyższych w Kanadzie, Norwegii i Bułgarii, w Centre national de la recherche scientifique oraz w Wissenschaftskolleg zu Berlin. Uzyskał stypendium wiedeńskiego Instytutu Nauk o Człowieku. Należał do międzynarodowych towarzystw socjologicznych. Był kierownikiem Katedry Socjologii w Collegium Civitas w Warszawie. W latach 2006–2012 pełnił funkcję rektora tej uczelni^[7]. Wchodził również w skład rady patronackiej Instytutu Jagiellońskiego.

Był również pisarzem science fiction, specjalizował się w powieściach z zakresu fantastyki socjologicznej, opisującej postawy ludzi z różnych grup społecznych wobec rządów państwa totalitarnego. Obok Janusza A. Zajdla był prekursorem tego nurtu w polskiej fantastyce naukowej. Debiutował w 1968 opowiadaniem Krzyś, po raz pierwszy zamieszczonym w „Horyzontach Techniki”. Opublikował m.in. trylogię Apostezjon, składającą się z pozycji Wir pamięci (1979), Rozpad połowiczny (1988) i Mord założycielski (1989). W 2000 w wydawnictwie superNOWA ukazało się jednotomowe, pełne wydanie tego cyklu^[8] (z przywróceniem tekstu usuniętego pierwotnie wskutek ingerencji cenzury).

Zajmował stanowisko doradcy ds. polityki społecznej NSZZ „Solidarność”. Z ramienia opozycji demokratycznej brał udział w obradach Okrągłego Stołu. Od 1989 do 1991 kierował zespołem doradców naukowych przy Obywatelskim Klubie Parlamentarnym^[9]. W 2010 był członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego w przedterminowych wyborach prezydenckich^[10].

Został pochowany na cmentarzu Wawrzyszewskim^[11].

Życie prywatne

Syn Bolesława i Marty^[1]. Był mężem Elżbiety Wnuk-Lipińskiej^[12]. Ich syn Jakub zginął w 1988, wypadając z okna na 15. piętrze wieżowca^[13].

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie

Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim (2000)^[14] i Komandorskim (2011)^[15] Orderu Odrodzenia Polski.

W 1988 został uhonorowany Nagrodą im. Janusza A. Zajdla za Rozpad połowiczny^[9]. W tym samym roku wyróżniony Śląkfą w kategorii „twórca roku”^[16].

Jego imieniem nazwano Instytut Socjologii Collegium Civitas w Warszawie^[7].

Publikacje

Publikacje z zakresu socjologii

Praca i wypoczynek w budżecie czasu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Gdańsk 1972
Metody badania czasu wolnego a socjologiczna interpretacja materiału empirycznego. Referat, Komitet Statystyki i Ekonometrii PAN, Gdańsk 1973
Czas wolny. Współczesność i perspektywy, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1975
Problematyka kształtowania się potrzeb czytelniczych, Instytut Książki i Czytelnictwa BN, Warszawa 1975
Rozumienie kultury. Szkice socjologiczne, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1979
Budżet – struktura społeczna – polityka społeczna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1981
Rozpad połowiczny. Szkice z socjologii transformacji ustrojowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1991
Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany ustrojowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996
Granice wolności. Pamiętnik polskiej transformacji, Scholar, Warszawa 2003
Świat międzyepoki, Znak, Kraków 2004
Socjologia życia publicznego, Scholar, Warszawa 2005

Twórczość science fiction

Trylogia Apostezjon

Wir pamięci (Seria „Z kosmonautą”, 1979)
Rozpad połowiczny (Seria „Z kosmonautą”, 1988)
Mord założycielski (Fantastyka-Przygoda, 1989)

Krótkie formy literackie

Krzyś („Horyzonty Techniki”, 1968)
Wyprawa ratunkowa (Kroki w nieznane, t. 3., 1972)
Dialog przez rzekę („Fantastyka”, 1985)
Teatr („Feniks”, 1985)
Transfer jaźni („Feniks”, 1986)
Continuum („Fantastyka”, 1989)
Struga czasu (PL +50. Historie przyszłości, 2004)

Inne

Światy równoległe: autobiografia subiektywna w sensie ścisłym, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2015

Przypisy

↑ ^a ^b Edmund Wnuk-Lipiński. rejestry-notarialne.pl. [dostęp 2021-09-06].
↑ Cezary Obracht-Prondzyński. Edmund Wnuk-Lipiński (1944–2015) – z małego miasta na Kaszubach w świat wielkiej nauki i spraw publicznych. „Zoon Politikon”. Nr 6, 2015. ISSN 2082-7806. [dostęp 2023-09-26].
↑ Rocznik 1961. lo.bytow.pl. [dostęp 2018-08-27].
↑ Autorzy nominowani do Nagrody Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla. fandom.art.pl. [dostęp 2011-10-05].
↑ ^a ^b Prof. dr hab. Edmund Wnuk-Lipiński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-02-25] .
↑ O Instytucie. isppan.waw.pl. [dostęp 2023-02-25].
↑ ^a ^b Instytut Socjologii im. Edmunda Wnuk-Lipińskiego. civitas.edu.pl. [dostęp 2023-02-25].
↑ Piotr Konieczny: SFE: Wnuk-Lipiński, Edmund. The Encyclopedia of Science Fiction. [dostęp 2025-06-11]. (ang.).
↑ ^a ^b Edmund Wnuk-Lipiński w serwisie „Ludzie Wprost”. [dostęp 2011-10-05].
↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego. onet.pl, 16 maja 2010. [dostęp 2014-04-26].
↑ Pogrzeb prof. Edmunda Wnuk-Lipińskiego. civitas.edu.pl, 5 stycznia 2015. [dostęp 2015-01-16].
↑ Marcelina Smużewska. Wspomnienie o pewnej obserwatorce życia społecznego. Elżbieta Wnuk-Lipińska i badania nad młodzieżą. „Roczniki Historii Socjologii”. Vol. II, s. 151, 2012. Toruń: Epigram. ISSN 2084-2031.
↑ Paweł Tomczyk: 80 lat temu urodził się Edmund Wnuk-Lipiński, socjolog i pisarz SF. dzieje.pl, 4 maja 2024. [dostęp 2024-05-04].
↑ M.P. z 2001 r. nr 5, poz. 91.
↑ M.P. z 2012 r. poz. 134.
↑ Śląkfa. skf.org.pl. [dostęp 2021-09-05].

Bibliografia

Prof. dr hab. Edmund Wnuk-Lipiński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-02-25] .

[rs-1] Edmund Wnuk-Lipiński. rejestry-notarialne.pl. [dostęp 2021-09-06].

[2] Cezary Obracht-Prondzyński. Edmund Wnuk-Lipiński (1944–2015) – z małego miasta na Kaszubach w świat wielkiej nauki i spraw publicznych. „Zoon Politikon”. Nr 6, 2015. ISSN 2082-7806. [dostęp 2023-09-26].

[3] Rocznik 1961. lo.bytow.pl. [dostęp 2018-08-27].

[4] Autorzy nominowani do Nagrody Fandomu Polskiego im. Janusza A. Zajdla. fandom.art.pl. [dostęp 2011-10-05].

[ln-5] Prof. dr hab. Edmund Wnuk-Lipiński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-02-25] .

[6] O Instytucie. isppan.waw.pl. [dostęp 2023-02-25].

[civitas-7] Instytut Socjologii im. Edmunda Wnuk-Lipińskiego. civitas.edu.pl. [dostęp 2023-02-25].

[8] Piotr Konieczny: SFE: Wnuk-Lipiński, Edmund. The Encyclopedia of Science Fiction. [dostęp 2025-06-11]. (ang.).

[ludzie-9] Edmund Wnuk-Lipiński w serwisie „Ludzie Wprost”. [dostęp 2011-10-05].

[10] Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego. onet.pl, 16 maja 2010. [dostęp 2014-04-26].

[11] Pogrzeb prof. Edmunda Wnuk-Lipińskiego. civitas.edu.pl, 5 stycznia 2015. [dostęp 2015-01-16].

[12] Marcelina Smużewska. Wspomnienie o pewnej obserwatorce życia społecznego. Elżbieta Wnuk-Lipińska i badania nad młodzieżą. „Roczniki Historii Socjologii”. Vol. II, s. 151, 2012. Toruń: Epigram. ISSN 2084-2031.

[13] Paweł Tomczyk: 80 lat temu urodził się Edmund Wnuk-Lipiński, socjolog i pisarz SF. dzieje.pl, 4 maja 2024. [dostęp 2024-05-04].

[14] M.P. z 2001 r. nr 5, poz. 91.

[:134-15] M.P. z 2012 r. poz. 134.

[16] Śląkfa. skf.org.pl. [dostęp 2021-09-05].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]