Kazimierz Sichulski

Kazimierz Sichulski
Autoportret (1909)
Data i miejsce urodzenia	17 stycznia 1879 Lwów
Data i miejsce śmierci	6 listopada 1942 Lwów
Zawód, zajęcie	malarz, karykaturzysta, grafik
Narodowość	polska
Odznaczenia

Drzwi wejściowe Cukierni Lwowskiej (Jamy Michalika) po remoncie z 1910 roku (fot.1910−1911). Nad drzwiami obraz Sichulskiego Sąd Ostateczny

Kazimierz Sichulski (ur. 17 stycznia 1879 we Lwowie, zm. 6 listopada 1942 tamże) – polski malarz, karykaturzysta, rysownik i grafik. Profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Reprezentant folklorystycznego nurtu sztuki Młodej Polski. Współtwórca krakowskiego kabaretu Zielony Balonik.

Życiorys

Edukacja

Studiował na wydziale prawnym Uniwersytetu Lwowskiego, następnie w latach 1901–1907 (lub 1900−1908) malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod okiem Leona Wyczółkowskiego, Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego. Kształcił się również w Wiedniu w Cesarsko-Królewskim Austriackim Muzeum Sztuki i Przemysłu (k. k. Österreichisches Museum für Kunst und Industrie) u Antona von Kennera (1902). W 1904 odwiedzał centra kulturalne Europy, w tym: Rzym, Wenecję, Florencję, Wiedeń, Monachium i Drezno. W Paryżu pobierał nauki w szkole artystycznej Académie Colarossi.

Debiut artystyczny

Debiut wystawienniczy młodego malarza przypadł na 1903. Wówczas to Sichulski pokazał swe pastele w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. Pierwsza indywidualna wystawa odbyła się w krakowskim i lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w 1905.

„Teka Melpomeny”

W 1904 Karol Frycz, Witold Wojtkiewicz, Stanisław Kuczborski, Antoni Procajłowicz, Stanisław Rzecki oraz Kazimierz Sichulski, podczas spotkań w krakowskiej Cukierni Lwowskiej, stworzyli zbiór karykatur aktorów „Teka Melpomeny”. W zbiorze znalazła się wykonana przez Sichulskiego karykatura Józefa Sosnowskiego i Ordonówny w scenie ze spektaklu Bolesław Śmiały. Dochód ze sprzedaży egzemplarzy zbioru został przeznaczony na zasilenie aktorskiej kasy emerytalnej.

Jama Michalika i kabaret Zielony Balonik

Od 1905 Sichulski współtworzył kabaret literacko-artystyczny „Zielony Balonik”, którego przedstawienia odbywały się w krakowskiej Cukierni Lwowskiej (Jama Michalika).

Sichulski wraz z Karolem Fryczem, Henrykiem Szczyglińskim, Józefem i Stanisławem Czajkowskimi, Witoldem Wojtkiewiczem, Stanisławem Kuczborskim, Stanisławem Rzeckim i Tadeuszem Rychterem współtworzył szopkę krakowską w Jamie Michalika.

Podczas remontu Jamy Michalika w 1910 Sichulski wraz Karolem Fryczem ozdobili ściany obrazami. Sichulski namalował między innymi Sąd Ostateczny, obraz nawiązujący do fresku Michała Anioła z Kaplicy Sykstyńskiej. Przedstawione postaci głównych artystów kabaretu Jama Michalika pierwotnie były całkiem nagie, ale po interwencji właściciela lokalu Sichulski domalował im majtki kąpielowe.

Obraz Kazimierza Sichulskiego Kabaret szalony.

Kabaret szalony

Szczególnym obrazem, dokumentującym zaangażowanie Sichulskiego w działalność Jamy Michalika, była olejna praca z 1908 pt. Kabaret szalony. Sichulski namalował karykatury rozbawionych członków kabaretu w korowodzie unoszącym się ponad krakowskim Rynkiem Głównym od Wieży Mariackiej (w prawym dolnym rogu), a zmierzającym ku księżycowi z sylwetką Pana Twardowskiego. Korowód wiedzie Stanisław Sierosławski – współredaktor „Czasu”. Po jego lewej stronie skarykaturowany w postaci fauna z rogami prof. Leon Wyczółkowski (w lewej ręce trzyma lustro, od którego odwraca wzrok). Postać grająca na półkolistej klawiaturze to taper kabaretu – Witold Noskowski (także współredaktor „Czasu”). Obok wsłuchany w muzykę Tadeusz Żuk-Skarszewski, a nad nim balonik i Kasper Żelechowski z butelką wystającą z kieszeni. W centralnej części obrazu (poniżej Noskowskiego) Tadeusz Boy-Żeleński z butelką mleka dla niemowlęcia z napisem „Kropla mleka”. Pod lewym przedramieniem Boy trzyma postać z napisem „Ostenda” – to Ferdynand Hoesick (zwany w kabarecie Esikiem) który wrócił z Ostendy. W dolnej części obrazu na drewnianym koniku buja się Witold Wojtkiewicz. Za nim rudowłosy Adolf „Neuwerth” Nowaczyński ze strzykawką z gnojówką i błazeńskim symbolem pod pachą. Na dole z rozłożonymi rękami brat Boya – Edward Żeleński, urzędnik Kasy Oszczędności miasta Krakowa. Nad Nowaczyńskim Edward Leszczyński z lutnią w ręce. W dolnym lewym narożniku postać z głową skierowaną ku dołowi (aluzja do zachowania się na jednym z przedstawień kabaretu) – to karykatura Józefa Herbaczewskiego. Nad Leszczyńskim postać Teofila Trzcińskiego, a widoczna w prawym górnym narożniku postać z nożyczkami (aluzja do wykonywanych przez niego „wystrzyganek”) to Karol Frycz. Poniżej Frycza autor obrazu – Kazimierz Sichulski z paletą malarską w ręce, a nad Fryczem nietoperz z ludzką głową – Feliks Jasieński „Manggha” z przywiązaną kartką z napisem „Muzeum Narodowe” (jako aluzja do deklarowania przez artystę ofiarowania swoich prac różnym miastom z późniejszą zmianą zdania). Koło Wieży Mariackiej widać unoszący się na wietrze kapelusz kardynalski oraz damską bieliznę, które zostały mieszczone na obrazie jako aluzja do sporu artystów z biskupem krakowskim Janem Puzyną w sprawie umieszczenia w wawelskiej katedrze witraży według projektu Stanisława Wyspiańskiego.

Do czasów współczesnych przetrwały dwie wersje obrazu: uproszczona kompozycja (prawdopodobnie z 1905), która jest w posiadaniu krakowskiej Jamy Michalika, a także młodsza o trzy lata, przechowywana w Muzeum Literatury w Warszawie. Prawdopodobnie pierwotna wersja obrazu się nie zachowała. Została wykonana na niezagruntowanym prześcieradle i była elementem dekoracji kabaretu.

Aktywność artystyczna

Był ilustratorem czasopisma „Liberum Veto”, a od 1904 jego kierownikiem artystycznym. Był także członkiem wiedeńskiego ruch artystycznego Hagenbund. W latach 1905–1908 należał do grona twórców kabaretu „Zielony Balonik”. W 1905 został członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. W okresie 1908−1914 mieszkał we Lwowie. Twórczość Sichulskiego została zdominowana przez tematykę huculską. Do Lwowa przybył już jako ceniony autor karykatur i obrazów z Huculszczyzny.

Huculska drużka
(1906)

Huculska Madonna
(1909)

Wiejski grajek

Hucułka

Sieroty
(1906)

Huculski chłopak
(1913)

Pokłon pasterzy (Madonna huculska)
(1914)

Niedziela Palmowa
(ok. 1906)

Huculszczyzna na obrazach Kazimierza Sichulskiego

W okresie pobytu we Lwowie opracował swoje pierwsze kartony witrażowe. W 1908 powstał (nawiązujący do motywów huculskich) karton „Zwiastowanie”, który w 1910 w czasopiśmie „Świat” komplementowano: „Jeszcze bardziej wiąże Sichulski temat religijny z nastrojem swojskim w projekcie do witrażu Zwiastowanie, najsilniej może działającym ze wszystkich pokazanych na wystawie”.

I wojna światowa

W czasie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Polskich, a podczas wojny polsko-ukraińskiej (1918−1919) uczestniczył w obronie Lwowa.

Wykładowca

Był wykładowcą Wydziału Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego lwowskiej Państwowej Szkoły Technicznej. W latach 1930–1939 był profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Twórczość

Sichulski tworzył nie tylko obrazy rodzajowe (w tym wspomniane z Huculszczyzny), ale także portrety, kompozycje o treściach batalistycznych i religijnych grafiki, plakaty, witraże, kilimy, a także znakomite rysunki satyryczne i karykatury. W sposób perfekcyjny wypracował formułę karykatury, której zasadniczym środkiem wyrazu był czarny kontur, który oszczędnie opisywał uogólnione formy.

Karykatura Lucjana Rydla.
(1904)

Karykatura Jerzego Leszczyńskiego
jako Zuzanna w kąpieli (1907)

Karykatura Antoniego Zolla
(1911)

Karykatura Jana Kasprowicza
(1914)

Karykatura Jana Stanisławskiego z uczniami
(1905)

Karykatura Stanisława Witkiewicza
(1914)

Karykatura Kornela Makuszyńskiego
(1910)

Karykatura Tadeusza Boya-Żeleńskiego
(ok. 1920)

Karykatura obrazu Jacka Malczewskiego Zatruta studnia
(1919)

Karykatura Stefana Żeromskiego
(1914)

Wybrane karykatury autorstwa Kazimierza Sichulskiego

Stosunkowo często malował martwe natury, kompozycje historyczne i pejzaże, a rzadziej portrety. Na przestrzeni lat wracał w swej twórczości do motywów religijnych – w kartonach do witraży i polichromii, które odzwierciedlały wpływ artystyczny prac Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego. Uprawiał malarstwo zarówno sztalugowe, jak i monumentalne. Wydane przez niego litograficzne albumy cieszyły się dużym powodzeniem. Tworzył plakaty, zajmował się także projektowaniem wystroju wnętrz i architekturą. Na przestrzeni lat doskonalił umiejętności w zakresie poszczególnych technik twórczych: malarstwa olejnego, temperowego, pastelowego i akwarelowego, a także rysunku i litografii.

Wyróżnienia i odznaczenia

Uczestniczył w wielu międzynarodowych wystawach, m.in. w:

• Monachium (1905),
• Wenecji (1907, 1910, 1914, 1932),
• Rzymie (1911, 1934),
• Berlinie (1914, 1937),
• Paryżu (1923, 1930, 1931),
• Budapeszcie (1926),
• Pittsburghu (1926),
• Helsinkach i Sztokholmie (1927).

Podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w 1929 został uhonorowany złotym medalem. W 1934 otrzymał nagrodę PAU za całokształt pracy artystycznej.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (2 sierpnia 1931) „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938) „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki w ogóle”.

Śmierć

Kazimierz Sichulski zmarł we Lwowie po ciężkiej chorobie 6 listopada 1942. Został pochowany w grobowcu na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Bibliografia

• Elżbieta Cencora. Historia Jamy Michalikowej. „Roczniki Humanistyczne”. XXXIII (4), s. 55–73, 1985. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. ISSN 0035-7707 (pol.). 

Linki zewnętrzne

• Kazimierz Sichulski – dzieła w bibliotece Polona