Kościół ewangelicki w Lwówku Śląskim

Czarna Wieża

nr rej. A/5428/1525 z dnia 31.01.1966
Wieża widziana z ul. Malinowskiego
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Lwówek Śląski
Adres	Bronisława Malinowskiego 25
Styl architektoniczny	neogotyk
Architekt	Carl Schulz
Wysokość całkowita	60 m
Kondygnacje	4
Rozpoczęcie budowy	1846
Ukończenie budowy	1848
Plan budynku Plan kościoła z lat 60. XX wieku
Położenie na mapie Lwówka Śląskiego Czarna Wieża
Położenie na mapie Polski Czarna Wieża
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Czarna Wieża
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego Czarna Wieża
Położenie na mapie gminy Lwówek Śląski Czarna Wieża
51°06′35″N 15°35′08″E

Wieża kościoła ewangelickiego w Lwówku Śląskim (pot. Czarna Wieża) – kościół, który znajdował się w Lwówku Śląskim, w województwie dolnośląskim. Kościół został zburzony w 1972 roku. Pozostała jedynie wieża zwana potocznie „Czarną Wieżą”.

Historia

Kościół ewangelicki i szkoła przykościelna z pastorówką przed wybudowaniem Czarnej Wieży

Kościół ewangelicki w Lwówku Śląskim wraz z Czarną Wieżą i widocznym pomnikiem Marcina Lutra

Kościół

Charakterystyka

Budynek kościoła imponował rozmiarami, jednak sprawiał skromne wrażenie w kontekście walorów estetycznych. Owalna przestrzeń kościoła z charakterystycznymi, wielkimi piętrowymi emporami zamykała się od zewnątrz, w bryłę na planie wydłużonego wieloboku. Wnętrze kościoła było pomalowane na biało i złoto. W centralnej części wschodniej strony domu modlitwy umieszczono zdobiony ołtarz oraz drewniany herb miasta wykonany na wzór tego z 1501 roku. Z zewnątrz świątynię pokryto żółtym tynkiem, a ożywiono jedynie gładkimi opaskami wysokich okien i portali. Ciężka i zdaniem ówczesnych mieszkańców nieciekawa bryła z dachem pokrytym łupkiem dość brutalnie wdziera się w architekturę miasta zaburzając harmonię jego tkanki, wyraźnie nie pasując do otoczenia.

Wnętrze kościoła ewangelickiego z widokiem na ołtarz

Historia

Prześladowani od czasów wojny trzydziestoletniej protestanci dopiero pod rządami pruskimi uzyskali pełne swobody religijne. Nowy, murowany kościół w Lwówku Śląskim, zbudowany na miejscu dawnej farbiarni, powstał w latach 1746–1748. Do 1754 r. trwało urządzanie wnętrza świątyni. Autorem projektu budowli oraz nadzorcą jej wykonania był architekt Karol Scholz (Carl Schulz). Ważniejsze prace naprawcze kościoła miały miejsce już w latach 1799–1803. W 1880 r. ponownie odnowiono kościół. Podczas II wojny światowej kościół i wieża nie zostały zniszczone. Zdewastowane zostało jedynie ich wnętrze, rozkradzione i zniszczone przez wojska sowieckie i osiedlających się w Lwówku Śląskim Polaków. Po przymusowym wysiedleniu Niemców w 1945 roku kościół został opuszczony. Opuszczona i zdewastowana świątynia niszczała i ostatecznie, z wyłączeniem wieży, została wysadzona 14 kwietnia 1972 r. W miejscu kościoła istnieje współcześnie zabudowa o charakterze mieszkalno-usługowym i garaże.

Szkoła

Od 1748 do 1764 r., z przerwami, trwało wznoszenie przykościelnego budynku, przeznaczonego na pastorówkę i przykościelną szkołę. W 1892 r. wyremontowano szkołę. W powojennej ruinie dawnej szkoły zachowały się mury obwodowe, a także skromny późnobarokowy portal z tablicą fundacyjną z 1748 r. Druga wojna światowa zamieniła budynek szkoły w ruinę.

Wieża

Charakterystyka

Czterokondygnacyjna budowla na planie kwadratu została nakryta ostrosłupowym, iglicowym hełmem. Dwie niższe kondygnacje są wzmocnione w narożach masywnymi lizenami, a na ich zwieńczeniu znajduje się galeria z kamienną, ażurową balustradą, wspartą na profilowanym gzymsie z arkadowym fryzem poniżej. Dwie górne kondygnacje mają kształt ośmioboczny, z delikatnymi lizenami w narożach i balustradą wokół dachu hełmowego, wspartą na konsolach. W przyziemiu, po północnej stronie wieży, umieszczono uskokowy, ostrołuczny portal. Wydłużone otwory okienne w dwóch wyższych kondygnacjach, również zamknięte ostrym łukiem, są rozdzielone maswerkowymi blendami, pomiędzy którymi umieszczono tarcze zegara. Na południowej elewacji przyziemia widoczny jest ślad po prostokątnej tablicy fundacyjnej.

Historia

Piaskowcowa, wolnostojąca wieża dzwonnicy w stylu neogotyckim została dobudowana po wschodniej stronie kościoła w latach 1846–1848. Wieża usytuowana jest w południowej części centrum miasta, w południowej pierzei ulicy Bronisława Malinowskiego będąc nieco cofnięta względem linii zabudowy. W 1972 r. podjęto decyzję o wysadzeniu kościoła. Ocalała tylko kamienna wieża, gdyż jej zawalenie groziło uszkodzeniem kilku znajdujących się w pobliżu domów mieszkalnych. Po latach wieża zaczęła przybierać coraz ciemniejszy kolor, głównie od dymu z kominów znajdującego się w pobliżu Browaru Lwówek. Odtąd nosi nazwę „Czarnej Wieży”. Budowla stanowi charakterystyczny punkt w panoramie miasta, wyróżnia się także bogatym detalem kamieniarskim.

Pod koniec 2008 roku wieża została sprzedana prywatnym inwestorom z przeznaczeniem na hotel, restaurację oraz punkt widokowy. W ostatnich latach, w związku z adaptacją do nowej funkcji, do zabytku dostawiono od południa oraz wschodu dwukondygnacyjny pawilon będący niewielkim pensjonatem z apartamentami na wynajem.

Wieża ma 60 metrów wysokości i jest najwyższą wieżą w Lwówku Śląskim.

Ocalały w II wojnie światowej dzwon nr 2 kościoła ewangelickiego, znajdujący się obecnie w Königswinter

Dzwon

Jeden z czterech masywnych dzwonów, który kiedyś wisiał w kościele ewangelickim w Lwówku Śląskim, przetrwał wyburzenie świątyni i można go podziwiać do dziś. Został odlany w 1848 roku i miał szczęście, że nie został przetopiony na broń podczas II wojny światowej. Metale ciężkie, takie jak cynk, brąz i miedź, były wówczas niezwykle ważne dla przemysłu zbrojeniowego. Bardzo niewiele dzwonów uniknęło tego tragicznego losu, dlatego dzwon z Lwówka Śląskiego jest tak wyjątkowy. W 1945 roku, po zakończeniu wojny, jedynie 10% dzwonów przejętych przez Niemców na ziemiach polskich nie zostało przetopionych. Były one przechowywane na tzw. „cmentarzyskach dzwonów”, z których największe znajdowało się w Hamburgu. Odnalezione tam dzwony starano się przywrócić do ich pierwotnych kościołów lub przenieść do innych parafii, gdzie brakowało dzwonów. Dzwon z Lwówka Śląskiego trafił jednak nie do kościoła, lecz do ogrodu Haus Schlesien w miejscowości Königswinter, oddalonej o około 15 km od Bonn.

Bibliografia

• Słownik Geografii Turystycznej Sudetów. t. 2: Pogórze Izerskie, cz. 1, Wrocław 2003
• Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Warszawa 2006