Koczy Zamek
 Widok z wierzchołka, fot. 2009 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
847 m n.p.m. |
Położenie na mapie Beskidu Śląskiego  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°32′54,14″N 18°58′33,44″E/49,548372 18,975956
| |
Koczy Zamek (847 m n.p.m.[1]) lub Koci Zamek[2][3] – bezleśne wzgórze w obrębie Międzygórza Jabłonkowsko-Koniakowskiego w zachodniej części polskich Beskidów[4], we wcześniejszej regionalizacji Jerzego Kondrackiego zaliczane do Beskidu Śląskiego[5].
Położenie i geologia[edytuj | edytuj kod]
Koczy Zamek wznosi się w grzbiecie, oddzielającym się w niedalekiej Ochodzitej od głównego grzbietu wododziałowego Karpat i biegnącym generalnie w kierunku północnym, ku Przełęczy Koniakowskiej i położonemu za nią Beskidowi Śląskiemu. Grzbiet w którym znajduje się Koczy Zamek jest tu fragmentem głównego wododziału Polski, rozdzielającego dorzecze Soły (Wisły) na wschodzie i dorzecze Olzy (Odry) na zachodzie. Wzniesienie znajduje się w województwie śląskim[3].
Wzgórze zbudowane jest z piaskowców krośnieńskich serii przedmagurskiej. Zachodnia część wzgórza podcięta jest 10-metrowej wysokości ścianą lokalnego kamieniołomu Koczy Zamek. Od południa tuż pod szczytem przebiega szosa z Koniakowa do Milówki. Po stronie północnej stok wzgórza opada bystro ku Przełęczy Koniakowskiej[6].
Etymologia nazwy szczytu[edytuj | edytuj kod]
Nazwa, na dawniejszych mapach zniekształcona do formy „Koci Zamek”, według legendy pochodzi od węgierskiego grafa nazwiskiem Kocsi, który miał tu niegdyś mieć swój dwór lub nawet zameczek obronny[7]. W Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych wzniesienie to figuruje dalej pod nazwą Koci Zamek[2].
„(...) stał tu niegdyś zamek węgierskiego grafa, który przywędrował tu z rodzinnych stron, albowiem ojciec chciał go ożenić z niemiłą mu baronówną. Graf ów, nazwiskiem Kocsi, zakochał się w pięknej Jadwidze, góralce z Koniakowa i ożenił się z nią. Niedługo potem zjechał stary graf. Na wiadomość o ożenku syna z prostą góralką kazał pachołkom porwać Jadwigę. Jeden z nich zabił ją czekanem. Kocsi mszcząc śmierć żony zranił w bitwie ojca, który umarł z powodu odniesionych ran. Na skutek tych tragicznych wydarzeń młody graf, trawiony tęsknotą i rozpaczą dostał pomieszania zmysłów, podpalił zamek i przepadł gdzieś bez śladu. Ruiny zamku rozebrali miejscowi górale. Pozostała jedynie nazwa. Nocami w kamieniołomach pod szczytem coś płacze i zawodzi. Podobno to dusza grafa szuka Jadwigi”[7].
W rzeczywistości nazwa wzniesienia związana jest raczej z okresem wojen husyckich. Po przegranej bitwie pod Lipanami (1434) powstańcy stanowiący radykalny odłam ruchu husyckiego, taboryci, zmuszeni byli w większości szukać schronienia poza granicami kraju. Wielu z nich udało się do Polski, a drogi ich wiodły często przez tereny księstw cieszyńskiego i oświęcimskiego. Taboryci w czasie swych przemarszów wybierali na dłuższe postoje niewysokie, gołe wzgórza, których szczyt otaczali wieńcem powiązanych łańcuchami wozów, tworząc w ten sposób charakterystyczne dla owych czasów prowizoryczne fortyfikacje. W języku węgierskim słowo „kocsi” (wymawiać: koczi) oznacza wóz, zaś w języku czeskim „kočá” – to kareta, a „koči” – woźnica. Stąd „Koczy Zamek” (lub „Kotczy Zamek”) – to po prostu umocnienie polowe, okrężna fortyfikacja utworzona z wozów[6]. Teorię tę przedstawił (podpierając się starszymi, jeszcze XIX-wiecznymi uwagami) i szereg podobnych „Kocich Zamków” na Pogórzu Karpackim wskazał Franciszek Kotula[8].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Szczyt Koczego Zamku jest doskonałym punktem widokowym, łatwo dostępnym w kilka minut z położonego u jego stóp parkingu. Dookolna panorama niewiele ustępuje swym zasięgiem słynnemu widokowi z niedalekiej Ochodzitej. Poniżej kamieniołomu polną drogą wiodą znaki niebieskie szlaku turystycznego ze Zwardonia na Baranią Górę[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50 000, Kraków: Compass, 2011, ISBN 978-83-7605-084-3.
- ↑ a b Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2023-03-07].
- ↑ a b Geoportal. Mapa topograficzna [online] [dostęp 2023-05-22].
- ↑ Jarosław Balon, Miłosz Jodłowski, Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat Zachodnich – studium metodologiczne, [w:] W. Ziaja, M.Jodłowski (red.), Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu, Kraków 2014, s. 85–106, ISBN 978-83-640890-2-2.
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ a b c Mirosław Barański, Beskid Śląski, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, ISBN 978-83-89188-71-7.
- ↑ a b Andrzej Sikora, Władysław Sosna, Ustroń, Wisła, Szczyrk i okolice. Przewodnik, Warszawa: wyd. „Sport i Turystyka”, 1983.
- ↑ Franciszek Kotula, Po Rzeszowskim Pogórzu błądząc, wyd. I, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974, s. 280–289.