Przejdź do zawartości

Kowale Oleckie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kowale Oleckie
wieś
Ilustracja
Kowale Oleckie – ulice Kościuszki i Ogrodowa, pośrodku widoczny kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

olecki

Gmina

Kowale Oleckie

Liczba ludności (2022)

1801[2]

Strefa numeracyjna

87

Kod pocztowy

19-420[3]

Tablice rejestracyjne

NOE

SIMC

0760432

Położenie na mapie gminy Kowale Oleckie
Mapa konturowa gminy Kowale Oleckie, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Kowale Oleckie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Kowale Oleckie”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Kowale Oleckie”
Położenie na mapie powiatu oleckiego
Mapa konturowa powiatu oleckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kowale Oleckie”
Ziemia54°10′01″N 22°24′52″E/54,166944 22,414444[1]
Strona internetowa

Kowale Oleckie (niem. Kowahlen, 1938–1945 Reimannswalde[4]) – wieś mazurska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Kowale Oleckie przy drodze krajowej nr 65 i przy trasie linii kolejowej GołdapEłk (nieczynnej na odcinku OleckoGołdap).

Wieś w 2009 roku zamieszkiwało 2126 osób[5].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kowale Oleckie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Kowale Oleckie.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Historia Kowal Oleckich rozpoczyna się w roku 1563, kiedy to książę Albrecht nadał Absolanowi Rymanowi 60 włók boru na prawie lennym z sądownictwem wyższym i niższym. Od niego 7 października 1564 roku odkupiono 30 włók w celu założenia wsi. Na tym obszarze w 1564 roku powstała wieś szlachecka Chełchy i majątek ziemski Kowale Oleckie. Majątek ów, jak podają źródła założyli Małgorzata i Jan Kowalewscy.

Kowale Oleckie często zmieniały właścicieli. W XVIII wieku dwór w Kowalach Oleckie dziedziczyli Tyszkowie, szlachta polska. Szkoła w tym dworze powstała w 1760 roku, a we wsi – kilkadziesiąt lat później. Poprzez tworzenie we wsiach i dworach szkół rosła świadomość społeczna wśród mieszkańców. W 1800 roku był tu majątek ziemski i wieś, która z czasem rozwinęła się w największą osadę w powiecie oleckim.

Okres I wojny światowej, pomimo bliskości granicy z Rosją, nie przyniósł znaczących wydarzeń historycznych, czy wojennych.

Lata trzydzieste XX wieku przyniósł rozwój infrastruktury: powstało wiele budynków, drogi, linie elektryczne, młyny, cegielnie, tartaki, gorzelnie, mleczarnie, a w Kowalach Oleckich założono nawet odlewnię żeliwa. Szacunkowo można podać, że w powyższym okresie na terenie obecnej gminy mieszkało blisko 10 tys. mieszkańców. W 1938 roku w Kowalach była stacja na linii kolejowej Olecko-Gołdap, urząd pocztowy, czteroklasowa szkoła podstawowa i szkoła zawodowa, urząd żandarmerii, kontroli mięsa i in. W roku 1938 w Kowalach było 1126 mieszkańców. Wcześniejsza nazwa – Kowahlen. W 1938 dotychczasowa nazwa wsi Kowahlen została przemianowana na Reimannswalde.

W okresie II wojny światowej Kowale Oleckie i okolice właściwie nie ucierpiały; jak oszacowano po 1945, na obszarze współczesnej gminy zniszczonych zostało kilkanaście budynków. Ziemie wokół Kowali Oleckich zajęte zostały 22 i 23 stycznia 1945 r. przez oddziały radzieckie. Po włączeniu Mazur do Polski usunięta została praktycznie cała ludność pochodzenia niemieckiego.

Po wojnie miejscowość była siedzibą gminy Mieruniszki. Funkcjonowała tu cegielnia[6].

W latach 1948–1950 stacjonował tu sztab 11 batalionu Ochrony Pogranicza.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Zabytkowa odlewnia żeliwa z XIX w.
  • Cmentarz z okresu I wojny światowej[7]

Instytucje zajmujące się edukacją, wychowaniem i opieką

[edytuj | edytuj kod]

Przedszkola:

  • Przedszkole Samorządowe w Kowalach Oleckich

Szkoły podstawowe:

Inne:

  • Gminne Centrum Kultury i Sportu w Kowalach Oleckich
  • Biblioteka gminna w Kowalach Oleckich
  • Środowiskowy Dom Samopomocy w Kowalach Oleckich
  • Rezerwat „Cisowy jar” (10,7 ha) pod Kowalami Oleckimi – leży na terenie malowniczych Szeskich Wzgórz, najwyższych wzniesień w północno-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego. Obejmuje urokliwy stromy jar szeroki na 100 m i długi na 900 m. Rośnie tu około 1,4 tys. cisów – jest to najliczniejsze skupisko tych drzew na Mazurach. Większość cisów, które są gatunkiem o bardzo wolnym tempie wzrostu, ma w obwodzie po kilkadziesiąt centymetrów, ale są i takie, które dochodzą do 2–3 m.

Hydrologia

[edytuj | edytuj kod]

Dopływ z Kowal Oleckich – bezimienny ciek wodny IV rzędu, lewobrzeżny dopływ Jarki. Długość dopływu wynosi 9,8 km i łączy się z Jarką na 81,8 km jej biegu. Powierzchnia zlewni dopływu wynosi 18 km² i zbudowana jest z gliny zwałowej. Ciek przepływa przez powiaty – gołdapski i olecki[8].

Wspólnoty wyznaniowe

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 59938
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 531 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
  5. Bank Danych Lokalnych. GUS. [dostęp 2011-10-25].
  6. Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, 1974
  7. Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 302
  8. Inspekcja Ochrony Środowiska WIOŚ w Olsztynie Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2003 roku.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]