Lisewo (powiat chełmiński)
53°17′38″N 18°41′20″E/53,293889 18,688889| wieś | |
 Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
1759[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
86-230[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CCH |
| SIMC |
0846151 |
Położenie na mapie gminy Lisewo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  | |
| 53°17′38″N 18°41′20″E/53,293889 18,688889[1]
| |
| Strona internetowa | |
Lisewo (niem. Lissewo[4]) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Lisewo. U schyłku średniowiecza i w początku XVI w. siedziba rodu Lisowskich.
W latach 1939 - 1942 dotychczasową nazwą wsi było Lissewo, lecz po przeprowadzonej zamianie nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, w latach 1942 - 1945 nazywała się Lisen Kreis Kulm (Weichsel)[5].
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1028259 | Buczkowizna | część wsi |
| 1028495 | Wybudowanie | część wsi |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lisewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa toruńskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Lisewo.
W latach 1939–1945 położona była w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, w rejencji bydgoskiej (Regierungsbezirk Bromberg)[8], w powiecie Chełmno (Kreis Kulm)[5].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według Narodowego Spisu Powszechnego (2011) wieś liczyła 1759 mieszkańców[2]. Jest największą miejscowością gminy Lisewo.
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Największym pracodawcą w miejscowości jest Zakład Mięsny Ritter.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś wzmiankowana w 1293 roku[9]. Znacznie ucierpiała podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1414 r. Po 1454 r. była dużą wsią królewską podległą starostwu w Lipienku. Za czasów krzyżackich miejscowość była siedzibą sądu ziemskiego, Lisewo było również miejscem zjazdów rycerstwa z ziemi Chełmińskiej[9][10]. W XIX w. działały tu polskie organizacje – Liga Polska (1848 r.), Towarzystwo Rolnicze (1862 r.), Bank Ludowy (1873 r.), polska biblioteczka, odbywały się amatorskie przedstawienia. W 1906 r. odbył się strajk uczniowski w obronie nauczania religii w języku ojczystym. Patriotyzm podtrzymywała działalność długoletnich proboszczów: ks. Stanisława Machorskiego i ks. Augustyna Łebińskiego. Na przełomie XIX/XX w. powstała parafia ewangelicka skupiająca mniejszość niemiecką, mieszkało też nieco Żydów. Rocznie odbywały się 2 jarmarki.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Najbliższą stacją kolejową jest Kornatowo, leżąca w odległości 1,3 km na południowy zachód od Lisewa.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru zabytków NID[11] na listę zabytków wpisany jest gotycki kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z końca XIII w., przebudowany w XVI w., nr rej.: A/388 z 30.11.1929.
Kościół z charakterystyczną XVI-wieczną wieloboczną wieżą jest również sanktuarium maryjnym. Wewnątrz zwraca uwagę renesansowe epitafium Kostków z 1591 r., barokowe ołtarze boczne i rokokowy główny (przeniesiony z kościoła franciszkanów w Chełmnie).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Lisewie
- Lisewo
- Lisewo Duże
- Lisewo Kościelne
- Lisewo Malborskie
- Lisewo Małe
- Lisewo-Parcele
- Lisowscy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 69241
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 657 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-05-28].
- ↑ a b Germanizacja nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Wybór źródeł, wstęp i oprac. M. Kubicki, Gdańsk-Warszawa 2022, s. 102.
- ↑ Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Germanizacja nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Wybór źródeł, wstęp i oprac. M. Kubicki, Gdańsk-Warszawa 2022, s. 93.
- ↑ a b Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-06-03].
- ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2021-06-03].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 29 [dostęp 2016-05-22].
