Lisowice (województwo śląskie)

Lisowice
	wieś
	; Kościół pw św. Jana Nepomucena w Lisowicach
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	lubliniecki
Gmina	Pawonków
Liczba ludności (2022)	1096
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-700
Tablice rejestracyjne	SLU
SIMC	0142119
	Położenie na mapie gminy Pawonków Lisowice
	Położenie na mapie Polski Lisowice
	Położenie na mapie województwa śląskiego Lisowice
	Położenie na mapie powiatu lublinieckiego Lisowice
	50°40′45″N 18°37′48″E/50,679167 18,630000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Lisowice (niem. Lissowitz^[4]) – górnośląska wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, w gminie Pawonków.

W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lisowice, po jej zniesieniu w gromadzie Pawonków. W latach 1922–1939 miejscowość administracyjnie należała do województwa śląskiego w granicach Polski, natomiast w latach 1975–1998 do województwa częstochowskiego.

Nazwa

Według Heinricha Adamy'ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy drapieżnika lisa^[5]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia on jako pierwotną zanotowaną nazwę miejscowości Lissowice podając jej znaczenie "Fuchsjagerdorf" – "Wieś polujących na lisy"^[5].

Części wsi

Integralne części wsi Lisowice^[6]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0142125	Andrzejów	część wsi
0142154	Napłatki	część wsi
0142160	Sówkowe	część wsi

W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jako Lyssovitz polonico^[8]^[9]. Polską nazwę Lisowice oraz niemiecką nazwę Lissowitz wymienia również w 1896 roku śląski pisarz Konstanty Damrot^[10].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę wsi pod polską nazwą Lisowice oraz niemiecką nazwę Lissowitz^[11].

Historia

Do XIV wieku w granicach Królestwa Polskiego, od XIV w pod zwierzchnictwem Czech, od 1526 Austrii, w latach 1741-1871 Prus, 1871-1922 Niemiec.

Szkoła podstawowa
Stary wóz strażacki
Kapliczka

Odkrycia paleontologiczne

W latach 2006–2007 trzej naukowcy: dr Tomasz Sulej, prof. Jerzy Dzik z Instytutu Paleobiologii PAN oraz ówczesny doktorant Grzegorz Niedźwiedzki wykopali w utworach górnego triasu w miejscowej cegielni (cegielnia ta opisywana też była jako stanowisko Lipie Śląskie) skamieniałości dużego drapieżnego archozaura z gatunku Smok wawelski^[12] oraz największego znanego przedstawiciela dicynodontów, osiągającego masę 9 ton Lisowicia bojani^[13]. Znaleziono także szczątki wczesnego przedstawiciela ssakokształtnych z rodzaju Hallautherium, jeszcze nienazwanych dwóch gatunków małych bazalnych przedstawicieli Dinosauriformes lub wczesnych dinozaurów, co najmniej dwóch gatunków małych neoteropodów, dwóch gatunków pterozaurów, kości kończyn małych krokodylomorfów, kręgi i kości kończyn diapsyda podobnego do przedstawicieli grupy Choristodera, kości czaszki i kończyn oraz zęby gadów ryjogłowych, kości i zęby niezidentyfikowanych małych diapsydów^[13], a także szczątki płazów: cyklotozaurów i gerrotoraksów^[13]. Są tam też szczątki różnych ryb, owadów, skorupiaków i roślin. Na bazie znalezisk paleontologicznych, we wsi założono w 2008 muzeum paleontologiczne.

Zobacz też

Lisowice

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 69641
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 658 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Lublinitz (Loben) [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-14] .
↑ ^a ^b HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 11, OCLC 456751858 (niem.).
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
↑ Konstanty Damrot, "Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung : mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen : Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde", Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896
↑ Świdnica w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom V, str.321
↑ Grzegorz Niedźwiedzki, Tomasz Sulej, Jerzy Dzik. A large predatory archosaur from the Late Triassic of Poland. „Acta Palaeontologica Polonica”, 2011. DOI: 10.4202/app.2010.0045. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Tomasz Sulej i Grzegorz Niedźwiedzki. An elephant-sized Late Triassic synapsid with erect limbs. „Science”. 363 (6422), s. 78–80, 2019. DOI: 10.1126/science.aal4853. (ang.).

Bibliografia

J. Dzik, G. Niedźwiedzki, T. Sulej, 2008: Zaskakujące uwieńczenie ery gadów ssakokształtnych. Ewolucja, 3 PDF
Wojciech Mikołuszko. Potwór z Lisowic. „National Geographic Polska”. 8. 107, s. 2-19, 2008.

Linki zewnętrzne

Muzeum Paleontologiczne w Lisowicach
Historia wsi na stronie parafii. parafialisowice.pl.tl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-29)].

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 69641

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07] .

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 658 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[4] Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Lublinitz (Loben) [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-14] .

[Adamy-5] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 11, OCLC 456751858 (niem.).

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-7] GUS. Rejestr TERYT

[8] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online

[9] H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889

[10] Konstanty Damrot, "Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung : mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen : Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde", Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896

[11] Świdnica w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom V, str.321

[app-12] Grzegorz Niedźwiedzki, Tomasz Sulej, Jerzy Dzik. A large predatory archosaur from the Late Triassic of Poland. „Acta Palaeontologica Polonica”, 2011. DOI: 10.4202/app.2010.0045. (ang.).

[Lisowicia-13] Tomasz Sulej i Grzegorz Niedźwiedzki. An elephant-sized Late Triassic synapsid with erect limbs. „Science”. 363 (6422), s. 78–80, 2019. DOI: 10.1126/science.aal4853. (ang.).

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Wsie	Draliny Gwoździany Koszwice Kośmidry Lipie Śląskie Lisowice Łagiewniki Małe Łagiewniki Wielkie Skrzydłowice Solarnia
Osady leśne	Gajówka Dziewcza Góra Łagiewniki Małe
Integralne części wsi	Ameryka Andrzejów Cegielnia Dębina Dolny Dwór Dziewcza Góra Grabina Kanus Kolonia (Łagiewniki Małe) Kolonia (Łagiewniki Wielkie) Kuźnica Leśniczówka Lipie-Dwór Lustrzaniec Łysa Góra Maliny Mały Koniec Młynki Napłatki Nowe Osiedle Nowe Pietraszowice Pietruchowe Podgroblany Podleśnia Ptakowe Sówkowe Wilkowe