Maniowy
49°27′41″N 20°16′11″E/49,461389 20,269722| wieś | |
 Widok na Maniowy z przeciwnego brzegu Zbiornika Czorsztyńskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
2303[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-436[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNT |
| SIMC |
0422712 |
Położenie na mapie gminy Czorsztyn  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
| 49°27′41″N 20°16′11″E/49,461389 20,269722[1]
| |
| Strona internetowa | |
Maniowy – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Czorsztyn.
Współczesne Maniowy – inaczej Nowe Maniowy – to wieś przeniesiona w całości z dna budowanego Zbiornika Czorsztyńskiego, na południowe zbocza Gorców, zaplanowana i wybudowana całkowicie od nowa. Od roku 1993 stanowi siedzibę urzędu gminy. Po powstaniu zbiornika, (Stare) Maniowy znalazły się zupełnie pod wodą. Historia tej wsi sięgała 1326. Była to wieś królewska, położona w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego, należała do tenuty czorsztyńskiej[4].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość leży na południowych stokach Gorców, w obrębie Podhala, na wysokości 556 m n.p.m. Od strony północnej otaczają ją gorczańskie lasy, od południa wody zalewu Czorsztyńskiego. Wioskę przecina droga wojewódzka nr 969 prowadząca z Nowego Targu do Nowego Sącza.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0422729 | Borcok | część wsi |
| 0422735 | Dolina | część wsi |
| 0422741 | Hubka | część wsi |
| 1049155 | Lemieżysko | część wsi |
| 0422758 | Lyta | część wsi |
| 0422764 | Michalów | część wsi |
| 0422770 | Pod Hoborgiem | część wsi |
| 0422787 | Pod Kościołem | część wsi, nazwa zniesiona |
| 0422793 | Potok | część wsi |
| 0422801 | Węgliszczak | część wsi |
| 0422818 | Wyźranka | część wsi, nazwa zniesiona |
| 1049184 | Za Wodą | część wsi, nazwa zniesiona |
Historia[edytuj | edytuj kod]
- Pierwszy dokument, w którym pojawia się wzmianka o umiejscowieniu w korycie Dunajca osady historycy datują na rok 1320. Dokument zawiera nadanie prawa do założenia osady niejakiemu Hyńce Czarnemu, synowi Hyńki. Datowanie dokumentu nie jest oficjalnie potwierdzone jednogłośną opinią historyków, jednakże nie da się podważyć jego autentyczności. Niektórzy z historyków twierdzą, że jest to kopia dokumentu, który wydano o wiele wcześniej. Samo osadnictwo wzdłuż tamtejszej części koryta Dunajca zaistniało dzięki działaniom sióstr Klarysek ze Starego Sącza, które rozpoczęły osiedlanie pustkowi wzdłuż rzeki. W podobnym okresie zostały założone również takie miejscowości jak Sromowce Wyżne, Sromowce Niżne, Grywałd, Kluszkowce, czy Tylmanowa. Bardzo ważnym dokumentem jest pochodzący z 1354 roku zapis na liście parafii wchodzących w skład dekanatu nowotarskiego. Według tego dokumentu Maniowy posiadały już wówczas status wsi parafialnej, do której należało między innymi Dębno – miejscowość znana dziś w Polsce za sprawą wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO drewnianego kościoła z XV wieku[7].
- W 1860 roku szkoła parafialna zostaje przekształcona na trywialną. Gminy Maniowy, Huba, Dębno, Mizerna, Kluszkowce i Czorsztyn zobowiązały się do dawnego uposażenia 80,39 złr. dopłacać rocznie 105 złr., utrzymywać budynek szkolny, ścinać i zwozić 2 sagi drewna wyznaczone przez właściciela Czorsztyna Marcellego Drohojowskiego i 4 sągi przez właściciela Maniowa Antoniego Gerzabka[8].
- Budowa zbiornika była planowana jeszcze przed wybuchem I wojny światowej. Jego celem miało być uregulowanie koryta Dunajca, który wcześniej wylewając powodował powodzie w Maniowach i okolicy. Prace rozpoczęły się dopiero w latach 70. i trwały do lat 90. XX wieku. W 1997, kiedy nastała powódź, dzięki zbiornikowi nie doszło do wielu częstych wcześniej zagrożeń i podtopień w regionie. Już od lat 70. ruszyła budowa nowej wsi położonej nieco wyżej na północ. Początkowe plany uwzględniały przeniesienie wsi wraz z mieszkańcami w rejon Bieszczadów oddalonych o dziesiątki kilometrów. Pomysł ten, jak nie trudno się domyślić, wzbudził wielkie kontrowersje i radykalny sprzeciw mieszkańców i został zaniechany przez władzę.
- Architektura starych Maniów nie różniła się od zabudowań innych podhalańskich wsi. Dominowały drewniane domy parterowe, z widocznym motywem folklorystycznym, typowym dla okolicy. Domy mieszkalne z reguły okolone były budynkami gospodarczymi, gdyż głównym zajęciem ludności była uprawa roli. Budowane w ten sposób zagrody i domostwa z racji na ciasną zabudowę i drewno czy dachy początkowo kryte strzechą często ulegały pożarom. Ogień trawił kilka lub kilkanaście zagród i chałup naraz. Wielki pożar miał miejsce w lutym 1615 roku kiedy spłonęła niemal cała wieś licząca wówczas blisko sto zagród. Ówczesny wójt wystosował suplikę do króla Zygmunta III, w wyniku której monarcha zwolnił maniowian ze wszystkich powinności wobec państwa na cztery lata[9].
W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Maniowy, po jej zniesieniu w gromadzie Czorsztyn. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
W miejscowości znajduje się kościół pw. NMP Matki Kościoła, budowany w latach 1977–1986. Część wyposażenia pochodzi z kościoła św. Mikołaja w Starych Maniowach[10][11].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[12].
- Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Starych Maniowach;
- kaplica św. Marka Ewangelisty;
- kościółek św. Sebastiana – przeniesiony do Nowych Maniów jako kaplica cmentarna.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości działa drużyna piłkarska Ludowy Klub Sportowy Lubań Maniowy. Klub powstał w 1948 z inicjatywy ks. Jana Osadzińskiego, ówczesnego duszpasterza parafii. Na początku istniały trzy sekcje sportowe, obok piłkarskiej powstały również sekcje narciarska i hokejowa, jednak do dziś przetrwała tylko piłkarska. 27 lipca 1986 odbyło się oficjalne otwarcie obecnego stadionu. W 2001 zespół awansował do IV ligi, a po dziesięciu latach, w 2011, do III ligi. Po dwóch sezonach w III lidze małopolsko-świętokrzyskiej, zespół spadł do IV ligi, gdzie występuje nieprzerwanie od sezonu 2013/2014[13].
W Maniowach znajduje się hala widowiskowo-sportowa. Przy szkole wybudowano obiekt sportowy Orlik. Jest też boisko trawiaste i kompleks mini atletyczny. W budynkach kościelnych jest niewielka hala sportowa. Całkiem spore jak na wioskę zaplecze sportowe w okresach ferii i wakacji wykorzystywane jest jako obiekt turystyki sportowej, głównie dzieci i młodzieży.
-
-
-
Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej -
Dawna pompa strażacka przed remizą
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 77302
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 763 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 97
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Andrzej Niemiec, Maniowy 650 lat Parafii, 2004, ISBN 83-920918-0-9.
- ↑ Czas 1860 nr 88 (17.04)
- ↑ Andrzej Niemiec, Maniowy 650 lat Parafii, 2004.
- ↑ Kościół parafialny [online] [dostęp 2018-05-25] (pol.).
- ↑ Wyposażenie kościoła [online] [dostęp 2018-05-25] (pol.).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15].
- ↑ Skarb - Lubań Maniowy [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-02-03].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Maniowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 98.
- Siedziba gminy: Maniowy
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Części wsi |
|
| Osada wsi |
|
| Przysiółek wsi |
|
