Maquis

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Oddział maquis FFI w Wimille, 14 września 1944

Maquis – określenie stosowane zarówno wobec oddziałów partyzanckich francuskiego ruchu oporu, jak i ich bojowników (fr. maquisards) walczących w czasie II wojny światowej.

Nazwa pochodzi od makii (fr. maquis), czyli zarośli tworzonych przez krzewy i niskie drzewa, charakterystycznych dla basenu Morza Śródziemnego, które dawały schronienie partyzantom.

Historia francuskiej partyzantki[edytuj | edytuj kod]

 Osobne artykuły: Francuski ruch oporu, Francuskie Siły Wewnętrzne i Wolni Strzelcy i Partyzanci Francuscy.

Za pierwszego francuskiego partyzanta uznawany jest Georges Guingouin ps. "Raoul", weteran I bitwy o Francję i działacz Partii Komunistycznej, który poszukiwany przez służby porządkowe rządu Vichy schronił się w Soudaine-Lavinadière tworząc zbrojną grupę patriotów[1][2]. Pierwszy oddział maquis w strefie okupowanej powstał w marcu 1942 w Franche-Comté z inicjatywy dowództwa Wolnych Strzelców i Partyzantów (organizacja wierna stworzonemu przez komunistów Frontowi Narodowemu), jego dowódcą został weteran Brygad Międzynarodowych Pierre Georges ps. "Henri"[3]. W następnych miesiącach tworzyły się kolejne oddziały partyzanckie, min. w grudniu 1942 Tajna Armia (organizacja wierna Komitetowi Wolnej Francji stworzyła redutę na Vercors[4].

Wzrost liczebności oddziałów maquis nastąpił w 1943 po utworzeniu Służby Pracy Obowiązkowej (Service du travail obligatoire) organizującej przymusowe wysyłki ludności cywilnej na roboty do Rzeszy, kiedy tysiące Francuzów zagrożonych wywózką uciekało do partyzantki[5]. Okres największej aktywności maquis miał miejsce po utworzeniu Francuskich Sił Wewnętrznych (zjednoczony ruch oporu) i po wybuchu powstania narodowego (II bitwa o Francję)[6].

Oddziały maquis operowały przede wszystkim w rejonach górskich oraz gęsto zalesionych. Na początku 1944 francuska Generalna Dyrekcja Służb Specjalnych podzieliła okupowany kraj na strefę maquis (regiony R1, R2, R3, R4, R5 i R6, region D bez Górnej Marny, cały podregion P1 oraz Nièvre z podregionu P3 i Cher z podregionu P2) i strefę sabotażu (pozostałe regiony FFI), w której oddziały partyzanckie działały tylko na dogodnym terenie, wątlej niż w strefie południowej, ze względu na warunki przyrodnicze i nasycenie wojsk hitlerowskich[7].

W szeregach maquis walczyli zarówno mężczyźni jak i kobiety. Oprócz Francuzów w partyzantce służyli także obcokrajowcy (istniały oddziały złożone wyłącznie z nie-Francuzów min. polski Batalion FTP-FFI im. Adama Mickiewicza z Saony i Loary). Maquis używali mieszanego umundurowania francuskiego (zarówno wz. 35 jak i wz. 41), brytyjskiego, amerykańskiego i niemieckiego oraz ubrań cywilnych (do rangi symbolu urosły czarne berety oraz kurtki rowerowe[8][9][10]), w okresie powstania narodowowyzwoleńczego na lewym ramieniu noszono opaski dostarczane drogą lotniczą z Algieru i Londynu lub wykonywane na miejscu[11]. Maquis zamieszkiwali w opuszczonych chatach, stodołach, górskich grotach lub w wybudowanych przez siebie samodzielnie obozowiskach[12]. Poszczególne zgrupowania maquis (tworzone początkowo przez plutony i kompanie a następnie bataliony i brygady) swoje nazwy brały od regionu geograficznego (np. Alp Górnej Prowansji) oraz wydarzeń (np. Bir Hakeim) i postaci historycznych (np. Karola Młota).

"Czarne (fałszywe) maquis"[edytuj | edytuj kod]

Miano maquis noir lub faux maquis przypisano oddziałom partyzanckim, które pod przykrywką działalności zbrojnej przeciwko niemiecko-włoskiemu okupantowi i rodzimym kolaborantom dokonywały napadów na ludność cywilną. Najbardziej znanym "czarnym maquis" jest zgrupowanie z departamentu Indre i Loara dowodzone przez Georges'a Dubosq ps. "Lecoz", przedwojennego recydywistę. Przeprowadzone śledztwo wykazało, że znany ze spektakularnych działań przeciwko Niemcom Dubosq stopień kapitana przyznał sobie samozwańczo a oddział partyzancki sformował dla przykrywki działalności przestępczej, w wyniku której zebrał majątek o wysokości 15 milionów franków[13], z rozkazu "Lecoz" mordowana była ludność cywilna i przeciwstawiający się jego wyczynom patriotyczni partyzanci. Za swoje zbrodnie został skazany na śmierci i stracony 16 maja 1946. Będący jego zastępcami por. Gilbert Morin i por. Charles Pageault otrzymali karę pięciu lat pracy przymusowej[14][15].

Jeszcze w 1945 na prowincji działały samowolne grupy, które pod przykrywką rozprawy z kolaborantami(fr.) dokonywały grabieży[16].

Przed zjednoczeniem Ruchu Oporu we Francuskie Siły Wewnętrzne o bycie "fałszywym maquis", tj. takim, które nie reprezentuje prawdziwych interesów francuskich, oskarżały się wzajemnie organizacje skłócone ze sobą politycznie. W drugiej połowie lat 40 XX wieku, ze względu na rodzące się napięcia między obozem proradzieckim a proamerykańskim, środowiska antykomunistyczne starały się zrównać z "fałszywym maquis" związanych z Francuską Partią Komunistyczną Wolnych Strzelców i Partyzantów[16].

"Białe maquis"[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec sierpnia 1944, gdy powstanie narodowe ogarniało coraz większość część Francji, sekretarz generalny Milicji Francuskiej Joseph Darnand wyprowadził do zaanektowanej przez Rzeszę Alzacji, a następnie do Niemiec, ok. 4 tys. swoich podkomendnych. Tam hitlerowcy podjęli decyzję o wykorzystaniu byłych milicjantów do działań sabotażowych na tyłach wojsk alianckich, sami kolaboranci planowali zorganizowanić podziemie zbrojne walczące przeciwko Rządowi Tymczasowemu w obronie petainowskiej "Rewolucji Narodowej". Operacja otrzymała kryptonim "Białe Maquis" mający odróżniać partyzantów faszystowskich od "komunistycznych czerwonych maquis", z którymi utożsamiano Ruch Oporu i nowe władze.

Zrzut pierwszych jedenasty spadochroniarzy miał miejsce 15 grudnia 1944 w departamencie Corrèze (byłych milicjantów przetransportowano do wyzwolonej Francji zdobytą Latającą Fortecą). Wszyscy dywersanci na czele z dowódcą, Louis Pasthier[17], zostali w krótkim czasie aresztowani przez żandarmerię. Drugą, trzyosobową grupę przerzucono Dakotą w rejon Lagraulière 7 stycznia 1945.

Operacja okazała się całkowitą porażką, do Francji przerzuconych zostało jedynie 14-15 dywersantów, niemal natychmiast zdekonspirowanych i aresztowanych[18]. Ogólną liczebność nie odgrywającej większej roli tzw. "białej partyzantki" szacuje się na ok. 100 osób (byli milicjanci i członkowie Francuskiej Partii Ludowej)[19]. Ostatni jej członkowie aresztowani zostali w departamencie Loara w 1947[20].

Maquis poza Francją[edytuj | edytuj kod]

Termin maquis określający partyzantkę we Francji stosuje się także wobec Hiszpanii (antyfaszystowska partyzantka walcząca z reżimem gen. Francisco Franco od 1939 do lat 50[21][22]) i Algierii (antyfrancuska partyzantka Frontu Wyzwolenia Narodowego[23]).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Georges GUINGOUIN | L'Ordre de la Libération et son Musée, www.ordredelaliberation.fr [dostęp 2019-06-20] (fr.).
  2. ↑ Georges Guingouin, premier maquisard de France, bibliobs.nouvelobs.com [dostęp 2019-06-20] (fr.).
  3. ↑ Le colonel Fabien, son histoire qui est aussi celle de la lutte armée des communistes | histoireetsociete, histoireetsociete.wordpress.com [dostęp 2019-06-20] (fr.).
  4. ↑ Un maquis du Vercors, lesresistances.france3.fr [dostęp 2019-06-20] (fr.).
  5. ↑ 1- La Résistance face au STO - LES MAQUIS, sites.google.com [dostęp 2019-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-26].
  6. ↑ INA - Jalons - Ceux du maquis, fresques.ina.fr [dostęp 2019-06-20] (fr.).
  7. ↑ Musée de la résistance en ligne, museedelaresistanceenligne.org [dostęp 2019-06-20].
  8. ↑ Génération 40 on Instagram: “Nouvelle vitrine ☨🇫🇷”, www.instagram.com [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  9. ↑ Génération 40 on Instagram: “😍”, www.instagram.com [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  10. ↑ Génération 40 on Instagram: “Blouson du commerce dit "cycliste" en toile et boutons bois, provenant de région parisienne.”, www.instagram.com [dostęp 2019-06-11] (ang.).
  11. ↑ Musée de la résistance en ligne, museedelaresistanceenligne.org [dostęp 2019-06-20].
  12. ↑ Les Français au quotidien: 1939-1949 - Gilles GAUVIN, Bénédicte VERGEZ-CHAIGNON, Éric ALARY - Google Książki, books.google.pl [dostęp 2019-06-20].
  13. ↑ F. Grenard, Maquis noir et faux maquis, Paris 2013, p. 177.
  14. ↑ https://www.lanouvellerepublique.fr/france-monde/un-vieillard-ligote-sur-son-brancard-en-1945
  15. ↑ Georges DUBOSQ : Sa généalogie - GeneaStar, www.geneastar.org [dostęp 2020-04-13] (fr.).
  16. ↑ a b Maquis noirs et faux maquis (1943-1947), La Cliothèque, clio-cr.clionautes.org [dostęp 2020-04-13] (fr.).
  17. ↑ Pasthier (Louis). L'affaire des parachutés de Limoges, Bessières, chez l'auteur; Paris, Diffusion Les Humanités du XXe siècle, 1988, 221 p. | Criminocorpus, criminocorpus.org [dostęp 2020-04-13] (fr.).
  18. ↑ Maquis Blanc | Operations & Codenames of WWII, codenames.info [dostęp 2020-04-13].
  19. ↑ Maquis de Corrèze, p. 754.
  20. ↑ Forez Info - Le Forez sous la botte allemande, www.forez-info.com [dostęp 2020-04-13] (fr.).
  21. ↑ Ostatni partyzanci zginęli w pierwszej połowie lat 60.
  22. ↑ Bojownicy częściej nazywani Guérilléros
  23. ↑ Częściej określana jako Fellaga.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Mała encyklopedia wojskowa, Warszawa 1970, t. II.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maquis&oldid=69268138”